Tổng thống Ukraine nói chuyện với các lãnh đạo G7 sau khi bất ngờ hủy bỏ cuộc họp với Thượng Viện Mỹ

Trọng Nghĩa, RFI, 06/12/2023

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào hôm nay, 06/12/2023 tham gia một cuộc họp trực tuyến cùng với các lãnh đạo nhóm G7 sau khi ông đột ngột hủy bỏ bài phát biểu qua cầu truyền hình trước Thượng Viện Mỹ vào hôm qua.

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba (trên màn hình), các ngoại trưởng G7, và đại diện ngoại giao Liên Âu, ngoại trưởng Anh, tham dự một phiên họp tại Nhà khách Iikura, ngày 08/11/2023, ở Tokyo, Nhật Bản via Reuters – Pool

Theo ông Hirokazu Matsuno, phát ngôn viên chính phủ Nhật Bản, nước hiện là chủ tịch luân phiên nhóm 7 nước công nghiệp hàng đầu thế giới - G7, tổng thống Ukraine đươc mời tham gia phần đầu của hội nghị trực tuyến với các lãnh đạo G7, bắt đầu từ 14g30 GMT vào hôm nay.

Ông Matsuno cho biết là cuộc họp của G7 được tổ chức dưới sự chủ tọa của thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, để thảo luận về những chủ đề quan trọng đối với cộng đồng quốc tế, như tình hình ở Ukraine và Trung Đông.

Riêng về Ukraine, hồi đầu tháng 11, ngoại trưởng các nước G7 họp tại Tokyo đã bảo đảm là sự ủng hộ của các nước trong nhóm dành cho Ukraine sẽ "không bao giờ" suy yếu.

Sự kiện ông Zelensky tham gia cuộc họp của G7 diễn ra chỉ vài giờ sau sự cố tổng thống Ukraine bất ngờ hủy bỏ bài phát biểu qua video, dự kiến trước Thượng Viện Mỹ vào lúc 15g00 giờ địa phương hôm qua.

Khi thông báo quyết định không phát biểu của tổng thống Ukraine, ông Chuck Schumer lãnh đạo đảng Dân chủ hiện nắm đa số tại Thượng Viện Hoa Kỳ chỉ giải thích đơn giản là ông Zelensky không thể phát biểu do "đã xảy ra chuyện vào phút cuối".

Đấu khẩu căng thẳng tại Quốc hội Mỹ về viện trợ cho Ukraine

Sự kiện ông Zelensky "lỡ hẹn" với Thượng Viện Mỹ diễn ra trong bối cảnh nguồn tài chính dành cho các khoản viện trợ bổ sung cho Ukraine vẫn bị chặn tại Quốc hội Hoa Kỳ. Các thượng nghị sĩ Mỹ sau đó đã họp kín, nhưng mọi việc không diễn ra suôn sẻ.

Từ Washington, thông tín viên RFI Guillaume Naudin tường trình :

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã được loan báo là sẽ cố gắng thuyết phục các thượng nghị sĩ Mỹ tiếp tục ồ ạt viện trợ quân sự lớn cho nước ông. Thế nhưng ông Zelensky đã hủy bỏ buổi nói chuyện vào giờ chót.

Lãnh đạo phe đa số thuộc đảng Dân chủ ở Thượng Viện Chuck Schumer, người đã thông báo sự kiện tổng thống Ukraine phát biểu qua video, đã nêu ra lý do một sự kiện bất ngờ vào phút cuối. Thế nhưng không gì cấm cản giả thuyết về một sự chia rẽ chính trị.

Các thượng nghị sĩ đã tập hợp lại để nghe các thông tin mật đến từ ngoại trưởng Antony Blinken, bộ trưởng quốc phòng Lloyd Austin và tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang, tướng Brown. Theo các nguồn tin báo chí, cuộc họp đã không diễn ra suôn sẻ vì rõ ràng mọi người không đến để nói về cùng một điều.

Đảng Cộng hòa nói rằng họ cũng muốn tài trợ nhiều cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine, nhưng lại muốn gắn liền điều đó với các biện pháp cứng rắn hơn ở biên giới với Mêhicô. Đảng Dân chủ thì phản đối. Khi được hỏi về tình hình biên giới, một số diễn giả đã trả lời khá rõ ràng rằng đó không nằm trong thẩm quyền của họ và không phải là chủ đề thảo luận. Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã quyết định rời khỏi cuộc họp. Các cuộc thảo luận trong vài ngày tới có lẽ sẽ khá sôi nổi.

Trọng Nghĩa

***************************

Thượng đỉnh EU : Hungary đặt điều kiện để thông qua hỗ trợ cho Ukraine

Minh Anh, RFI, 04/12/2023

Ngày 04/12/2023, thủ tướng Hungary Viktor Orban đã gửi thư tới chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel, đề nghị rút khỏi chương trình nghị sự trong kỳ họp thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu sắp tới, hai quyết định chủ chốt liên quan đến Ukraine : Hỗ trợ tài chính và mở đàm phán về việc Ukraine gia nhập Liên Âu. Những quyết định này đòi hỏi sự đồng thuận của 27 thành viên.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban tại Bruxelles, Bỉ, ngày 26/10/2023. © Virginia Mayo / AP

Trong thư, thủ tướng Hungary giải thích rằng " việc thiếu đồng thuận hiển nhiên có thể dẫn đến một thất bại không thể tránh khỏi ". Theo AFP, đây là lần thứ hai thủ tướng Orban gởi thư đến chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, nêu ra khả năng Hungary phủ quyết.

Thông tín viên Florence La Bruyère, từ Budapest cho biết thêm : 

"Đây không phải là lần đầu tiên ông Viktor Orban nêu ra quyền phủ quyết. Thủ tướng Hungary dọa không bỏ phiếu cho ngân sách sắp tới của Liên Âu.

Còn việc Ukraine gia nhập Liên Hiệp Châu Âu thì sao ? Viktor Orban phản đối điều đó. Ông cho rằng trước hết, Châu Âu lẽ ra phải đề nghị với Kiev một quan hệ đối tác chiến lược.

Vị lãnh đạo đầy quyền lực ở Budapest còn muốn ngăn chặn khoản hỗ trợ tài chính quan trọng, trị giá 50 tỷ euro, mà Ủy Ban Châu Âu đề nghị cấp cho Ukraine.

Theo một số nghị sĩ Châu Âu, Viktor Orban chơi trò "bắt chẹt" bởi vì ông đang tìm cách để Châu Âu giải ngân 13 tỷ euro. Đây là những nguồn quỹ dành cho Hungary nhưng đã bị Liên Hiệp Châu Âu chặn lại do những vấn đề có liên quan đến Nhà nước pháp quyền. 

Vào lúc mà Liên Hiệp Châu Âu gắng sức hậu thuẫn Ukraine, thì Viktor Orban lại vun đắp mối quan hệ ngày càng gần gũi với tổng thống Nga Vladimir Putin. Hai nhà lãnh đạo này còn cùng phô trương hồi tháng Mười vừa qua.

Từ đầu cuộc chiến xâm lược Ukraine của Nga, lãnh đạo Hungary không ngừng kêu gọi Kiev buông vũ khí, khi lặp lại quan điểm của điện Kremlin". 

AFP cho biết thêm hôm nay tổng thống Pháp Emmanuel Macron tiếp thủ tướng Hungary tại điện Elysée nhằm tìm kiếm một đồng thuận trước kỳ thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu, dự trù diễn ra trong hai ngày 14-15/12/2023.

Minh Anh 

Không thua "Goliath" Nga, "David" Ukraine coi như chiến thắng

Theo Les Echos ngày 04/12/2023, chàng David nhỏ bé đã chống cự được với người khổng lồ Goliath trong suốt hai năm qua, đã là một thành công rất lớn. Kiev tiếp tục chiến đấu ngang ngửa với Moskva, và quan trọng hơn nữa là Nga không còn hoàn toàn kiểm soát được Crimea. Phương Tây không nên ngờ vực Ukraine cũng như tính chất tồn vong của cuộc chiến chống xâm lược này.

Một chiến sĩ thuộc lữ đoàn 1 Vệ binh Quốc gia Bureviy (Bão tố) trong một buổi tập luyện ở miền bắc Ukraine, ngày 03/11/2023. AP - Efrem Lukatsky

Ukraine thiếu thốn cả đạn dược lẫn chiến binh

Tại Ukraine, Les Echos nêu ra "Tình trạng thiếu thốn đạn dược ngăn trở hoạt động của các pháo thủ". Khi được nhà báo hỏi, đơn vị bắn ra bao nhiêu quả đạn một ngày, "Fritz" cười buồn : "Nếu nói bao nhiêu quả một tháng thì dễ trả lời hơn". Người lính 24 tuổi của lữ đoàn 56 Ukraine cùng với đồng đội từ nhiều tuần qua sống dưới mặt đất nhiều hơn, để tránh cái lạnh, bùn lầy và bom Nga. Họ buộc lòng phải trở nên thụ động vì thiếu đạn pháo.

Libération nhận xét "Nga tìm kiếm kẽ hở, Ukraine thiếu lực lượng bổ sung". Kremlin sử dụng chiến lược khủng khiếp quen thuộc là "cối xay thịt" để chiếm bằng được Avdiivka, trung tâm hậu cần thuộc Donetsk để hoàn tất việc chinh phục Donbass, tạo thế mạnh khi thương lượng, dù 80% thiết bị bị tiêu hủy trên chiến trường này, và số thương vong kỷ lục cao hơn cả Bakhmut. Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine Valeri Zalujny cho biết có đến 10.000 lính Nga phải bỏ mạng để chiếm được 20 kilomet vuông. Cựu bộ trưởng quốc phòng Ukraine, Andriy Zagorodnyud tỏ ra lo ngại vì không thể huy động được quân đông đảo như Nga, cho rằng cần được bù đắp bằng công nghệ, từ phi cơ cho đến drone.

Mìn, bom Nga đe dọa cư dân vùng được giải phóng

Le Monde mô tả "Cuộc sống thường nhật đầy khó khăn của cư dân những vùng được giải phóng" khỏi tay quân Nga. Một năm sau khi đánh đuổi quân xâm lược, niềm hân hoan đã được thay bằng tâm trạng ủ ê, với những vụ oanh tạc hàng ngày. Oksana Kuiantseva, thuộc tổ chức phi chính phủ East SOS vừa từ Kherson, Kharkiv, Mykolaiv và Donetsk trở về cho hay : "Nhiều ngôi làng bị phá hủy đến 100%. Tại chỗ, mọi thứ dường như bị bỏ hoang, rồi sau khoảng 15 phút, bạn nghe tiếng chó sủa và phát hiện vẫn còn người sinh sống ở đó, trong những điều kiện khó thể tưởng tượng". Giữa hoang tàn, không điện nước, khí đốt, người dân xoay sở để sống.

Mối đe dọa lớn nhất là mìn. Trước khi rút đi, quân Nga gài lại mìn khắp nơi : trên những cánh đồng, trong rừng, trên đường lộ và trong nhà dân. Ngày 01/11, có ít nhất 264 thường dân thiệt mạng và trên 830 người bị thương trên cả nước vì mìn. Tuy vậy người dân vẫn vào rừng kiếm củi bất chấp nguy hiểm. Còn tại các thành phố, bom đạn là nguy cơ lớn nhất. Một tình nguyện viên khác cho biết, cách của Nga là tấn công hai lần vào cùng một chỗ, như ở Syria. Họ oanh tạc vào một địa điểm, chờ đợi đội ngũ cấp cứu đến rồi đánh vào lần thứ hai để tạo ra nhiều nạn nhân hơn. Và gần đây, Nga thậm chí còn đánh ba hay bốn lần vào cùng mục tiêu, dù đó là trạm xe buýt, thư viện hay trường học…

Kiev không còn được chú ý, nhưng David đã chống lại Goliath suốt hai năm

Cũng về cuộc chiến tranh ở Ukraine, Les Echos tự hỏi, làm thế nào để phổ biến ý tưởng rằng, tầm quan trọng của tình hình có vẻ như nguyên trạng hiện nay, là yếu tố quyết định cho sự thăng bằng ở Châu Âu và thế giới ? Cách đây vài ngày, thủ tướng Đức Olaf Scholz khẳng định trước Quốc hội, việc trợ giúp Ukraine liên quan đến sự tồn vong của Châu Âu. Chiến tranh sẽ còn kéo dài, và như vậy không thu hút truyền thông cũng như tạo cảm xúc.

Vào lúc mà các kênh tin tức liên tục phải lưu tâm đến việc khán giả nhảy từ kênh này sang kênh khác, làm thế nào để họ thấy được rằng những chuyện quan trọng không cần thiết phải kịch tính ? Làm thế nào để những người tiêu thụ thông tin ngày càng mệt mỏi, chán nản và thụ động hiểu được điều này ? Ukraine trở nên thứ yếu so với diễn tiến hàng ngày, nếu không phải là hàng giờ tại Trung Đông – một cách bất công.

Sau khi chờ đợi một chiến thắng chóng vánh của Nga, rồi hy vọng vào một cuộc phản công mang tính quyết định của Ukraine, các đồng minh của Kiev nay đối mặt với một kịch bản thứ ba. Trong khi chiến tuyến không mấy thay đổi và mùa đông đã đến, cuộc xung đột trở thành chiến tranh tiêu hao. Chàng David nhỏ bé đã chống cự được với người khổng lồ Goliath trong suốt hai năm qua, là một thành công rất lớn.

Tuy nhiên một ý tưởng nguy hiểm đã hình thành nơi các chính khách và nhà chiến lược phương Tây, rằng Nga sẽ có lợi trong một cuộc chiến tranh hao mòn. Trước hết về quân số, tuy Nga thiệt hại gấp ba so với Ukraine (300.000 quân bị loại khỏi vòng chiến còn Kiev là 100.000), nhưng mạng người bị Moskva coi rẻ, và khả năng huy động thêm quân của Kremlin lớn hơn vì dân số Ukraine chỉ bằng 1/3 so với Nga.

Ukraine không thua Nga, có nghĩa là đã thắng

Một số người nghĩ rằng có khi số lượng sẽ thắng được chất lượng, nên thúc đẩy Kiev phải đàm phán. Nhưng người Ukraine chiến đấu vì sự tồn vong của đất nước mình, với tư cách một Nhà nước dân chủ Châu Âu, còn người Nga chiến đấu cho Putin. Vladimir Putin có thể coi Donald Trump là vũ khí tối thượng, nhưng kịch bản ưa thích của ông ta chưa chắc trở thành hiện thực. Thậm chí có thể nghĩ rằng thời gian không còn là ưu thế của Donald Trump, mà là của Nikki Haley vốn chống Nga.

Để không rơi vào chiếc bẫy do chính mình giăng ra, theo Les Echos, những người ủng hộ Kiev không nên lầm lẫn về ý nghĩa của chiến thắng. Chiến tranh vốn bất định, có thể Ukraine không tạo được bước đột phá quan trọng, nhưng điều chính yếu nằm ở chỗ khác. Kiev tiếp tục chiến đấu ngang ngửa với Moskva, và quan trọng hơn nữa là Nga không còn hoàn toàn kiểm soát được Crimea. Đối phó với thử thách hiện nay, nên nhìn lại một quan niệm từ 76 năm trước.

Sử gia George Kennan hồi năm 1947 đã nhấn mạnh đến khái niệm "containment" về địa chính trị, theo đó qua việc ngăn chặn Liên Xô, với thời gian chế độ sẽ tự sụp đổ. Như vậy với nước Nga ngày nay, mục tiêu của phương Tây là chận đứng sự bành trướng, trước hết về quân sự, sau đó về chính trị, ý thức hệ. Còn đối với Ukraine, không bị thua trước một đối thủ mạnh hơn rất nhiều như Nga, đã là chiến thắng. Mệnh lệnh về đạo đức và chiến lược của phương Tây có thể tóm tắt như sau : không ngờ vực Ukraine, không tự ngờ vực chính mình, và không nghi ngờ gì về tính chất tồn vong trong cuộc chiến tranh này.

Khủng bố ở Paris : Hung thủ qua mắt được nhà chức trách

Vụ một kẻ khủng bố tấn công làm một du khách thiệt mạng gần một địa điểm du lịch Paris vào lúc đang chuẩn bị cho Thế vận hội, là mối quan tâm hàng đầu của báo chí Pháp. Libération chạy tựa "Khủng bố ở Paris : Phải chăng đó là một chuyển biến bất ngờ ?" Le Figaro đưa tít trang nhất "Sau vụ tấn công, những câu hỏi về một kẻ Hồi giáo cực đoan vẫn được tự do" : thủ phạm có liên hệ với nhiều quân thánh chiến nổi tiếng, từng bị tù vì mưu toan khủng bố, nhưng lại đánh lừa được các nhà điều tra và bác sĩ tâm lý. La Croix nhấn mạnh đến "Chất độc thánh chiến".

Trường hợp hung thủ Armand Rajabpour-Miyandoab hầu như chưa từng có trong lịch sử Hồi giáo cực đoan ở Pháp : bị kết án bốn năm tù vì dự mưu khủng bố năm 2018, ra tù, rồi lại khủng bố tiếp. Sinh tại ngoại ô Paris, cha mẹ là người Iran chạy trốn chế độ, Armand theo học ngành kỹ thuật viên phòng thí nghiệm. Từ đam mê graffiti, anh ta quen với Maximilien Thibaut - quân thánh chiến Pháp sau này được cho là chết ở Syria – chuyển sang đạo Hồi và có liên lạc với những kẻ sát nhân Hồi giáo khác như Larossi Abballa (vụ giết hai cảnh sát ở Magnanville), Adel Kermiche (vụ sát hại linh mục Hamel ở Saint-Etienne-du-Rouvray), Abdoullakh Anzorov (vụ thầy giáo Paty ở Conflans-Sainte-Honorine).

Tuy nói rằng đã từ bỏ ý tưởng thánh chiến, nhưng chính thanh niên 26 tuổi này với vũ khí trong tay đã tấn công người khác vào tối thứ Bảy 02/12 gần tháp Eiffel. Armand Rajabpour-Miyandoab đâm nhiều nhát dao vào một du khách song tịch Đức-Philippines 23 tuổi. Một tài xế taxi can thiệp, hung thủ chạy đến cầu Bir-Hakeim thì gặp một toán tuần tra cảnh sát, nhưng đã kịp dùng búa tấn công thêm một người Pháp 60 tuổi và một người Anh 66 tuổi, hô "Allah Akbar". Trước đó kẻ sát nhân đăng lên Twitter một video đe dọa bằng tiếng Ả rập, ca ngợi tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

Hồi giáo cực đoan : Cơn ác mộng của nước Pháp

Trong bài xã luận mang tựa đề "Tấn công ở Paris : Cơn ác mộng Pháp", Le Figaro bức xúc cho rằng Pháp là một nước mà người ta "có nguy cơ bị đâm chết ở bất cứ đâu". Cậu thiếu niên đi dự tiệc khiêu vũ trong làng, người khách du lịch chiêm ngưỡng tháp Eiffel, thầy giáo trên đường đến trường... bị lạnh lùng sát hại. Các tội ác này mang những động cơ khác nhau, nhưng đều dẫn đến một nút thắt độc địa, gồm sự lỏng lẻo về di dân, tan rã văn hóa, tội ác lan tràn, thánh chiến, tư pháp yếu kém.

Trong một nước Pháp như vậy, tên đao phủ khóc lóc trong vai nạn nhân, còn nạn nhân thực sự chịu thiệt hại từ chính sách đa văn hóa, lại bị nhanh chóng quên lãng. Còn ai nhớ đến hai cô gái bị cắt cổ tại ga Saint Charles cách đây sáu năm ? Người đàn ông bị một người tị nạn Sudan giết chết ở Romans-sur-Isère ? Thầy giáo Samuel Paty hay Dominique Bernard ? Từ 2012 đến nay, khủng bố Hồi giáo đã làm gần 300 người thiệt mạng tại Pháp, những vụ tấn công người vô tội bằng dao xảy ra thường xuyên.

Tờ báo nhắc nhở về những "quả bom nổ chậm" : sau khi Daesh bị tiêu diệt, đã có 387 quân thánh chiến từ Syria quay về Pháp, vài chục người sang nước khác trong đó có những người song tịch nay sống ở Bắc Phi. Les Echos nhận thấy chính phủ đang chịu áp lực hơn bao giờ hết trong việc đối phó với mối đe dọa khủng bố, bảo đảm an ninh thủ đô trong khi chỉ còn bảy tháng nữa là Thế vận hội Paris khai mạc. La Croix cho rằng cuộc chiến tranh ở Gaza làm tăng nguy cơ khủng bố. Dù Hamas hiếm khi tấn công ở nước ngoài, nhưng những kẻ cực đoan có thể bắt chước theo sự tàn bạo của phe này.

Quân đội Israel dùng trí thông minh nhân tạo để xác định mục tiêu

Trên chiến trường Trung Đông, Le Figaro chú ý đến việc quân đội Israel áp dụng trí thông minh nhân tạo (AI) trong cuộc chiến với Hamas. Đó là chương trình trợ giúp Habsora, nhằm nhận diện những mục tiêu ở Gaza. Phần mềm trí thông minh nhân tạo có thể xử lý chỉ trong vài giây lượng dữ liệu khổng lồ mà các nhà phân tích phải mất nhiều ngày làm việc. Chẳng hạn AI nhận dạng và đếm vũ khí, thiết bị từ hình ảnh vệ tinh, drone, tình báo điện từ, dữ liệu mạng... từ đó có thể giúp xác định mục tiêu, rút ngắn thời gian ra quyết định của ban tham mưu.

Chuyên gia Lior Tabansky cho biết, tại Lebanon hay Gaza, địch thủ của Israel luôn lẩn trốn phía sau thường dân, việc phân tích hình ảnh thô thu thập từ nhiều năm giúp nhận ra những hoạt động khả nghi. AI cũng được sử dụng để tối ưu hóa oanh kích, chọn con đường hiệu quả nhất, loại đạn và hướng sử dụng để có thể đánh vào hàng trăm mục tiêu một ngày. Theo nhà nghiên cứu Ilan Scialom, quân đội Israel dùng bốn thuật toán : Alchemist, Gospel, Depth of Wisdom, Fire Factory. Gospel để xác định mục tiêu, Fire Factory để tối ưu hóa trong thời gian thực kế hoạch tấn công của phi cơ và drone.

Việc sử dụng trí thông minh nhân tạo nằm trong kế hoạch hiện đại hóa mang tên Momentum, được áp dụng lần đầu vào tháng 5/2021 trong chiến dịch "Bảo vệ tường thành". Hai thủ lãnh Hamas và 200 mục tiêu đã bị nhận diện trong 10 ngày. Với tốc độ phát triển hiện nay, năng lực AI đã được nhân lên nhiều lần.

Trong 24 tiếng đồng hồ sau vụ khủng bố ngày 07/10, quân đội Israel đã oanh tạc 1.200 mục tiêu được xác định trước đó. Lior Tabansky khẳng định : "Tsahal có sẵn dữ liệu mục tiêu ở Lebanon, gấp 100 lần về Gaza". Một vấn đề được đặt ra ở đây, nếu thường dân bị thiệt mạng trong một vụ oanh kích do trí thông minh nhân tạo đề nghị, thì ai sẽ chịu trách nhiệm ? Người tạo nên thuật toán, cơ quan tình báo cung cấp dữ liệu hay người ra quyết định tấn công ?

Thụy My

Không ngại thí quân, Putin nuôi hy vọng thắng trên chiến trường Ukraine

The Economist nhận định, nếu Putin có thể chiếm ưu thế, đó là nhờ sự lì lợm chứ không phải giành được đất – mỗi ngày Nga mất đến 900 mạng lính ở thành phố Avdiivka. Ông ta huy động toàn bộ nguồn lực cho bộ máy chiến tranh, trong khi Ukraine thiếu thốn đạn pháo, còn phương Tây do thiếu tầm nhìn chiến lược đã không hỗ trợ đúng mức, tuy mạnh hơn Nga rất nhiều.

Những mảnh đạn rốc-kết và đạn chùm quân Nga dùng để oanh tạc Kharkiv được Ukraine thu thập lại, ngày 03/12/2022. AP - Libkos

Thời gian đứng về phía Putin ?

Về cuộc chiến ở Ukraine, The Economist tìm hiểu bộ máy chiến tranh của Nga và đặt vấn đề "Có phải Putin đang thắng ?". Lần đầu tiên kể từ khi khởi đầu cuộc xâm lăng, Vladimir Putin tỏ ra tràn trề hy vọng. Ông ta đặt nước Nga vào tình trạng chiến tranh đồng thời củng cố quyền lực, mua thêm vũ khí, xúi giục "các nước phương Nam" chống lại Mỹ. Nhất là Putin làm suy yếu niềm tin nơi phương Tây, rằng Ukraine có thể - và phải - ra khỏi cuộc chiến với tư cách một nền dân chủ Châu Âu thịnh vượng.

Nếu muốn, phương Tây có thể huy động nguồn lực kỹ nghệ và tài chánh vốn lấn át Nga. Tuy nhiên sự tự mãn và thiếu tầm nhìn chiến lược, nhất là ở Châu Âu, đã cản trở. Lý do khiến Putin có thể thắng là nhờ sự bền bỉ chứ không phải chiếm đất - Nga mỗi ngày mất đến 900 mạng lính trong trận đánh Avdiivka thuộc Donbass. Chiến trường định hình chính trường, nếu Ukraine thụt lùi, bất đồng chính kiến ở Kiev sẽ ngày càng nhiều hơn, và phương Tây sẽ cho rằng viện trợ cho Ukraine là lãng phí.

Năm 2024, Nga có thế mạnh trong chiến đấu vì có nhiều drone và đạn pháo mua từ Iran, Bắc Triều Tiên ; quân Nga dùng chiến tranh điện tử vô hiệu hóa một số vũ khí của Ukraine, và vì Putin chấp nhận thí quân. Ông ta có thể trả tử tuất hậu hĩnh cho thân nhân những người lính chết trận. Nhà kinh tế Vladislav Inozemtsev ước tính gia đình một lính Nga bị tử trận sau năm tháng phục vụ sẽ nhận được khoảng 15 triệu rúp, số tiền mà một người Nga trung bình phải làm việc trong 30 năm mới có được. Vả lại, tuổi thọ bình quân của đàn ông Nga chỉ là 65 ! Chế độ Putin muốn cho người nghèo làm một con tính.

Giới ăn trên ngồi trước làm giàu nhờ chiến tranh

Ngân sách quốc phòng được tăng gấp đôi, chiếm đến 6% GDP, kỹ nghệ được đầu tư mạnh. Các công ty nhà nước đóng vai trò ngày càng quan trọng và đa dạng. Tập đoàn Gazprom độc quyền về khí đốt chẳng hạn, sở hữu nhiều cơ quan truyền thông ; tập đoàn dầu lửa Rosneft đóng tàu… Các quan chức giám sát những đế chế này đều là người thân cận của Putin, bất chấp xung đột lợi ích.

Denis Manturov, phó thủ tướng quản lý việc mua hàng cho quân đội lại nằm trong hội đồng quản trị Rostec, một tập đoàn quốc phòng. Giám đốc Rostec là Sergei Chemezov, cựu KGB từng làm việc với Putin ở Đông Đức. Hai gia đình Manturov và Chemezov cùng sở hữu nhiều bến cảng, khách sạn, biệt thự sang trọng, vườn nho… Dimitri Patrushev, bộ trưởng nông nghiệp là con trai của Nicolai Patrushev, thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia. Ekaterina Tikhonova, con gái của Vladimir Putin làm chủ tịch một tập đoàn vận động hành lang nhập hàng thay thế…

Kiev chịu đựng "cơn đói đạn pháo"

Trong khi quân Nga tha hồ oanh tạc, Kiev phải chịu đựng "cơn đói đạn pháo", trong một cuộc chiến chủ yếu là đấu pháo, theo nhận xét của chuyên gia Michael Kofman. Ông tính toán rằng Ukraine bắn ra 220-240.000 quả đạn pháo cỡ lớn mỗi ngày trong mùa hè, nhưng nay chỉ còn khoảng 80.000.

Trong 600 ngày chiến tranh, Mỹ là vị cứu tinh lớn nhất của Ukraine nhưng nay đang trở thành một trong những quan ngại, khi Quốc hội ngăn trở viện trợ. Một nguồn tin Ukraine cho biết : "Vào mùa xuân, quân viện là một dòng sông rộng. Đến mùa hè, trở thành một con suối, và nay chỉ còn là vài giọt nước mắt".

Trước tình hình này, không có gì đáng ngạc nhiên khi tâm trạng ở Kiev trở nên u ám hơn, tổng thống Volodymyr Zelensky và tướng Valery Zaloujny bất đồng quan điểm. Các chính phủ phương Tây khẳng định vẫn luôn ủng hộ Ukraine, nhưng khả năng Donald Trump đắc cử năm tới sẽ là thảm họa.

Châu Âu cần cam kết vì một Ukraine giàu mạnh, dân chủ

Theo The Economist, Châu Âu nên chuẩn bị cho giả thiết trên, dù sao viện trợ Mỹ cũng sẽ ít dần dù tổng thống là ai đi nữa. Liên Hiệp Châu Âu hứa sẽ tài trợ cho Ukraine 50 tỉ euro, nhưng đang bị Hungary ngáng chân và Đức bị mắc mứu về ngân sách.

Về phía Nga đang thiếu quân trầm trọng, cảnh sát không chỉ truy lùng những người trốn quân dịch mà cả những lao động nhập cư từ Trung Á, thường xuyên có những cuộc đột kích vào ký túc xá. Đến năm 2025, áp lực chiến tranh có thể bắt đầu đè nặng lên Putin, người Nga ngày càng bất mãn vì lệnh động viên, nạn lạm phát, tham ô trong quân đội… Nhưng không thể ngồi chờ chế độ sụp đổ vì Vladimir Putin có thể tại vị nhiều năm nữa, và sẽ còn gây chiến vì như vậy mới có cớ đàn áp và buộc người dân phải hy sinh.

Châu Âu cần coi Putin là mối đe dọa lâu dài cho an ninh. Nga sẽ tái vũ trang, và đã có kinh nghiệm chiến đấu. Kế hoạch phòng thủ Châu Âu cần được thiết kế để ngăn Putin cảm thấy một điểm yếu, nhất là khi ông ta cho rằng tổng thống Donald Trump sẽ không tham chiến khi một nước NATO bị tấn công. Cách tốt nhất để răn đe Vladimir Putin là chứng tỏ ngay từ lúc này sẵn sàng cam kết vì một Ukraine giàu mạnh, dân chủ, hướng về phương Tây, thành viên tương lai của EU.

Chi viện vũ khí rất quan trọng, nhất là phòng không và hỏa tiễn tầm xa để đánh vào hậu cần Nga, chính vì vậy mà Mỹ đã thông qua ngay trong gói viện trợ đầu tiên. Châu Âu nên tăng tốc sản xuất, và nhắm vào các mục tiêu cụ thể để trừng phạt nhằm chia rẽ chế độ với giới tinh hoa. Chừng như một số nhà lãnh đạo Châu Âu vẫn chưa ý thức được tầm vóc nhiệm vụ, điều này thật là điên rồ. Họ nên nhớ đến Léon Trotsky : có thể ta không quan tâm đến chiến tranh, nhưng chiến tranh lại chú ý đến ta.

Nhiều thanh niên Nepal thất nghiệp thành bia đỡ đạn cho Nga

Không chỉ có dân nghèo tại Nga trở thành vật hy sinh cho tham vọng của Putin, mà cả từ một số nước khác. Courrier International trích dịch một bài viết của New York Times, cho biết đã có khoảng mấy trăm thanh niên Nepal bỏ xác trên chiến trường Ukraine, cách xa quê hương mình nhiều ngàn cây số.

Cách đây vài tháng, Sandip Thapaliya, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm đang bị thất nghiệp, từ Moskva gọi điện cho em gái là Shanta ở Katmandou, vui vẻ thông báo sẽ gia nhập quân đội Nga và sẽ được đưa sang Ukraine. Cô em hoảng sợ hỏi anh điên hay sao, hàng ngàn người đã chết ở đó, nhưng Sandip trấn an là anh chỉ làm công việc hộ lý. Vài tuần sau, anh gởi cho Shanta bản sao hợp đồng với tiền lương 75.000 rúp một tháng (765 euro), hình chụp trong bộ đồ rằn ri. Chưa đầy một tuần, Sandip nhắn vội qua hộp thư thoại là được đưa vào rừng sâu, và sau đó chẳng còn tin tức gì.

Sang Nga năm ngoái với ý định làm việc vài năm rồi tìm cách qua Tây Âu nhưng Sandip chỉ có được một số công việc bấp bênh, cực nhọc. Giấy phép làm việc sắp hết hạn thì đến tháng 5/2022 tổng thống Vladimir Putin loan báo người nước ngoài phục vụ một năm trong quân đội sẽ được nhập tịch Nga. Anh không ngần ngại ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng để tham gia "các hoạt động nhằm duy trì hoặc tái lập hòa bình quốc tế", và tháng 6/2023 bị gởi sang Bakhmut, nơi quân Nga chết như rạ.

Shanta kêu cứu khắp nơi, từ Bộ Ngoại giao, Nội vụ đến những người Nepal lao động tại Nga nhưng vô vọng. Mãi đến cuối tháng 8, mới nhận được tin nhắn của một sĩ quan Nga : "Anh cô đã được chôn cất hôm 14/07 vào lúc 12 giờ 50 tại nghĩa địa Novo-Talisty ở Ivanova, Nga. Xin chia buồn".

Nepal, một trong những nước nghèo nhất Châu Á, hàng năm có nửa triệu thanh niên bước vào thị trường lao động nhưng chỉ 80.000 đến 100.000 người tìm được việc làm. Cuộc chiến tranh ở Ukraine đẩy Nepal vào tình trạng khó xử. Katmandu cố tỏ ra trung lập, không tham gia trừng phạt Moskva nhưng cũng phản đối việc Nga bành trướng. Chính quyền khuyến cáo người trẻ nên tránh xa chiến tranh, nhưng không có can đảm yêu cầu quân đội Nga không tuyển mộ công dân Nepal.

Thả con tin nhỏ giọt, Hamas bắt bí Israel

Tại Trung Đông, không hẹn mà nên, Le Point, L’Express và Courrier International cùng nói về "Israel-Hamas : Cuộc chiến tranh cân não". Le Point mô tả, những chiếc ruy-băng vàng được cột trên cổ tay, phấp phới ở kính chiếu hậu xe hơi, cột vào gốc cây dọc theo những đại lộ ở Tel-Aviv… Ảnh những người bị bắt cóc được dán vào các băng ghế công cộng, những bức tường, trên pa-nô ở quảng trường Dân Chủ lấp lánh dòng chữ "Bring them home now" (Hãy đem họ về nhà ngay bây giờ). Israel hồi hộp với số phận các con tin, những câu chuyện về họ được đưa liên tục trên truyền hình. Áp lực lên chính quyền Benjamin Netanyahou rất lớn, khiến thủ tướng Israel phải chấp nhận thương lượng.

Courrier International trích dịch tờ Ha’Aretz nhận định, khi thả con tin nhỏ giọt, Hamas chơi đòn cân não để duy trì tâm trạng bất an trong xã hội Israel đồng thời củng cố lực lượng. L’Express tìm đến Jerusalem, thánh địa nơi hàng trăm ngàn người Palestine và Israel sinh sống đang căng thẳng cao độ. Không chỉ lính tráng mà quân nhân dự bị, nhân dân tự vệ đều mang súng ; các nhà thuốc giảm giá các loại bình xịt hơi cay mini mang theo người. Tại những khu phố hầu hết cư dân là người Palestine, cảnh sát gia tăng kiểm tra ở các ngã tư. Không khí nghẹt thở này khiến Jerusalem mất đi nguồn lợi tức chính là du lịch. Tại một ít khách sạn còn mở cửa, khách lưu trú là vài phóng viên ngoại quốc và người Israel sống ở miền nam gần Gaza đi sơ tán.

Từ Ukraine đến Israel, cách xử sự khó chê trách của Mỹ

Về tổng thống Mỹ, L’Express khen ngợi ông Joe Biden từ ba năm qua đã có thái độ không gì chê trách được, ở Ukraine lẫn Israel. Đã gần ba năm, Biden đã phải đối phó với đủ mọi tình huống : một quốc gia sở hữu vũ khí nguyên tử khởi động cuộc chiến tranh quy mô chưa từng thấy trên đất Châu Âu, hải quân Trung Quốc nhanh chóng bành trướng gây căng thẳng ở Đông Á, cuộc chiến thứ tư nổ ra giữa Israel và Hamas, dữ dội hơn những lần trước.

Tại Ukraine, tổng thống Mỹ viện trợ quân sự cho Ukraine nhưng tránh nguy cơ trở thành đồng tham chiến. Hoa Kỳ không mất một người lính nào, tuy tốn kém nhiều nhưng mang lại viễn cảnh tươi sáng cho những hợp đồng vũ khí tương lai. Về Đài Loan, ông không giữ chiến lược nhập nhằng, khẳng định Hoa Kỳ sẽ không dung thứ một cuộc xâm lăng. Trong chưa đầy ba năm, Washington đã củng cố liên minh với Nhật Bản, Úc, Philippines, nhiều đảo quốc Thái Bình Dương, tạo ra một cực ngoại giao tập hợp những nước láng giềng với Trung Quốc như Việt Nam và Ấn Độ.

Và ngay khi xảy ra vụ thảm sát của Hamas tại Israel, Biden không chỉ ủng hộ Nhà nước Do Thái về chính trị mà còn gởi ngay hai hàng không mẫu hạm đến. Đây là điều chưa từng có kể từ 1945 và tỏ rõ tác động răn đe : cả Nga lẫn Iran đều không dám hó hé. Đồng thời kêu gọi Israel tránh "những sai lầm của Hoa Kỳ sau sự kiện ngày 11 tháng 9".

Cho đến nay tuy chiến tranh vẫn tiếp diễn, nhưng cả bốn nước Ả rập đã ký hiệp định Abraham do Washington bảo trợ, không nước nào đổi ý. L’Express kết luận, có thể chỉ trích chính sách Mỹ tại cả ba chiến trường khác nhau, nhưng không thể chối cãi sự thành công của một tổng thống mà người ta vẫn hay quên rằng trong suốt hai thập niên từng là chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng Viện, và thêm tám năm làm phó tổng thống.

Nếu Biden không là tổng thống Mỹ lúc Nga xâm lược Ukraine…

Le Point nhận định Joseph Robinette (Joe) Biden có lẽ là tổng thống tầm cỡ nhất của Hoa Kỳ từ sau Ronald Reagan, gọi ông là "cao bồi già đơn độc". Tờ báo ví von, tuổi tác là điều sẽ phải đến, cũng như mùa đông. Có đến 71% cử tri Mỹ coi tổng thống sắp mãn nhiệm là "quá già", nhưng họ quên rằng Donald Trump chỉ "trẻ" hơn có bốn tuổi.

Joe Biden gây ấn tượng vì khác với nhiều nhà lãnh đạo phương Tây trước đây cũng như hiện nay, ông có niềm tin mạnh mẽ, không ngần ngại gọi Vladimir Putin là "đao phủ", Tập Cận Bình là "nhà độc tài". Biden cũng không sợ mất lòng cử tri Do Thái hay Hồi giáo trong đảng Dân chủ, ông chỉ tuân theo trực giác.

Sẽ rất choáng khi tự hỏi, chuyện gì sẽ xảy ra nếu Joe Biden không phải là tổng thống Mỹ lúc Ukraine bị xâm lược. Tất cả đều có thể xảy ra, kể cả điều tệ hại nhất. Châu Âu không có chính sách quốc phòng chung, không thể trông cậy vào ai, trừ Joe Biden, cho dù ông vẫn tập trung vào đối thủ Trung Quốc. Về kinh tế, chính sách đầu tư ồ ạt vào kỹ nghệ (500 tỉ đô la) mang lại kết quả : thêm nhiều việc làm, GDP tăng 4,9% trong khi Châu Âu khựng lại.

Đài Loan : Một cuộc khủng hoảng Cuba đảo ngược ?

Tại Châu Á, The Economist nhận định cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan sẽ là cuộc đua tay ba, giữa đương kim phó tổng thống Lại Thanh Đức (Lai Ching Te) và hai ứng cử viên đối lập Hầu Hữu Nghi (Hou Yu Ih), Kha Văn Triết. Tuy ông Lại Thanh Đức vẫn đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò, nhưng cuộc chạy đua tỏ ra gay go. Ngay cả khi ứng cử viên Dân Tiến đắc cử, đảng này vẫn có thể bị mất đa số trong Quốc hội, khiến việc thông qua luật chống ảnh hưởng của Trung Quốc sẽ trở nên khó khăn hơn.

Trên L’Express, nhà sử học Niall Ferguson của đại học Stanford cho rằng nếu Lại Thanh Đức thua cuộc trước một ứng cử viên thân Bắc Kinh, Tập Cận Bình có thể kết luận là không cần phải nhận lấy rủi ro khi sử dụng vũ lực. Nhưng có một khả năng khác từ phía Bắc Kinh. Có tin đồn là cựu ngoại trưởng Tần Cương (Qin Gang), người bị mất chức vì ngoại tình với một biên tập viên truyền hình, đã chết. Theo một tin đồn khác, cựu bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc (Li Shangfu), bị cách chức tháng trước, bị cáo buộc tội "phản quốc" vì rò rỉ tin tức về hỏa tiễn. Ngoài ra còn có những lời đồn đãi khác về cái chết của Lý Khắc Cường và sức khỏe của bản thân ông Tập.

Ông Ferguson đặt nghi vấn, phải chăng Tần Cương và Lý Thượng Phúc đã phạm sai lầm là phản đối việc tấn công Đài Loan ? Có thể Tập Cận Bình nôn nóng giải quyết vấn đề Đài Loan hơn người ta nghĩ, và không chừng đã bàn bạc với Vladimir Putin trong cuộc gặp tại Bắc Kinh tháng trước, định tranh thủ cơ hội Hoa Kỳ đang bận rộn với hai cuộc chiến tranh ở Châu Âu và Trung Đông. Trong trường hợp này, trái với cuộc khủng hoảng hỏa tiễn Cuba năm 1962, lần này bên tiến hành phong tỏa sẽ là Trung Quốc, còn Mỹ bị đặt vào vị trí của Liên Xô thời trước.

Việt Nam : Nước mặn giết chết cây lúa

L’Express tuần này có chuyên đề "Địa ốc : Cơn ác mộng của người Pháp". Cũng tại Pháp, hồ sơ của L’Obs dành cho những tiết lộ về những "lính mới" trong đội ngũ buôn ma túy, với tựa đề gây sốc "Tôi, 16 tuổi, kẻ giết mướn". Le Point đưa tít lớn "Trí thông minh nhân tạo : Trận chiến để kiểm soát đầu óc của chúng ta". Về kinh tế, Courrier International nói về "Gạo, cuộc khủng hoảng sắp tới" : Biến đổi khí hậu và các biện pháp bảo hộ của các nước sản xuất làm lúa gạo tăng giá, khiến báo chí lo ngại một cuộc khủng hoảng lương thực còn tệ hại hơn năm 2008.

Liên quan đến Việt Nam, trong hồ sơ về lúa gạo, Courrier International trích dịch phóng sự của tờ De Volkskrant (Hà Lan), "Tại đồng bằng sông Cửu Long, nước mặn giết chết cây lúa" khiến ngày càng nhiều nông dân chuyển sang canh tác những loài khác. Mảnh ruộng của ông Đinh Công Chiến nay trở thành đất trồng cây ăn trái. Cả làng đều phải chuyển nghề khi năm 2016 nước trở nên nhiễm mặn. Nông dân Dương Trường Giang nói nay ông chỉ trồng lúa nửa năm, thời gian còn lại nuôi tôm, thu nhập gấp bốn lần.

Tác giả cho rằng nông dân toàn cầu phải thích nghi với biến đổi khí hậu, nhưng không đâu tác động nhanh chóng và sâu sắc như ở Đồng bằng sông Cửu Long. Việt Nam là nước xuất khẩu gạo thứ ba thế giới, nhưng vựa lúa miền tây mỗi năm đất lún xuống 4 centimet. Đặng Kiều Nhân, giám đốc Viện Nghiên cứu Phát triển Đồng bằng sông Cửu Long cho biết nông dân xoay sở bằng cách xen kẽ việc trồng lúa với nuôi cá, sản lượng lúa chắc chắn sẽ giảm đi.

Thụy My

Nga-Ukraine : Putin ký lệnh tăng 15% quân số, Zelensky nói đẩy nhanh củng cố công sự

Tổng thống Nga Vladimir Putin vừa ký sắc lệnh tăng thêm 15% quân số Nga.

Quân đội Nga đang lên kế hoạch tăng cường nỗ lực tuyển quân

Khoảng 170.000 người sẽ được bổ sung vào số lượng quân nhân phục vụ theo từng giai đoạn, nâng tổng số binh lính lên 1.320.000 người.

Bộ Quốc phòng Nga cho biết động thái này là phản ứng trước sự gia tang của các mối đe dọa, bao gồm cả việc Nato mở rộng.

Nga được cho là đã chịu thương vong nặng nề trong cuộc giao tranh kéo dài hơn một năm rưỡi ở Ukraine, mặc dù nước này không công bố số liệu tử sĩ.

Tuyên bố của Bộ Quốc phòng Nga đăng trên trang web của Điện Kremlin cho biết quân số hơn 1,3 triệu người sẽ tăng dần thông qua đợt tuyển quân chứ không phải bằng cách huy động hay thay đổi chế độ tòng quân.

"Việc tăng số lượng quân nhân của Lực lượng Vũ trang Liên bang Nga đang được thực hiện theo từng giai đoạn, dựa trên những công dân bày tỏ mong muốn thực hiện nghĩa vụ quân sự theo hợp đồng", tuyên bố nói thêm.

Phía Nga giải thích sự gia tăng này là do "sự phát triển của các lực lượng vũ trang chung của [Nato] gần biên giới Nga" và các mối đe dọa liên quan đến "hoạt động quân sự đặc biệt"- cách mà Nga nói về cuộc xâm lược ở Ukraine.

Nato gần đây đã kết nạp thêm thành viên, trong đó có Phần Lan, quốc gia có đường biên giới dài với Nga. Thụy Điển cũng đã đệ đơn gia nhập.

Liên minh cho biết Ukraine có thể đệ đơn gia nhập "khi các điều kiện được đáp ứng", mặc dù không đưa ra mốc thời gian cụ thể. Ukraine không thể gia nhập Nato khi vẫn đang trong tình trạng chiến tranh với Nga.

Zelensky nói đẩy nhanh việc củng cố công sự

Trước đó hôm 30/11, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã kêu gọi tăng viện và phòng thủ mạnh mẽ hơn dọc theo tiền tuyến với Nga, trong điều kiện thời tiết lạnh giá và nhiệt độ trong khu vực giảm đến mức đóng băng.

Ông Zelensky nói các tuyến phòng thủ phải nhanh chóng được tăng cường trên khắp chiến tuyến, sau khi gặp các chỉ huy ở một số đầu cầu đang chịu áp lực chính ở phía nam và phía đông.

"Trong tất cả các lĩnh vực chính cần tăng cường, [chúng ta phải] đẩy nhanh việc xây dựng các công sự", ông nói trong bài phát biểu hàng đêm.

Tổng thống Zelensky nói mùa đông đánh dấu một giai đoạn mới của cuộc chiến

Quân đội Nga đang cố gắng bao vây thị trấn phía đông Avdiivka.

Và họ đang nhắm mục tiêu vào các khu vực phía nam Kherson và Zaporizhzhia.

Trong đêm, lực lượng không quân Ukraine cho biết họ đã bắn hạ 18 trong số 25 drone của Nga và một trong hai tên lửa hành trình.

Với nhiệt độ xuống dưới mức đóng băng và Ukraine phủ đầy tuyết, Tổng thống Zelensky nói rằng "mùa đông nói chung là một giai đoạn mới của chiến tranh".

Nhà lãnh đạo Ukraine cho biết "sự tập trung tối đa" sẽ được dành cho các thị trấn phía đông ở khu vực Donetsk đang bị tấn công cũng như tuyến phòng thủ quan trọng ở phía đông bắc giữa Kupyansk và Lyman.

Ông cũng nói đến khu vực xung quanh thủ đô Kyiv, nơi các công sự sẽ được củng cố.

Việc Tổng thống Zelensky nhấn mạnh vào việc tăng cường các tuyến phòng thủ có thể làm tăng thêm lo ngại về một cuộc xung đột ngày càng rơi vào tình trạng "đóng băng", bất chấp một số cuộc giao tranh ác liệt vẫn tiếp diễn.

Cuộc phản công của Ukraine kể từ mùa hè được nhiều người coi là đã không nhanh chóng mang lại những kết quả như mong đợi.

Tinh thần chiến đấu của cả hai bên sẽ phần nào phụ thuộc vào việc binh lính được trang bị tốt như thế nào để đối phó với những tháng lạnh giá này.

Quân đội Ukraine cho biết chỉ riêng khu vực gần Avdiivka đã đẩy lùi 20 cuộc tấn công và các ngôi làng xung quanh Bakhmut cũng bị tấn công.

Trung tâm công nghiệp Avdiivka gần như bị bao vây trong những tuần gần đây bởi quân Nga, lực lượng hiện kiểm soát các khu vực phía bắc và phía nam cũng như phía đông thị trấn.

Dmytro Lazutkin, người phát ngôn Lữ đoàn cơ giới 47 của Ukraine cho biết tình hình đã luôn trở nên khó khăn.

Một khu vực ở phía tây bắc Avdiivka, Stepove, đang bị tấn công liên tục và Nga đang cử quân số đáng kể đến nhằm chiếm giữ một nhà máy than cốc gần đó ngay bên ngoài Avdiivka.

"Nếu không chiếm được nhà máy than cốc, họ chỉ có thể mơ về việc [chiếm được] Avdiivka… Tôi không tin họ có đủ sức mạnh để làm điều đó, mặc dù rất nhiều binh lính tập trung ở đó", ông Lazutkin nói trên truyền hình Ukraine.

Theo các quan chức Ukraine, ở phía đông nam, các lực lượng Nga đang tìm cách giành lại các khu vực đã mất trong cuộc phản công của Ukraine xung quanh Robotyne. Ukraine nói rằng họ đang cố gắng duy trì các vị trí mà họ đã chiếm lại gần đây ở bờ đông sông Dnipro.

Ông Zelensky cho biết Ukraine sẽ không lùi bước sau các hoạt động từ mùa hè, mặc dù ông không hài lòng với mức độ thương vong.

Ông nói với hãng tin AP : "Chúng tôi đang chịu thương vong, tôi không vui về điều đó. Chúng tôi không có được tất cả vũ khí như mong muốn, tôi không thể hài lòng".

Lực lượng Ukraine đã giành lại được vị trí vững chắc tại làng Krynky vào tháng trước sau khi vượt sông Dnipro và kể từ đó đã phải hứng chịu các cuộc tấn công không ngừng nghỉ của Nga.

Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Nga cho biết hải quân của họ đã đẩy lùi cuộc tấn công của hải quân Ukraine vào Crimea qua Biển Đen.

Một phần của bán đảo Crimea, bị Nga chiếm giữ và sau đó sáp nhập vào năm 2014, đã được đặt trong tình trạng khẩn cấp trong tuần này sau khi một cơn bão khiến 5 người thiệt mạng. Theo nhà lãnh đạo do Nga bổ nhiệm Sergei Aksyonov, các khu vực ven biển bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

BBC, 02/12/2023

Ukraine : Chiến trường Avdiivka ác liệt hơn cả Bakhmut, Châu Âu còn chờ Trân Châu Cảng ?

Le Monde ngày 30/11/2023 nói về "Trận chiến đẫm máu ở Avdiivka". Từ vài tuần qua, quân Nga tập trung tấn công vào thành phố kỹ nghệ ở vùng Donbass của Ukraine và phải trả một cái giá nặng nề, gợi nhớ đến trận Bakhmut trước đây.

Các chiến sĩ thuộc đơn vị đặc nhiệm Vệ binh Quốc gia Ukraine bắn moọc-chê về phía quân Nga trên tiền tuyến Avdiivka, vùng Donetsk, ngày 08/11/2023. Reuters - RFE/RL/Serhii Nuzhnenko

Nga mất 931 quân một ngày trên chiến trường Avdiivka !

Nếu Bakhmut từng là "cối xay thịt", thì Avdiivka còn tệ hại hơn. Số lính Nga tử trận những tuần lễ gần đây còn lớn hơn cả thời kỳ khởi đầu chiến tranh, do cuộc tấn công vào thành phố Avdiivka. Theo Ukraine, số thương vong của quân Nga mỗi ngày là 931, một con số được tình báo Anh đánh giá là khả tín. Để so sánh, kỷ lục này vượt qua số lượng lính Nga bị loại khỏi vòng chiến ở Bakhmut là 776 một ngày.

Có nhiều cách giải thích vì sao Nga nhất quyết chiếm Avdiivka tuy thành phố chỉ còn là tro bụi, từ trên 30.000 dân nay còn vài trăm. Trước hết là chính trị : từ sau Bakhmut hồi tháng 5, Nga chẳng còn giành được thành phố nào khác. Trong khi Vladimir Putin rất cần một chiến thắng biểu tượng trước cuộc bầu cử tổng thống tháng 3/2024, đặc biệt nếu phải tuyên bố một đợt động viên mới.

Về chiến thuật, Avdiivka chỉ cách Donetsk khoảng 15 kilomet. Mất thành phố này sẽ là một cái tát cho Putin. Nhà nghiên cứu Joseph Henrotin giải thích, chiếm Avdiivka sẽ giúp Nga tạo ra hàng rào bảo vệ, nhất là tiền tuyến ở Donetsk không dày đặc bằng những nơi khác.

Chỉ trong 24 giờ, 30 đợt tấn công từ mọi hướng

Trước những đợt tấn công liên tục của Nga, Ukraine cũng quyết tâm giữ vững như ở Bakhmut. Nếu thời đó việc kiên trì cố thủ Bakhmut bị một số đồng minh phương Tây và sĩ quan cao cấp Ukraine chỉ trích vì mất hàng ngàn người cho một thành phố không có lợi ích chiến lược, thì nay việc giữ Avdiivka mang tính logic.

Mặt trận khắp nơi đều không có chuyển biến ngoại trừ dọc theo dòng sông Dniepr, hai bên đều hiểu rằng chiến tranh không chỉ là chiếm hoặc tái chiếm lãnh thổ, mà còn là khả năng làm cho địch thiệt hại nhiều nhất. Trong một cuộc chiến tiêu hao, ai trụ được lâu nhất sẽ thắng. Ngoài ra, Avdiivka còn là chốt chiến lược, bảo vệ nút hậu cần Pokrovsk, cách đó khoảng 40 kilomet về hướng tây, nối kết lực lượng Ukraine phía nam và phía bắc.

Dù vậy, rút ra bài học từ Bakhmut, lực lượng Ukraine tránh cận chiến mà tấn công từ xa, sử dụng nhiều drone mang chất nổ được điều khiển cách đó nhiều cây số. Trong số 1.000 xe thiết giáp Nga bị tiêu hủy trong tháng 10, hầu hết ở Avdiivka, phân nửa là do bị drone đánh vào. Vấn đề là Ukraine còn giữ được bao lâu, những chiến binh của Kiev chỉ còn trụ được tại một khu vực rộng khoảng 8 kilomet. Mới hôm thứ Hai 27/11, Ukraine đẩy lùi 30 đợt tấn công từ đủ mọi hướng của Nga chỉ trong vòng 24 tiếng đồng hồ.

Không còn ai dám nói "Chúng ta sẽ sống sót"

Đặc phái viên Le Monde tại Avdiivka mô tả "Con đường sống", một tuyến đường nhựa bị bom Nga cày nát, là con đường duy nhất nối thành phố này với mặt trận miền đông Ukraine. Tài xế phải nhấn ga chạy thật nhanh vì hoàn toàn nằm trong tầm bắn của địch, nhưng những chuyến xe chở hàng nhân đạo vẫn đến nơi được. Ngay khi loan báo phát hàng cứu trợ, những người dân xuất hiện từ dưới đất, những cái đầu nhô lên từ những căn hầm, đống gạch vụn, tất cả những chỗ ẩn núp khó tin trong một thành phố hoang tàn… Họ chào nhau : "Còn sống à ?"

Những người còn ở lại nghĩ rằng mình "bất tử" : tại đây, những trận đánh kéo dài từ 2014 tới nay. Nhưng giờ đây không ai còn dám nói "Chúng ta sẽ sống sót". Quân Nga đã tung ra chiến dịch thứ ba đánh vào Avdiivka từ ngày 10/10, và "Con đường sống" trở thành "Con đường chết". Lính Nga bắn vào tất cả những gì động đậy, đốt lửa sưởi ấm trong mùa đông sẽ bị drone Nga phát hiện khói và thành mục tiêu của đạn pháo. Hai điểm phân phát thực phẩm và trung tâm tình nguyện cũng bị nhắm đến.

Người phụ trách hiệp hội độc lập mang tên "Bất Khả Chiến Bại" có trụ sở ở Kiev, là doanh nhân Mykhailo Puryshev. Vốn là ông chủ hộp đêm, ở tuổi 37 ông trở thành chuyên gia về hoạt động nhân đạo bất chấp rủi ro cao. Tổ chức của Puryshev cung cấp miễn phí cho những cư dân còn trụ lại Avdiivka những gì họ thiếu thốn từ nhiều tháng qua : mạng internet, nước sinh hoạt nhờ một giếng được đào cấp tốc, những bữa ăn nóng… Với những trận đánh ngày càng khốc liệt, nếu cứu trợ không đến được, dự trữ thực phẩm và thuốc men ước tính chịu đựng khoảng ba tháng.

Nga, nghi can số 1 trong vụ đầu độc vợ giám đốc tình báo Ukraine

Le Figaro chú ý đến sự kiện người vợ của giám đốc tình báo quân đội Ukraine Kyrylo Budanov bị đầu độc, mọi cái nhìn nghi ngờ đều hướng về phía Moskva. Từ đầu cuộc xâm lăng của Nga, bà Marianna Budanova, 30 tuổi, không rời khỏi chồng dù chỉ một bước. Ông Budanov, 37 tuổi, vị chỉ huy mưu trí và gan dạ của tình báo quân đội Ukraine (GUR), với những chiến công hiển hách như vụ tấn công cầu Kerch, đã bị mưu sát ít nhất một chục lần.

Bà Marianna trong một lần trả lời tạp chí Elle phiên bản Ukraine đã nói : "Khi ai đó mưu toan sát hại, bắt cóc, làm nổ tung xe hơi của bạn hoặc phá cửa nhà bạn, thì bạn không còn chỉ nghĩ về mình nữa". Văn phòng ông Budanov ở Kiev đã bị Nga dùng hỏa tiễn đánh vào hôm 23/05. Nhưng lần này mối đe dọa lại đến từ mặt đất : vợ ông bị đầu độc bằng kim loại nặng, cụ thể là thủy ngân và arsenic. Sự kiện này nhắc lại những vụ trước đây như cựu tổng thống Ukraine Viktor Yushenko, cựu điệp viên Nga Alexander Litvinenko, điệp viên Sergey Skripal…

Thành bại cuộc chiến ở Ukraine phần lớn dựa vào Châu Âu

Ở góc độ các đồng minh của Kiev, Le Monde nhận định "Đa phần số phận cuộc chiến ở Ukraine dựa vào Châu Âu. Nếu không muốn thất bại, thì đây là lúc phải ý thức được".Tờ báo nhắc lại, Nga rầm rộ kéo quân sang ngày 24/02/2022 nhưng đã bị bất ngờ trước sự chiến đấu anh dũng của quân dân Ukraine, phải rút chạy khỏi thủ đô Kiev, không quên phạm một số tội ác chiến tranh. Ngạc nhiên thứ hai cho Moskva là phương Tây, đặc biệt Châu Âu, đã đoàn kết lại trừng phạt Nga. Kiev tái chiếm được một số thành phố, lừng lẫy nhất là trận đánh Kharkiv và Kherson.

Tình hình đảo ngược trong năm 2023. Tầm cỡ thiệt hại nhân mạng khiến Ukraine lao đao vì dân số Nga đông gấp ba, Moskva cũng sẵn sàng thí quân. Rút kinh nghiệm sau nhiều lần bại trận, Nga tổ chức lại lực lượng, xây dựng các phòng tuyến kiên cố khiến Ukraine không xuyên qua được trong đợt phản công thứ hai. Mùa đông đến, mặt trận đóng băng, không bên nào tiến được.

Tại Moskva, Vladimir Putin tăng tốc : đối với ông ta, cuộc chiến tranh này là sống còn. Tổng thống Nga huy động toàn lực vào sản xuất vũ khí, những gì không làm được thì mua của các chế độ bạn bè như Bắc Triều Tiên hay tránh né cấm vận. Putin muốn thắng một cách tuyệt vọng. Với Ukraine, cuộc chiến không mong muốn này cũng mang ý nghĩa tồn vong, nhưng lại lệ thuộc nặng nề vào các đồng minh - vốn ít quyết tâm hơn.

Tâm trạng mỏi mệt với chiến tranh

Ở đây có yếu tố "sự mệt mỏi của chiến tranh" (war fatigue), như ngoại trưởng Litva, Gabrielius Landsbergis hôm 28/11 nhấn mạnh, "là hiện tượng của những xã hội sống trong hòa bình", trong khi một nước phải chiến đấu để tồn tại thì không thể tự cho phép mình mệt mỏi.

Còn có yếu tố "chiến lược quân sự". Một số bộ tham mưu phương Tây cho rằng mình giỏi hơn, nhưng muốn vậy phải gởi quân đến và chấp nhận hy sinh - chuyện này không thể đặt ra. Phương Tây cũng cần cung cấp vũ khí cùng nhịp độ với Nga, nhưng hiện nay thì không. Cuối cùng là yếu tố "đàm phán", được vài chuyên gia Mỹ và cựu tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen đề nghị, nhằm cứu vãn 80% lãnh thổ Ukraine chưa bị chiếm đóng.

Trên thực tế cả Moskva lẫn Kiev đều có lý do để không thương lượng. Putin cho rằng thời gian đứng về phía ông ta, chờ đợi Châu Âu chán nản và Donald Trump tái đắc cử. Tổng thống Volodymyr Zelensky thì luôn nghi ngờ, vì Nga thường xuyên vi phạm những hiệp định đã ký kết. Như vậy cuộc chiến tranh này phần lớn còn dựa vào quyết tâm của Châu Âu, mà hiện không mấy vững chắc.

Châu Âu chờ gì, một Trân Châu Cảng ?

Ngoại trưởng Litva thẳng thắn : "Chúng ta chờ đợi một Trân Châu Cảng và tự nhủ, à, không có Trân Châu Cảng nên mọi việc đều ổn. Không, tất cả đều không ổn (...). Nếu Châu Âu thấu hiểu thì sẽ gởi tất cả những gì mình có cho Kiev. Tôi hy vọng việc này sẽ diễn ra đúng lúc". Ông Landsbergis cũng không quên trách khéo Đức vốn vẫn chưa dành đến 2% GDP cho quốc phòng : "Hai phần trăm được cho là mức sàn, nhưng một số vẫn đang ở dưới tầng hầm". 

Một cách khác để bảo vệ Ukraine là mở ra cánh cửa NATO và Liên Hiệp Châu Âu, như đã thành công với các nước hậu cộng sản chẳng hạn Litva cách đây 20 năm. Chính vì vậy mà 27 nước EU sẽ phải quyết định vào ngày 14 và 15/12, tức hai tuần nữa. Quyết định quan trọng này cần có sự nhất trí, mà điều này thì không chắc, đây có thể là Trân Châu Cảng của ông Landsbergis.

COP28 chiếm trang nhất báo Pháp

Hội nghị khí hậu COP28 tổ chức tại Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất, một quốc gia dầu lửa, chiếm trang nhất của nhiều báo Pháp hôm nay. Le Figaro chạy tựa "COP28, những vấn đề quan trọng của một thượng đỉnh gây tranh cãi", cho rằng cuộc họp này là cần thiết trong bối cảnh cần khẩn cấp giảm bớt việc sử dụng năng lượng hóa thạch. Libération đưa ảnh trang nhất chủ tịch hội nghị, với tựa đề "Al-Jaber, linh hồn dầu lửa".

La Croix dùng màu vàng cam khói lửa làm nền, chạy tít lớn "Dầu lửa, khẩn cấp" : lần đầu tiên năng lượng hóa thạch là trung tâm tranh luận ở Dubai. Les Echos gọi đây là "COP của các ông hoàng Ả Rập", với "Đại gia dầu lửa kiêm chủ tịch COP28 : Sultan Al Jaber, con người mang hai khuôn mặt". Xã luận Le Monde kêu gọi "COP28 : Dỡ bỏ cấm kỵ về năng lượng hóa thạch" kẻo hiệp định khí hậu Paris trở thành vô nghĩa.

Henry Kissinger, người tị nạn Do Thái thành ngoại trưởng Mỹ

Nhìn sang Hoa Kỳ, trang web các báo đều có bài viết về việc cựu ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger qua đời ngày thứ Tư 29/11, thọ 100 tuổi. Từ một người gốc Do Thái tị nạn Đức quốc xã, Kissinger trở thành bộ trưởng ngoại giao của cả hai đời tổng thống Nixon và Ford, trở nên nổi tiếng toàn thế giới trong chiến tranh Việt Nam và được giải Nobel hòa bình.

Thời trung học, Henry chỉ mơ trở thành kế toán. Sau Đệ nhị Thế chiến, tiếp tục học đại học Harvard, anh thanh niên Henry bắt đầu làm chính trị : cộng tác với chính quyền Eisenhower, Kennedy, rồi Johnson. Sự thông minh và tính cách hài hước giúp Henry nổi bật trong những dạ tiệc. Ông tỏ ra đắc lực với những nhân vật quyền thế, đọc tất cả những gì có trong tay để câu chuyện có được chiều sâu, thích ứng được với tất cả loại người. 

Le Figaro cho biết dù thời gian hạn hẹp, Henry rất thích đi cùng những phụ nữ đẹp. Ông nói : "Khi bạn đã trải qua suốt cả ngày với bà Golda Meir, bạn không cần Indira Gandhi ban đêm mà là Jill Saint-John !" (một nữ minh tinh xinh đẹp).

Hiệp định Paris góp phần làm Sài Gòn sụp đổ, nhưng Kissinger được Nobel

Chính với Richard Nixon mà Henry Kissinger có được tầm vóc quốc tế. Trong hồi ký, ông nhấn mạnh : "Đa số sáng kiến chính trị Mỹ bắt đầu dưới thời Nixon : Cận Đông, Liên Xô, Trung Quốc. Và chúng tôi đã kết thúc chiến tranh Việt Nam". Từ 1969, Kissinger đã bắt đầu những cuộc mật đàm nhằm giúp Mỹ rút chân khỏi Việt Nam và năm 1972 ông đã đưa Washington đến với Trung Quốc cộng sản. Một Trung Quốc mà Kissinger không ngừng bênh vực : ông cho biết bị Mao Trạch Đông, Chu Ân Lai, Đặng Tiểu Bình mê hoặc. Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ Tạ Phong (Xie Feng) hôm nay nói rằng cái chết của Henry Kissinger là "mất mát lớn lao".

Khái niệm "ngoại giao con thoi" gắn liền với cái tên Henry Kissinger, ông có thể bay qua bay lại 200.000 kilomet một năm. Năm 1973 là năm tuyệt đỉnh vinh quang của Kissinger : với hiệp định Paris, ông được giải Nobel hòa bình. Hai năm sau Saigon rơi vào tay cộng sản, Kissinger tìm cách trả lại giải nhưng sau đó xảy ra vụ Watergate. Richard Nixon từ chức tổng thống nhưng Kissinger vẫn còn là ngoại trưởng, mãi đến ngày 20/01/1977 khi Jimmy Carter bước vào Nhà Trắng mới ra đi.

Nhưng không phải là lúc nghỉ hưu : vừa viết hồi ký, ông còn làm khoảng 15 công việc. Kissinger là giám đốc của nhiều hội đồng quản trị, cố vấn đặc biệt cho nhiều tập đoàn, thậm chí xuất hiện trong các clip quảng cáo. Ông được khắp thế giới hỏi ý kiến, từ chính phủ Venezuela đến tổng thống Indonesia. Năm năm sau khi rời chính quyền, ông lập ra Kissinger Associates, một công ty tư vấn cấp cao với mức giá 225.000 đô la một năm. Henry không quên những bài học kế toán : ông đòi 10.000 đô la cho một cuộc phỏng vấn, gấp đôi cho hội thảo. Nixon kể lại "Henry nghĩ rằng chính ông ấy mới là tổng thống".

Thụy My

Ukraine cố gắng đột phá trên dòng sông Dniepr và Hắc Hải

Les Echos và Le Figaro ngày 28/11/2023 nói về mùa đông khắc nghiệt sắp tới cho Ukraine, với thời tiết giá buốt và oanh tạc ồ ạt từ Nga. Kiev đã có bước đột phá, thủy quân lục chiến nay hoạt động suốt dọc dòng sông Dniepr. Trên Hắc Hải, Ukraine giành thắng lợi, buộc hạm đội Nga phải lùi ra xa, mở được hành lang trên biển đến tận Odessa để xuất khẩu ngũ cốc, phá thế phong tỏa.

Lính biên phòng Ukraine trong lúc giải lao tại vị trí ở vùng Sumy, ngày 24/11/2023. AP - Hanna Arhirova

Thả con tin, niềm vui không trọn vẹn ở Israel

Hai cuộc chiến tranh ở Trung Đông và ở Ukraine vẫn là đề tài thời sự quan trọng trên các báo Paris hôm nay. Le Monde nhận thấy "Triển hạn hưu chiến : thế lưỡng nan của Israel", La Croix nói về "Israel-Hamas : Cuộc xung đột dưới khía cạnh luật pháp", Le Figaro lo ngại trước "Nạn bài Do Thái gia tăng hàng ngày tại Pháp".

Các báo đều vui mừng trước việc ba thiếu niên song tịch Pháp-Israel vừa được trả tự do trong đợt thả con tin lần thứ tư hôm qua. Libération cho biết hai chị em Sahar Kalderon 16 tuổi và Erez 12 tuổi nằm trong số những công dân Pháp đầu tiên được thả, nhưng người cha, Ofer, có lẽ vẫn bị giữ tại Gaza – nếu còn sống.

Sáng 07/10 khi những kẻ khủng bố Hamas xông vào kibbutz Nir Oz, mấy cha con chạy vào hầm tránh bom nhưng bị phá cửa, sau đó phải trốn trong bụi rậm. Quân đội Israel rất lâu sau mới đến, không còn tìm thấy họ. Còn cậu bé Eitan Yahalomi 12 tuổi cũng cùng kibbutz, bị bắt đưa lên xe mô-tô trong khi mẹ và hai chị may mắn chạy thoát. Theo Israel, hiện còn 184 con tin trong tay Hamas, trong đó có 14 người ngoại quốc và 80 người mang hai quốc tịch.

Le Monde nhận định, vấn đề con tin giúp Hamas đặt chính quyền Israel trước tình trạng khó xử chưa từng thấy. Giải cứu con tin luôn là ưu tiên được đặt lên hàng đầu trong xã hội Israel, như những người con trong một đại gia đình. Nhưng ai sẽ được chọn trong số 50/240 con tin, và dựa trên tiêu chí nào ? Hamas không thả tất cả con tin. Chính phủ luôn nói rằng sẽ không bỏ rơi ai, nhưng mọi người đều hiểu những người không nằm trong danh sách đầu tiên có nguy cơ không còn sống sót trở về. Số phụ nữ, trẻ em bị bắt cao hơn số lượng được thả, cha mẹ của những nam thanh niên và quân nhân sẽ còn phải chờ đợi trong khắc khoải.

Yahya Sinouar, thủ lãnh quỷ quyệt của Hamas

Le Monde mô tả "Yahya Sinouar, người đầu sỏ ở Gaza". Thủ lãnh Hamas ở Gaza là người thương lượng từng điểm một về hưu chiến và trao đổi con tin, nắm quyền quyết định trong mọi việc. Thụ án tù 22 năm rồi được thủ tướng Benjamin Netanyahou trả tự do trong "thỏa thuận Shali", đổi người lính song tịch Pháp-Israel lấy 1.027 tù nhân Palestine, Yahya Sinouar hiểu hơn ai hết, rằng bắt con tin là vũ khí vô cùng lợi hại.

Bị bắt năm 1989 và lãnh bốn bản án chung thân vì tội bắt cóc và sát hại hai quân nhân Israel, bốn người Palestine, trong nhà tù Israel ông ta đã học tiếng Hebreu và đọc rất nhiều sách. Được mệnh danh là "đao phủ của Khan Younès", Sinouar rất hăng hái trong việc trừ khử những người Palestine bị cho là "kẻ phản bội". Bộ trưởng quốc phòng Israel Yoav Gallant hôm 04/11 hứa hẹn sẽ tìm diệt Sinouar, kêu gọi cư dân Dải Gaza "càng sớm tìm thấy ông ta thì chiến tranh càng sớm kết thúc".

Libération nhớ lại lần gặp năm 2018 giữa Sinouar và khoảng 40 tờ báo quốc tế, thủ lãnh Hamas luôn nhấn mạnh đến "kháng chiến nhân dân phi bạo lực". Từ khi Sinouar xuất hiện với thái độ "biết điều", quân đội Israel nghĩ rằng chỉ phải chịu đựng một ít phi pháo, vài năm một trận tấn công nho nhỏ cho có lệ, những va-li đô la của Qatar sẽ giúp mọi việc ổn thỏa. Với cuộc khủng bố ngày 07/10 chắc chắn đã được chuẩn bị từ lâu, Sinouar đã làm nên một cú lừa lớn, ấn tượng hơn cả Ai Cập trong chiến tranh Kippour năm 1973.

Mỹ và Iran đều muốn triển hạn hưu chiến

Trong khi đó Le Figaro nhận thấy "Tại Gaza, tình hình nhân đạo vẫn bi đát dù hưu chiến", tương tự với Libération "Tại Dải Gaza, bốn ngày tạm nghỉ nhưng nhu cầu vẫn vô cùng lớn". Le Monde ghi nhận "Viện trợ nhân đạo đã đến Gaza, đang thiếu thốn mọi thứ". Tại Khan Younès ở phía nam, hàng người xếp hàng trước các trạm xăng dài đến 2 kilomet, có người phải qua đêm tại chỗ.

Theo Le Figaro, vì nhiều lý do khác nhau, Hoa Kỳ và Iran đều mong muốn tiếp tục hưu chiến. Đối với tổng thống Joe Biden, sự ủng hộ nhiệt thành Israel khiến một bộ phận trong số cử tri Ả rập, trong giới thanh niên và trong đảng Dân chủ bất mãn. Donald Trump cũng không bỏ lỡ cơ hội nhấn mạnh rằng đối thủ là tổng thống của chiến tranh trong khi Trump biết tránh né trong nhiệm kỳ của mình.

Về phía Tehran, các giáo sĩ cũng chẳng điên khùng đến nỗi đi gây chiến trực tiếp với Mỹ, toàn thể hạm đội Iran sẽ bị tiêu hủy trong chớp mắt. Giáo chủ Iran không bao giờ chấp nhận một lực lượng tay sai áp đặt chiến lược và lịch trình. Quan sát đám đông Ả rập, Hồi giáo biểu tình chống Israel và phương Tây khắp nơi trên thế giới, Tehran hiểu rằng có thể thắng một cuộc chiến mà không cần hy sinh một người lính nào.

Mùa đông buốt giá, drone Nga dày đặc đe dọa Ukraine

Trên chiến trường Ukraine khốc liệt, Les Echos cho biết "Các chiến sĩ Ukraine chuẩn bị cho một mùa đông khắc nghiệt". Tương tự, Le Figaro nhận định "Những vụ oanh tạc ồ ạt gần đây vào thủ đô báo hiệu một mùa đông khó khăn cho Ukraine". Một pháo thủ của lữ đoàn cơ giới 57 Ukraine suýt xoa hơ đôi tay lạnh cóng trên bếp lửa, thổ lộ với nhà báo Pháp : "Tệ hại nhất không phải là cái lạnh mà là mưa. Quần áo luôn luôn ẩm ướt, giày bốt sũng nước, rất khó chịu".

Một sĩ quan cho biết, lúc chiến đấu ở Lyssychansk, họ có thể bắn 300 đến 400 quả đạn một ngày, nay chỉ còn 10-20 quả. Các thiết bị xuất xưởng từ 60 năm trước hoạt động khó khăn trong thời tiết băng giá. Bên cạnh đạn dược thiếu thốn, hàng đàn drone tự sát của Nga thường xuyên lượn lờ. Mùa đông càng đến gần, Nga càng tăng cường dùng drone tấn công kể cả vào Kiev.

Theo Les Echos, lực lượng Ukraine bảo vệ bầu trời thủ đô bằng những toán cơ động, chịu trách nhiệm bán kính từ 1 đến 1,5 kilomet, trang bị vũ khí nhẹ, thậm chí súng máy Maxim có tuổi đời hơn 1 thế kỷ. Những toán khác có được Stinger thì phụ trách bán kính rộng đến 4 kilomet. Nga đang sản xuất hàng loạt drone Shaheh giá thành chỉ 20.000 euro, còn hỏa tiễn địa-không để bắn chặn giá trị đến nửa triệu euro. Thế nên Moskva cho oanh kích ồ ạt, quyết tâm làm Ukraine kiệt quệ.

Kiev mở hướng tấn công mới trên sông Dniepr

Le Figaro nhận thấy tuy những vụ tấn công vào sâu trên đất Nga ngày càng ít, không còn những vụ xâm nhập trực tiếp vào lãnh thổ Nga, những hoạt động khác được đẩy mạnh trên dòng sông Dniepr và Hắc Hải. Hiệu quả còn phải chờ đợi, nhưng như vậy Kiev đã tạo được một hướng tấn công ngoại vi có thể tác động đến mặt trận Zaporijia và Donbass. Tại vùng Kherson, trên tả ngạn Dniepr, nhiều đơn vị Ukraine đã đóng chốt được.

Việc vượt sông được tiến hành dần dà, sau khi giải phóng Kherson tháng 11/2022. Đến tháng 5/2023, một đội tuần tra thủy quân lục chiến Ukraine khẳng định với Le Figaro : "Thủy quân lục chiến nay hoạt động dọc suốt dòng sông Dniepr, từ Kherson tới Zaporijia". Đập Kakhovka bị phá hồi tháng 6 khiến quân Ukraine không còn phải lo lụt lội. Chuyên gia Pháp Stéphane Audrand nhận xét : "Vượt sông không khó, nhưng không dễ lập chốt. Những trận đánh tập trung trên vùng đất thấp gồm ao, đầm lầy ; quân Nga đóng ở trên cao với các ta-luy và nơi trú ngụ".

Lực lượng Ukraine tiến gần được từ hai, ba ngày nay nhưng không thấy dấu hiệu đổ bộ vì thiếu phương tiện vận chuyển, hậu cần. Theo ông Audrand, tuy không phải là một sự đột phá thực sự nhưng rất hữu ích vì làm giảm được hỏa lực của pháo binh Nga ở Kherson và mặt trận Avdiivka thuộc Donbass. Avdiivka là chiến trường dữ dội nhất hiện nay, cuối tuần qua quân Nga có tiến được đôi chút.

Chiến thắng của Ukraine tại Hắc Hải 

Nhắc nhở rằng dòng sông Dniepr đổ ra Hắc Hải, Andrii Klymenko, tổng biên tập Black Sea News giải thích : "Chiến tranh trên biển luôn ảnh hưởng đến trên đất liền". Các hoạt động trên biển tạo điều kiện cho việc chiến đấu ở tả ngạn Dniepr, từ đó ảnh hưởng đến tình hình tại Crimea vốn là trung tâm hậu cần cho mặt trận trên bộ cả ở Kherson lẫn Zaporijia.

Trận đánh Hắc Hải mãnh liệt hơn trong suốt năm 2023, Ukraine dấn lên với những cuộc oanh kích bằng hỏa tiễn, drone biển, đánh vào nhiều tàu Nga và cơ sở hạ tầng trên bộ ở Crimea. Theo Klymenko, Kiev đã tiến công ít nhất 155 lần và tiến hành nhiều hoạt động biệt kích. Tuy cuộc phản công không đạt mục đích, nhưng trận Hắc Hải có thể coi là thắng lợi. Kiev đã mở được hành lang trên biển đến tận Odessa dù bị Nga phong tỏa, giúp cởi trói cho nền kinh tế vốn lệ thuộc vào ngũ cốc đang bị Moskva bóp nghẹt.

Càng bị tấn công, hạm đội Nga càng phải lùi xa, và nếu Ukraine giảm thiểu được phòng không Nga ở Crimea, không phận bán đảo có thể là nơi hoạt động của các tiêm kích được phương Tây viện trợ. Trong khi chờ đợi, các chiến sĩ Ukraine đang tập luyện với F-16 ở Romania.

Giấc mơ dân chủ Hồng Kông đã bị khai tử

Nhìn sang Châu Á, Le Figaro nói về "Hồi kết của giấc mơ dân chủ" tại Hồng Kông. Từ khi áp dụng luật an ninh quốc gia, Bắc Kinh trị vì với bàn tay sắt lên cựu thuộc địa Anh, các nhà đấu tranh dân chủ bị truy lùng và tống vào tù. Bốn năm sau những cuộc biểu tình đại quy mô, trên 1.000 người đã bị tống giam vì cáo buộc "ly khai" hay "nổi dậy", và hơn phân nửa trong số 10.000 người bị câu lưu trong những cuộc biểu tình đang chờ đến phiên bị xét xử, tại các tòa án đã quá tải.

Ah Wood, 27 tuổi, vừa ra tù tóm tắt : "2019 là Thiên An Môn của Hồng Kông". Anh thanh niên không còn nhận ra thành phố của mình. "Mọi người đều sợ hãi khi nói chuyện. Tôi cảm thấy trong tù còn an toàn hơn". Cựu sinh viên "PolyU", trường đại học nổi tiếng từng biến thành pháo đài với cung nỏ, cho biết đa số bạn học nay chuyển sang làm những việc khác. Bản thân anh mở một trang web bán trái cây, người mua ủng hộ phong trào bằng cách này.

Một nhà ngoại giao nhận định : "Đối lập đã bị trảm". Đặc biệt là "47", những khuôn mặt hàng đầu đều đã bị bắt trong mẻ lưới tung ra tháng Giêng 2021 trong đó có Hoàng Chi Phong (Joshua Wong), thủ lãnh học sinh đã trở thành thần tượng dân chủ toàn cầu từ phong trào "Cách mạng Dù" năm 2014. Hoặc giảng viên Đới Diệu Đình (Benny Tai), dân biểu Mao Mạnh Tĩnh (Claudia Mo)... và nhất là Lê Trí Anh (Jimmy Lai), tỉ phú chủ báo Apple Daily nay đã bị cấm xuất bản. Nhà đấu tranh 75 tuổi không mệt mỏi bị biệt giam trong nhà tù Stanley, có nguy cơ phải sống những ngày cuối đời sau song sắt.

Ngay cả các nhà đấu tranh lưu vong như La Quán Thông (Nathan Law) ở Luân Đôn "sẽ bị truy lùng suốt đời" - Lý Gia Siêu (John Lee) trưởng đặc khu Hồng Kông đe dọa, hứa thưởng 1 triệu đô la Hồng Kông (117.000 euro) cho những ai chỉ điểm. Tại Hồng Kông ngày nay, có thể vào tù chỉ vì một bài đăng Facebook, bài hát của người biểu tình "Glory to Hongkong" (Nguyện vinh quang quy Hương Cảng) bị cấm. Một người chỉ thổi harmonica bài này trong dịp tưởng niệm nữ hoàng Elizabeth II đã bị tống giam. Hồng Kông là ví dụ cụ thể cho việc đàn áp dân chủ trong im lặng của Tập Cận Bình.

Xung đột khắp nơi, France Médias Monde mở rộng vùng phủ sóng

Trong lãnh vực truyền thông, Les Echos ghi nhận France Médias Monde (FMM), công ty mẹ của hai đài phát thanh RFI, MCD và đài truyền hình France 24 được Nhà nước Pháp đồng ý cho phép tăng cường cơ sở tại ba khu vực Cận Đông, Châu Phi, Trung và Đông Âu, được Bộ Ngoại giao tài trợ thêm 5 triệu euro mỗi năm.

Những năm gần đây, Nga, Mali, Burkina Faso và Niger đã chận sóng FMM. Nhưng chính phủ Pháp không muốn từ bỏ vũ khí "quyền lực mềm" : các kênh của FMM mỗi tuần đến với 260 triệu khán thính giả trên thế giới bằng 20 thứ tiếng (trong đó có RFI Việt ngữ). Sau nhiều năm tiết kiệm, ngân sách 2024 của FMM nay là 304 triệu euro, với nhiệm vụ nặng nề là đấu tranh chống bóp méo thông tin, cải thiện tình trạng ngôn luận đặc biệt là tại các nước Châu Phi, nơi mà can thiệp của Moskva nuôi dưỡng tâm lý chống Pháp.

Trong bối cảnh xung đột xảy ra tại nhiều nơi trên thế giới, phải đối phó với "fake news" và sự lũng đoạn của các chính quyền độc tài, FMM chủ trương bắt rễ tại địa phương, lập ra các ban biên tập trên mạng, thêm kênh cho giới trẻ Châu Âu 18-35 tuổi, riêng tiếng Ukraine đã được phát thanh từ năm ngoái.

Thụy My

NATO : Ukraine "gây tổn thất nặng nề cho quân xâm lược Nga" những tuần gần đây

Trọng Thành, RFI, 28/11/2023

Trả lời AFP tại trụ sở NATO tại Bruxelles hôm qua, 27/11/2023, tổng thư ký Jens Stoltenberg khẳng định Ukraine tiếp tục "gây tổn thất nặng nề cho quân xâm lược Nga, về số lượng binh sĩ cũng như số phương tiện quân sự bị loại khỏi vòng chiến đấu" trong những tuần gần đây. Theo tình báo Anh, số binh sĩ Nga tử trận trung bình hàng ngày trong tháng 11/2023 là ở mức cao nhất kể từ đầu chiến tranh.

Lính Ukraine chuẩn bị súng cối để bắn về phía quân đội Nga ở thị trấn tiền tuyến Avdiivka, Donetsk, Ukraine. Ảnh chụp ngày 08/11/2023. Reuters - RFE/RL/Serhii Nuzhnenko

Theo AFP, lãnh đạo NATO cho biết rõ, cho dù đường chiến tuyến "không thay đổi đáng kể", và quân đội Ukraine không có bất cứ bước đột phá quan trọng này, nhưng chiến sự diễn ra "rất dữ dội", các lực lượng Ukraine tiếp tục chiến đấu "dũng cảm". Tổng thư ký NATO một mặt thừa nhận tình hình trên thực địa là "khó khăn" với Ukraine, mặt khác nhấn mạnh "không có giải pháp nào khác hơn" là phải tiếp tục hậu thuẫn Ukraine chống xâm lược, bởi "để tổng thống Nga Putin chiến thẳng sẽ là một thảm họa với người Ukraine, và điều nguy hiểm với tất cả chúng ta".

Cũng ngày hôm qua, tình báo Anh khẳng định số liệu tổn thất về nhân mạng của Nga mà Kiev đưa ra là "đáng tin cậy". Theo Bộ tổng tham mưu Quân đội Ukraine, trung bình hàng ngày tháng 11 này, Nga mất hơn 930 binh sĩ trên chiến trường, cao hơn hẳn so với mức hơn 770 binh sĩ tử trận/ngày hồi tháng 3/2023, tức vào lúc đỉnh điểm của chiến dịch Nga đánh chiếm Bakhmut. Tình báo Anh cho biết thêm, tổn thất quan trọng nhất của Nga là trong chiến dịch tấn công thành phố Avdiivka, vùng Donbass.

Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu họp, ngoại trưởng Mỹ, Nga tham dự

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tham dự cuộc họp các ngoại trưởng NATO hôm nay tại Bruxelles. Theo AFP, hậu thuẫn Ukraine của Washington trong những tháng tới là một nội dung chính. Ông Blinken cũng có kế hoạch tham gia cuộc họp của Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu (OSCE), tổ chức ngày mai tại Bắc Macedonia. Theo nhà ngoại giao Mỹ James O’Brien, ngoại trưởng Mỹ sẽ "thảo luận với các đồng nhiệm trong OSCE về các hỗ trợ Ukraine".

Về phía Moskva, ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho biết nước chủ nhà Bắc Macedonia đã cho phép ông tham dự cuộc họp tổ chức OSCE, mà Moskva là thành viên. Theo bộ Ngoại Giao Bulgarie, Sophia đã cho phép phi cơ chở ngoại trưởng Nga bay qua lãnh thổ nước này. Hồi năm ngoái, Ba Lan - nước chủ nhà hội nghị thường niên OSCE – đã từ chối cho ngoại trưởng Nga nhập cảnh.

Trọng Thành

*************************

Viện nghiên cứu chiến tranh : Quân Nga tiếp tục tiến vào vùng Avdiivka, miền đông Ukraine

Thùy Dương, RFI, 24/11/2023

Quân đội Nga đang tiếp tục tiến vào vùng Avdiivka, miền đông Ukraine, theo báo cáo thường nhật của Viện nghiên cứu chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, được báo Pháp Le Monde hôm nay 27/11/2023 dẫn lại.

Binh sĩ Ukraine đi qua một xe tải bị drone của Nga tấn công, trên một tuyến đường ngoài thị trấn Avdiivka, vùng Donetsk, Ukraine, ngày 08/11/2023. Reuters - RFE/RL/Serhii Nuzhnenko

Các video định vị được công bố hôm Chủ Nhật 26/11 cho thấy các binh lính Nga đã đạt được những bước tiến nhỏ "về phía tây bắc Krasnohorivka (cách Avdiivka 7 km) và tại phần phía đông của khu công nghiệp" nằm ở ngoại ô đông nam thành phố.

Viện nghiên cứu chiến tranh cũng đưa ra những hình ảnh các xe tăng của Nga tấn công vào các vị trí của lực lượng Ukraine ở phía bắc khu công nghiệp này. Các blogger quân sự Nga hôm qua thông báo rằng các đội quân của Nga đã chiếm được toàn bộ khu công nghiệp, nhưng Viện ISW chưa có hình ảnh xác nhận được những tuyên bố của phía Nga.

Trong khi đó, sáng hôm nay 27/11, bộ tham mưu quân đội Ukraine tuyên bố đã đẩy lùi 30 cuộc tấn công của Nga xung quanh Avdiivka trong 24 giờ qua. Còn theo AFP, từ 30.000 cư dân trước chiến tranh, đến nay thành phố Avdiivka chỉ còn khoảng 1.350 dân sinh sống.

Về tình hình chiến trường miền đông và nam Ukraine, thông tín viên Stéphane Siohan cho biết thêm :

"Trong khi bão tuyết đang thổi qua phần lớn đất nước Ukraine, tuyết phủ toàn bộ các vùng, thì chiến tuyến ở miền nam và đông đất nước vẫn chưa bị đóng băng...

Chiến sự vẫn tiếp diễn, đặc biệt xung quanh thành phố Avdiivka, ở cửa ngõ Donetsk. Vào cuối tuần qua, Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho biết lả quân Nga vẫn tiếp tục giành thêm được thêm nhiều phần đất, đặc biệt là ở phía bắc thành phố, gần con đường cuối cùng mà xe hơi có thể đi được để đến Avdiivka, và cả ở phía nam thành phố, trong khu công nghiệp Promzone, một khu công nghiệp từ năm 2014 đã biến thành một pháo đài.

Cho đến nay, bộ tổng tham mưu Ukraine vẫn khẳng định là các vị trí quân sự đã bị chiếm, rồi họ giành lại được, tùy theo tình hình giao chiến. Họ từ chối thừa nhận chính thức bất kỳ thất bại lớn nào.

Về vùng Kherson, bằng cách tổng hợp thông tin từ chính lực lượng Ukraine, chúng tôi hiểu rằng họ đang củng cố sự hiện diện ở tả ngạn sông Dnipro, nhất là xung quanh các làng Krinky và Korsunka, nơi mà theo một chuyên gia quân sự có tiếng của Ukraine, quân đội có thể giành lại tuyến đường cao tốc M14, trục chiến lược quan trọng về hậu cần của lực lượng Nga chiếm đóng, giữa Nova Kakhovka và Melitopol.

Tuy nhiên, trong những ngày sắp tới, mùa đông với tuyết phủ trắng có thể hạn chế mong muốn của các bên tham chiến".

Thùy Dương

Ukraine : Từ vượt sông ban đêm đến đóng chốt ở tả ngạn Dniepr

Le Monde ngày 22/11/2023 nhận thấy "Kiev cố gắng mở ra một mặt trận mới dọc theo dòng sông Dniepr". Sau khi giải phóng thành phố Kherson, những nhóm nhỏ lính Ukraine vẫn thường xuyên băng ngang dòng sông bằng xuồng cao su để thám sát. Nay khoảng vài trăm chiến binh đóng chốt được dọc theo tả ngạn. Đây là bước tiến quan trọng nhất của quân đội Ukraine ở miền nam, góp phần giảm bớt áp lực trên các mặt trận khác.

Các binh sĩ Ukraine dùng xuồng cao su vượt sông Dniepr ở khu vực tiền tuyến gần Kherson, Ukraine, ngày 15/10/2023. AP - Mstyslav Chernov

Israel và thỏa thuận thả con tin : Thông tin được chú ý nhất

Vấn đề các con tin bị Hamas giam giữ là trung tâm chú ý của các báo hôm nay, dù khi báo lên khuôn chính phủ Israel chưa thông qua thỏa thuận. Libération cho biết sau ba cuộc họp ở cấp cao nhất của Israel trong vòng ba tiếng đồng hồ - hội đồng chiến tranh, hội đồng an ninh và chính phủ - mới có thể chính thức thông báo về thỏa thuận lúc 21 giờ tối thứ Ba. Trước đó liên tục có những tuyên bố lạc quan tại Doha, nơi Hoa Kỳ, Ai Cập và Qatar cố gắng thương lượng.

Theo Washington Post và AFP, thỏa thuận dài 6 trang, dự kiến thả 50 con tin Israel đổi lấy 150 tù nhân Palestine, lần lượt trong bốn ngày hưu chiến nhân đạo. Phi cơ Israel sẽ ngưng bay tại phía nam Gaza trong thời gian này, và ở phía bắc chỉ hoạt động 6 giờ/ngày. Từ 200-300 xe tải chở hàng viện trợ nhân đạo được phép vào Gaza kể cả xăng dầu.

Qatar, trung gian không thể thiếu

Le Figaro nói về "Thế mạnh của Qatar, trung gian thiết yếu trong việc giải thoát các con tin ở Gaza". Từ ba chục năm qua, vương quốc dầu lửa giàu có này là quốc gia duy nhất có thể đối thoại với cả Nhà nước Do Thái lẫn các phe Hồi giáo Palestine.

Khác với những vụ bắt con tin cổ điển, lần này không phải lo tìm kiếm trung gian có thể tiếp xúc với cai ngục. Tất cả các kênh đều hướng về Doha, thủ đô của vương quốc nhỏ bé đã trở thành chuyên gia trong những vụ giải thoát con tin vì mối liên hệ với những tổ chức cực đoan hay khủng bố mà phương Tây không giao thiệp. Các nhà lãnh đạo Israel, Mỹ - kể cả giám đốc CIA và Mossad - và Pháp đã lập tức gọi cho quốc vương Qatar, Cheikh Tamim Ben Hamad al-Thani, để cố giải quyết vụ bắt con tin ngoại hạng về cả số lượng và mức độ truyền thông.

Trong vụ này, giá trị của Qatar càng tăng lên. Trước hết là mối quan hệ duy nhất với Hamas, chi nhánh Palestine của Huynh đệ Hồi giáo mà Doha vẫn ủng hộ cả về chính trị, tài chánh và truyền thông. Ngoài ra, Khaled Mechaal, từng là thủ lãnh chính trị của Hamas bên ngoài Palestine, đã trở thành bạn của cựu vương, Cheikh Hamad. Những tuần lễ vừa qua Khaled Mechaal có mặt ở Qatar bên cạnh Ismaël Haniyeh, thành một cặp trong các cuộc thương lượng cùng với nhánh quân sự ở Gaza.

Sau các chiến dịch quân sự Israel vào Dải Gaza năm 2014 và 2021, mỗi tháng Qatar đều tài trợ 30 triệu đô la, giúp chính quyền Hamas ở Gaza không sụp đổ, với sự đồng ý của Israel và Hoa Kỳ. Qatar hiếm khi hành động mà không có đèn xanh của đồng minh Mỹ. Về truyền thông, kênh Al-Jazeera, đặt tại Doha, luôn đứng về phía Hamas. 

Doha giàu kinh nghiệm thương lượng về các vụ bắt con tin

Mặt khác, Qatar tuy không có quan hệ ngoại giao chính thức nhưng vẫn giao hảo với Nhà nước Do Thái. Năm 1995, khi thái tử Hamad al-Thani, cha của quốc vương hiện nay, quyết định lật đổ phụ vương Khalifa, đã báo trước cho chính quyền Mỹ. Bill Clinton không phản đối, nhưng ra điều kiện phải ngưng chối bỏ sự hiện diện của Israel, mà hai năm trước đã khởi động tiến trình hòa bình với Palestine. Mối liên hệ ba bên này rất thiết thực trong đàm phán thả con tin.

Qatar có đầy kinh nghiệm trong những vụ thương lượng loại này. Chẳng hạn ở Iraq để thả khoảng 15 thành viên hoàng gia bị giam giữ trong sa mạc, trong cuộc nội chiến Syria, và đôi khi trả tiền chuộc như với nhóm thánh chiến Al Nosra, chi nhánh của Al Qaida. Những người chống đối chỉ trích Qatar hai mặt, thậm chí ủng hộ khủng bố, còn các nhà ngoại giao nước này nói rằng luôn nhằm cho đôi bên cùng có lợi.

Một cựu thủ tướng Pháp nhìn nhận Qatar đã giúp ích khá nhiều, chẳng hạn gần đây thuyết phục được Iran thả một tình nguyện viên Bỉ bị giam ở Tehran. Đổi lại, tư pháp Bỉ miễn tố một bộ trưởng Qatar bị nghi liên can trong vụ "Qatargate", vụ án tham nhũng làm rung chuyển Nghị Viện Châu Âu cuối 2022.

Thụy Điển thân Palestine chuyển sang ủng hộ Israel

Cũng về Trung Đông, Le Monde phân tích "Israel-Palestine : Diễn tiến của Thụy Điển, biểu hiện cho sự chia rẽ ở Châu Âu". Dù nhiều năm thân Palestine, vương quốc Bắc Âu sau vụ khủng bố của Hamas chuyển sang ủng hộ Israel, cho thấy Liên Hiệp Châu Âu (EU) khó có được chủ trương chung trước các cuộc xung đột.

Ngày 30/10/2014, Thụy Điển trở thành quốc gia EU đầu tiên công nhận Palestine. Lên nắm quyền sau tám năm đối lập, phe dân chủ xã hội muốn tái khởi động tiến trình hòa bình bằng cách cổ vũ "các lực lượng Palestine ôn hòa", và hy vọng các nước Châu Âu khác sẽ noi theo. Điều đó đã không diễn ra.

Chín năm sau, Thụy Điển thay đổi hẳn quan điểm, ủng hộ mạnh mẽ Israel sau cuộc tấn công của Hamas ngày 07/10. Ngoại trưởng Tobias Billström cho rằng sự đáp trả của Israel là "tương xứng, liên quan đến quyền tự vệ". Thụy Điển không đòi ngưng bắn, chỉ yêu cầu mở hành lang nhân đạo ở Gaza và bảo vệ thường dân, nhưng bỏ phiếu trắng tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 27/10 trong khi Đức vắng mặt còn Pháp ủng hộ. Văn bản này đòi hỏi "ngưng bắn nhân đạo lập tức và kéo dài". Theo Thụy Điển, nghị quyết "không rõ ràng lên án vụ tấn công khủng bố của Hamas vào Israel và không nói đến quyền tự vệ của Israel trước quân khủng bố". 

Từ 10/10, chính quyền ngưng viện trợ phát triển cho Palestine. Ba trong số bốn đảng hợp thành liên minh cầm quyền còn đòi xét lại việc công nhận Palestine, nhưng ông Billström bác bỏ, nói rằng như vậy chỉ có lợi cho Hamas. Thật ra việc quay sang ủng hộ Israel không phải là một sớm một chiều. Phe dân chủ xã hội bắt đầu nhận ra việc công nhận Palestine không có tác động gì, mà chỉ làm đóng băng quan hệ với Israel. Bà Ann Linde hôm 18/10/2021 đã là ngoại trưởng Thụy Điển đầu tiên đến Jerusalem kể từ mười năm qua, và chiến thắng của cánh hữu tháng 9/2022 đã xác định lại chính sách đối ngoại : Không còn đóng vai "siêu cường đạo lý" trên trường quốc tế, mà ưu tiên cho "lợi ích Thụy Điển và các giá trị dân chủ".

Moskva dùng vũ khí di dân tấn công Phần Lan

Tại quốc gia Bắc Âu láng giềng là Phần Lan, Helsinki từ hôm thứ Bảy 18/11 đã phải đóng 4 trong số 8 cửa khẩu biên giới với Nga. Tuần trước, hải quan Phần Lan ghi nhận hàng trăm người từ Cận Đông và Châu Phi đổ vào, chủ yếu là người Iraq, Somalia và Yemen. Các giấy phép lưu trú tạm thời, thường là mua với giá 3.000 – 4.000 euro, giúp họ có thể từ Nga xâm nhập EU.

Luồng di dân này ngày càng ồ ạt kể từ tháng 8, mỗi tuần lên đến 400 người, trong khi lâu nay phía Nga thường chận lại những ai không có visa. Thủ tướng Phần Lan cho biết có những dấu hiệu cho thấy hiện tượng này có tổ chức. Helsinki được tổng thống Ba Lan lên tiếng ủng hộ vì đã có một số tiền lệ : Năm 2021 hàng ngàn người tị nạn từ Belarus, đồng minh của Nga, đã đổ vào Ba Lan.

Ukraine : Từ vượt sông ban đêm, đến đóng chốt dọc sông Dniepr

Trên chiến trường Ukraine, Le Monde nhận thấy "Kiev cố gắng mở ra một mặt trận mới dọc theo dòng sông Dniepr". Từ nhiều tuần qua, những "trận đánh dữ dội" đã diễn ra ở tả ngạn, nơi quân Nga đang chiếm đóng. Tư lệnh lục quân Ukraine cho biết lực lượng Kiev "đã tiến hành một loạt hoạt động thành công", từ phía đập Nova Kakhovka đã bị phá hủy hồi tháng 6, đến cửa sông Dniepr, thiết lập được "nhiều đầu cầu" ở khu vực này và khiến quân địch chịu thiệt hại nặng.

Thực tế, kể từ khi giải phóng thành phố Kherson tháng 11/2022 khiến quân Nga phải rút sang bên kia sông, những nhóm nhỏ chiến binh Ukraine vẫn thường xuyên băng ngang dòng sông bằng xuồng cao su để thám sát các vị trí Nga. Chuyên gia Stéphane Audrand giải thích, họ đi vẽ bản đồ bãi sông để xác định địa điểm đặt mìn của Nga. Lực lượng Ukraine thường vượt sông vào ban đêm để tránh drone địch phát hiện, và chỉ vài giờ sau là rút về. Nhưng kể từ tháng 6, những vụ xâm nhập ngày càng nhiều và nhất là Ukraine bắt đầu bám rễ tại chỗ.

Điểm đóng chốt đầu tiên là ở chân cầu đường bộ Antonivsky, tây bắc Kherson, rồi sau đó đến khu vực cầu đường sắt cùng tên ở thượng nguồn. Những điểm chốt này giúp có thể ẩn náu tránh bị Nga oanh kích trả đũa, vì địa hình vùng này bất lợi. Và trong suốt mùa hè, quân Ukraine đi dọc lên phía trên, chiếm các vị trí đến tận làng Krynky, gần đập cũ Nova Kakhovka. Tổng cộng khoảng vài trăm chiến binh nay đóng dọc theo một dải đất dài khoảng 50 kilomet, rộng từ 3 đến 8 kilomet.

Đây là bước tiến quan trọng nhất của quân đội Ukraine trong nỗ lực xuyên thủng phòng tuyến kiên cố của Nga ở miền nam, nhất là gần làng Robotyne. Về mặt chính thức, bộ tổng tham mưu Ukraine khẳng định mục tiêu là đẩy quân Nga xa khỏi Kherson, thành phố thường xuyên bị Nga oanh kích sang từ khi bị đuổi chạy sang bên kia sông. Mới hôm thứ Hai, đạn pháo Nga đã làm hai người dân chết và hai người bị thương. Nga càng ở xa dòng sông thì càng khó dùng drone thám sát và pháo binh càng kém chính xác.

Chia lửa cho những mặt trận khác

Nhưng những đầu cầu này còn phục vụ cho những chiến dịch lớn hơn. Khác với mặt trận miền nam và miền đông, nơi Nga đã lập ra những hệ thống phòng ngự vô cùng kiên cố gồm chiến hào, bãi mìn… tả ngạn sông Dniepr ít được bảo vệ hơn. Ông Thibault Fouillet, Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc phòng, nhận xét, Nga lo phòng thủ chặt chẽ ở phía eo đất Crimea mà Moskva coi là lợi ích sống còn. Nếu xuyên phá được, quân Ukraine có thể tiến sâu vào đất địch, thậm chí quật ngược lại các phòng tuyến Nga ở miền nam.

Vấn đề là liệu Kiev có đủ phương tiện hay không : thiết bị nặng như xe tăng, phương tiện hậu cần để tiếp tế nhiên liệu và đạn dược. Thế nhưng, các cây cầu đều đã bị phá. Theo ông Thibault Fouillet, các phà không thể đủ, nhất thiết phải có được cầu kiên cố hoặc cơ động. Pháp đã chi viện khoảng 30 cầu nổi gắn động cơ, nhưng chưa thể đủ. Một sĩ quan Pháp cho rằng hiện không có quân đội nào ở Châu Âu vượt được một dòng sông rộng mênh mông như Dniepr. Các nhà phân tích nhấn mạnh, tuy trước mắt ít có cơ vượt qua được thử thách này, nhưng chiến dịch của Ukraine thực sự có lợi ích quân sự.

Chiếm giữ nhiều đầu cầu ở các địa điểm khác nhau sẽ giúp giảm nhẹ áp lực trên các mặt trận khác. Và như vậy việc Kiev sử dụng thủy quân lục chiến để vượt sông là rất đáng lo cho Moskva : các lữ đoàn 35, 36, 37 và 38 đã được nhận diện, vốn là những đơn vị thiện chiến. Đồng thời mang lại sức bật cho cuộc phản công hiện đang trong ngõ cụt, chứng tỏ với người dân và các đồng minh phương Tây rằng cuộc chiến chưa kết thúc, những chiến binh Kiev quả cảm có thể thành công. Cuộc chiến còn kéo dài, sự ủng hộ trong và ngoài nước là yếu tố quyết định, theo Le Monde.

Maidan : Mười năm trước, Ukraine đã chọn Châu Âu

Quay lại với quá khứ, cách đây đúng mười năm, cách mạng Maidan đã nổ ra. "Euromaidan" là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử đất nước, và là cội rễ cuộc xâm lăng của Nga. La Croix nhắc lại, tất cả bắt đầu từ Facebook. Ngày 21/11/2013, nhà báo Ukraine gốc Afghanistan Mustafa Nayyem, 32 tuổi, gõ những lời kêu gọi biểu tình. Vài giờ trước đó, tổng thống Viktor Yanukovich dưới áp lực của Vladimir Putin đã từ bỏ thỏa thuận với Liên Hiệp Châu Âu, thay vào đó Moskva sẽ là đối tác.

Nayyem viết : "Nào, bây giờ là chuyện nghiêm túc. Ai sẵn sàng đến quảng trường Maidan vào nửa đêm ? Không cần "like", chỉ cần bình luận dưới bài này "Tôi sẵn sàng". Khi nào có trên 1.000 người, chúng ta sẽ tổ chức". Những ngày sau đó, hàng mấy ngàn người tham gia biểu tình, trong đó có nhiều sinh viên chiếm đóng Maidan Nezalejnosti (tiếng Ukraine có nghĩa là quảng trường Độc Lập), cho đến khi cảnh sát đàn áp thô bạo hôm 29/11/2013.

Sự tàn bạo gây ra cú sốc sâu sắc cho xã hội. Ngay từ ngày 01/12/2013, có đến 100.000 người xuống đường tại Kiev, đòi hỏi chấm dứt chế độ Yanukovich thân Nga và tham nhũng. Cuộc "cách mạng phẩm giá", theo cách gọi của người Ukraine, kết thúc với việc truất phế tổng thống, Yanukovich chạy trốn sang Nga. Trước đó, những vụ đụng độ đẫm máu đã làm khoảng 100 người biểu tình thiệt mạng.

Đối với Vladimir Putin, không thể chấp nhận một cuộc cách mạng ngay tại "sân sau" của mình, có thể khiến dân Nga cũng nổi dậy đòi dân chủ. Từ tháng 2/2014, lợi dụng tình trạng lộn xộn sau cách mạng, ông đã chiếm Crimea, kích động các phong trào thân Nga ở miền nam và miền đông Ukraine. Triết gia Volodymyr Yermolenko lý giải, trước hết Putin thông qua hiệp định Minsk muốn dùng Donbass làm con ngựa thành Troie để kiểm soát Kiev, rồi gây ảnh hưởng bằng cách nuôi dưỡng đảng đối lập. Không thành công, Putin chỉ còn cách xâm lăng Ukraine.

Thụy My

Ukraine : Phải chăng phương Tây tìm cách thay thế Zelensky ?

Minh Anh, RFI, 22/11/2023

Báo Pháp Le Figaro ngày 20/11/2023 cho rằng Ukraine đang đối mặt với nguy cơ thất bại quân sự. Vào lúc cuộc phản công của Ukraine sa lầy, phương Tây tự hỏi làm thế nào hậu thuẫn Kiev trong lâu dài. Thế nhưng, trang mạng Asia Times ngày 11/11/2023 lại đưa ra một nhận định rằng ngày càng có một sự đồng thuận trong giới phân tích, theo đó, phương Tây (nghĩa là Mỹ với sự hậu thuẫn của Anh Quốc) muốn thay thế tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. 

Tổng thống Mỹ Joe Biden tiếp đón người đồng nhiệm Ukraine Volodymyr Zelenskytại Nhà Trắng, Washington, ngày 21/12/2022. AP - Andrew Harnik

Trang mạng thông tin độc lập Conflit của Pháp trước hết lưu ý, tác giả bài viết là Stephen Bryen, một người rất am tường về bộ máy quyền lực Mỹ. Cũng như nhiều bài phân tích khác, bài nhận định trên Asia Times phải được xem xét một cách thận trọng. Dù vậy, đây cũng là một trang thông tin hoàn toàn nghiêm túc, tập hợp nhiều tác giả có những hiểu biết tinh tế về chủ đề họ viết. 

Tương lai sẽ cho biết liệu ông Zelensky sẽ tiếp tục cầm quyền hay phải ra đi. Tuy nhiên, trong thời gian từ cuộc trả lời phỏng vấn của tổng tham mưu trưởng Zaluzhny dành cho The Economist, trong đó, ông thừa nhận thất bại của cuộc phản công và việc Quốc hội Mỹ từ chối thông qua khoản viện trợ bổ sung cho Ukraine, thì "gió đổi hướng" ở Washington. Như đã được nêu ra từ mùa xuân 2023, có khả năng đạt được một đồng thuận trong khoảng mùa đông 2023 - 2024 nhằm chấm dứt xung đột. Tương lai sẽ trả lời, nhưng phân tích này cho phép hiểu được những gì đang được thảo luận tại Châu Á và Hoa Kỳ. 

**********

Trước hết, Stephen Bryen, tác giả bài viết, khẳng định : Hoa Kỳ có thói quen tìm cách chọn nhà lãnh đạo cho Ukraine. Cùng với đồng nghiệp Larry Johnson, ông nghĩ rằng CIA và MI6 của Anh đã bắt tay chuẩn bị địa bàn. Hoặc ông Zelensky buộc phải triệu tập một cuộc bầu cử tổng thống, dự trù cho tháng 3 năm tới và như vậy, ông sẽ được thay thế. Hoặc cho dù có cưỡng lại, ông Zelensky cũng sẽ bị thay thế trong khuôn khổ một cuộc nổi dậy theo kiểu Maidan. 

Thay đổi chính trị 

Theo tác giả, Hoa Kỳ đã từng thúc đẩy những thay đổi trong ban lãnh đạo của Ukraine và thứ trưởng ngoại giao hiện nay, bà Victoria Nuland, trước đây từng đứng sau một hoạt động như vậy. Một cuộc trao đổi qua điện thoại năm 2014 giữa bà Nuland và đại sứ Mỹ ở Kiev vào thời kỳ đó là ông Geoffrey Pyatt đã bị nghe lén và nội dung cuộc trao đổi được phát tán trên báo chí. 

Cuộc điện đàm này thú vị vì Nuland và Pyatt đang tìm chọn một ứng cử viên tổng thống "có thể chấp nhận được" cho Ukraine, và họ đã kêu gọi sự trợ giúp của phó tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Joe Biden. Một điểm cần lưu ý là cùng với Joe Biden, còn có Jake Sullivan, hiện là cố vấn an ninh quốc gia của Joe Biden, cũng tham gia vào việc lựa chọn tổng thống sắp tới cho Ukraine. 

Về vụ việc này, báo Pháp Le Monde ngày 06/02/2014 từng tường thuật rằng ông Serguei Glaziev, cố vấn của tổng thống Vladimir Putin vào thời điểm đó, khi trả lời phỏng vấn nhật báo Kommersant Ukraine đã kêu gọi "phương Tây nên ngừng hành động bắt chẹt và dọa dẫm", khi nêu ví dụ là cuộc gặp của bà Nuland với các nhà tài phiệt Ukraine ủng hộ chính quyền tổng thống Viktor Yanukovich thân Nga hồi tháng 12/2013.

Ông nói : "Theo những gì chúng tôi được biết, bà ấy đã dọa đưa các nhà tài phiệt vào danh sách đen của Mỹ nếu như tổng thống Yanukovich không nhường quyền hành cho phe đối lập. Hành động này không phù hợp với luật lệ quốc tế". 

Vị cố vấn này còn khẳng định rằng Hoa Kỳ đã chi ra "khoảng 20 triệu đô la mỗi tuần để tài trợ cho phe đối lập và phe nổi dậy, bao gồm cả việc trang bị vũ khí", đồng thời ông tố cáo "một âm mưu đảo chính (từ Mỹ) tại Ukraine" mà theo ông, chính quyền Ukraine phải dùng vũ lực để chống lại "sự hỗn loạn". 

Trong cuộc trả lời phỏng vấn này, Sergey Glaziev không quên nhắc lại rằng Nga cùng với Mỹ là những nước có trách nhiệm "bảo đảm" chủ quyền của Ukraine sau khi nước này, vào năm 1994, từ bỏ vũ khí hạt nhân và với danh nghĩa này, Nga có thể "can dự vào những cuộc xung đột như vậy. Những gì Mỹ đang đơn phương làm là một sự vi phạm trắng trợn thỏa thuận trên". 

Ukraine : Một đất nước chưa có "độc lập" 

Nhìn từ những chi tiết này, người ta có thể khẳng định rằng Ukraine chưa thật sự là một nước hoàn toàn độc lập. Bài viết của ông Stephen Bryen trên tờ Asia Times cho biết thêm rằng hiện nay, ngoài việc là nguồn hậu thuẫn quân sự cho Ukraine, Hoa Kỳ còn trả lương cho công chức Nhà nước và quân đội Ukraine, bao gồm cả lương hưu.

Giờ đây, cũng chính ba tác nhân Mỹ – Biden, Sullivan và Nuland – một lần nữa quyết định số phận của Ukraine. Câu hỏi đặt ra : Vậy tại sao ba người này lại muốn "tống khứ" Zelensky ? 

Washington khi cố tình cho rò rỉ thông tin ngầm đánh tiếng rằng bản kế hoạch cho cuộc phản công của Ukraine được thiết lập một cách kỹ lưỡng đã không được tổng thống Zelensky tuân theo. Trái với ý kiến từ các tướng lĩnh của mình – tổng tham mưu trưởng Zaluzhny và ông Syrskyi, một nhân vật kín tiếng nhất – tổng thống Zelensky đã quyết định tiếp tục các chiến dịch quân sự và cố sức chiếm lại thành phố Bakhmut, sau khi quân đội Ukraine đã bị quân Nga và lực lượng Wagner đánh đuổi. 

Theo nhận định từ trang mạng Capital ngày 05/08/2023, thì trận chiến này là yếu tố bộc lộ sự thất vọng của Mỹ đối với chính quyền Kiev. Chiến lược quân sự của Ukraine và giá trị mang tính biểu tượng mà Kiev đặt ra trong cuộc chiến giành từng phần lãnh thổ Ukraine – đôi khi xung đột với quan điểm quân sự và chủ nghĩa thực dụng của các đồng minh. Ông Volodymyr Zelensky đã khiến Hoa Kỳ mất tinh thần khi quyết định tiếp tục cuộc chiến giành Bakhmut với cái giá phải trả là tổn thất nặng nề về người và vật chất. 

Trang mạng chuyên về tài chính – kinh tế của Pháp này còn dẫn lời Konrad Muzyka, chuyên gia về tình báo khi trả lời câu hỏi của kênh truyền hình CNBC, phân tích như sau :

"Mỹ khuyến nghị Ukraine không nên tiến hành cuộc chiến giành Bakhmut bởi vì chiến dịch này có thể gây ra nhiều hậu quả lâu dài như tổn thất quân số và tiêu hao nhiều đạn pháo. Tuy nhiên, đối với Kiev, Bakhmut không đơn giản chỉ là một thành phố. Đó là biểu tượng cho thách thức của Ukraine, ngay cả khi giá trị chiến lược của thành phố này còn đáng ngờ. Thành phố này cuối cùng cũng đã rơi vào tay quân Nga và nhóm lính Wagner ngày 20/5/2023. Ukraine đã mất rất nhiều binh sĩ cũng như nhiều sĩ quan giàu kinh nghiệm. Họ đã chi rất nhiều đạn pháo mà lẽ ra sẽ phải được dùng cho cuộc phản công. Đây là điều đã khiến Washington thất vọng". 

Theo Washington, việc cố gắng chống lại Nga trên một mặt trận rộng lớn hơn nhiều còn có tác dụng phân tán lực lượng Nga ở phía nam, tập trung chủ yếu xung quanh vùng đi từ Quảng trường Bradley đến Zaphorie, bằng cách huy động một phần lực lượng tinh nhuệ Ukraine ở Bakhmut và trên nhiều mặt trận khác ở Donetsk. 

Nhưng không chỉ có thế. Tác giả bài viết trên Asia Times còn nhận định rằng mục tiêu của Washington trong cuộc phản công này là nhằm chuẩn bị địa bàn để buộc Nga phải đúc kết một thỏa thuận về Ukraine. Bằng cách chọc thủng sâu điều gọi là tuyến phòng thủ Surovikin, quân đội Ukraine như vậy có thể sẽ đe dọa được bán đảo Crimea.

Căn cứ vào tình hình hiện này, tác giả Stephen Bryen cuối cùng lưu ý phải cẩn trọng với nhiều bài viết trên truyền thông Mỹ và Châu Âu khẳng định rằng Ukraine đã chọc thủng tuyến phòng thủ Surovikin. Theo ông, những bài viết này đơn thuần mang tính tuyên truyền. 

Minh Anh

***********************

Nga đang giành thắng lợi trong cuộc chiến tuyên truyền về chiến tranh Ukraine ?

Trọng Thành, RFI, 22/11/2023

Từ ít tuần gần đây, vấn đề "thất bại quân sự" của Ukraine trong cuộc chiến chống xâm lược Nga dường như không còn là điều húy kỵ trên truyền thông Châu Âu nói chung, truyền thông Pháp nói riêng. "Ukraine trước ám ảnh thất bại quân sự" là một tổng thuật đáng ý chú trên Le Figaro. Đài BFMTV nói đến việc "Chiến tranh Ukraine : Nga đang chiến thắng trên mặt trận tuyên truyền". Phải chăng Nga đang chiến thắng trong cuộc chiến tuyên truyền về chiến tranh Ukraine ?

Tổng thống Nga Vladimir Putin chụp ảnh với các thành viên một số hiệp hội nhân Ngày Đoàn Kết Dân Tộc Nga, tại Quảng Trường Đỏ, Moskva, Nga, ngày 04/11/2023 via Reuters - Sputnik

Trong lúc chiến dịch phản công của Ukraine, khởi sự từ đầu mùa hè 2023, gần như dậm chân tại chỗ, trái ngược với mong đợi từ Kiev và các đồng minh phương Tây, Nga liên tục đưa ra các tuyên bố khẳng định thế thượng phong. Truyền thông nhà nước Nga liên tục khẳng định có đủ tiềm lực lâu dài, về người và về phương tiện quân sự, để duy trì chiến tranh và giành chiến thắng tại Ukraine. Trong bối cảnh thế trận giằng co trên chiến trường, các tuyên truyền mạnh mẽ của Moskva dường như đang giúp Nga chinh phục được niềm tin của công chúng tại các khu vực ngoài Châu Âu, và thậm chí ngay tại chính Châu Âu. 

Đài BFMTV dẫn lại một thăm dò mới đây của Hội đồng Quan hệ Quốc tế Châu Âu, theo đó, dường như ngày càng có nhiều người cho rằng cuộc chiến tại Ukraine trước hết là "cuộc chiến ủy thác" giữa Hoa Kỳ và Nga, chứ không phải là cuộc chiến Ukraine chống xâm lược Nga. Trong các xã hội ngoài phương Tây, có một quan điểm phổ biến là chiến tranh cần phải chấm dứt, Ukraine phải nhân nhượng lãnh thổ cho Nga, và không phải Moskva, mà chính phương Tây mới là "trở ngại lớn nhất cho hòa bình". Quan điểm này, cho dù vẫn là "thiểu số" tại Châu Âu, có chiều hướng gia tăng ảnh hưởng. 

Điểm đặc biệt đáng lo ngại là cuộc chiến tại Ukraine, mà nhiều người thuộc các nước phương Nam tin tưởng là Nga "chắc chắn sẽ thắng", được coi là một trắc nghiệm đối với chính tương lai của Liên Hiệp Châu Âu. Vẫn theo điều tra nói trên, 41% cư dân ngoài Châu Âu thậm chí cho rằng Liên Âu có thể sụp đổ trong 20 năm tới, nhiều người gắn liền số phận của Liên Âu với cuộc chiến tại Ukraine. 

Phải chăng Nga đang giành được chiến thắng trong cuộc chiến tuyên truyền về chiến tranh Ukraine ? Rõ ràng là Nga đang ở thế thượng phong, nếu xét theo diễn biến dằng dai của cuộc chiến và hy vọng mà phương Tây đặt vào khả năng tự vệ và đẩy lùi xâm lược Nga của Ukraine. Hàng chục tỉ đô la đã được các đồng minh bỏ ra trong các viện trợ trực tiếp cho Kiev, cùng với rất nhiều trả giá khác về kinh tế và xã hội. Khả năng phòng thủ được coi là vững chắc bất ngờ của Quân đội Nga tại Ukraine rõ ràng tạo cơ sở cho các tuyên truyền của Nga. 

Theo ghi nhận của nhiều nhà quan sát quốc tế ở Nga, không khí mừng chiến thắng trong cuộc chiến tại Ukraine thể hiện rõ tại Nga. Một giới chức cao cấp Nga mới đây dự đoán : "Thất bại quân sự của Ukraine đã được báo trước. Điều này sẽ diễn ra từ đây đến cuối tháng 5/2024". Cựu ngoại trưởng Ukraine Pavlo Klimkin nhận định : "Tổng thống Nga Putin rất tích cực trên mặt trận tuyên truyền vào thời điểm hiện nay. Ông ta muốn mang lại một kết quả cụ thể trước cuộc bầu cử tổng thống tháng 3/2024. Sẽ không có việc Nga xuống thang từ đây đến tháng 3/2024".

Cuộc chiến trên truyền thông diễn ra song song với cuộc chiến trên chiến trường. Tình hình khác nhiều so với thời gian cách nay một năm, điện Kremlin giờ đây dường như hướng thẳng đến thắng lợi chứ không muốn đàm phán. Một quan chức cao cấp Nga cho biết "vấn đề Ukraine sẽ được quyết định trên chiến trường".

Cuộc phản công đẩy lùi quân Nga của quân đội Ukraine rõ ràng không diễn ra như mong đợi. Gần như đã không có một thắng lợi đáng kể nào vào lúc mùa đông đã tới. Tuy nhiên, bản thân chính tình hình của nước Nga cũng không khả quan. Giới quan sát ghi nhận, các trừng phạt của phương Tây đang tác động nặng nề đến nền kinh tế Nga, khiến Nga tụt hậu về công nghệ, và ngày càng trở nên phụ thuộc vào Trung Quốc, chưa kể đến tình trạng dân số sụt giảm.

Chiến tranh Ukraine chống xâm lược Nga chưa ngã ngũ, cho dù cuộc phản công nửa cuối 2023 thất bại. Nhiều nhà quan sát nhấn mạnh đến việc Châu Âu cần phải nỗ lực làm rõ lập trường về cuộc chiến Ukraine. Theo nhà báo Isabelle Lasserre của Le Figaro, chuyên về chính trị quốc tế, Châu Âu đang đứng trước thách thức phải xác định rõ chính sách về Ukraine. Các nước Châu Âu, cần từ bỏ thái độ mâu thuẫn, một mặt trông đợi ở chiến thắng của Ukraine, mặt khác chỉ đầu tư cầm chừng cho Ukraine.

Coi Ukraine là quốc gia bạn hữu ở tuyến đầu chống lại các tham vọng đế quốc của Nga, nhưng các hậu thuẫn của Liên Âu cho Ukraine chưa đủ tầm mức. Một thất bại của Ukraine do ủng hộ sụt giảm từ các đồng minh phương Tây sẽ để lại những hậu quả "rất nặng nề", trước hết với Châu Âu. Tình hình càng trở nên cấp bách vào lúc chỉ còn một năm nữa là bầu cử Hoa Kỳ, khả năng Donald Trump trở lại cầm quyền tại Mỹ, với chính sách thỏa hiệp với Moskva, đang đặt Liên Âu trước tình thế đầy bất trắc. Cựu ngoại trưởng Ukraine Pavlo Klimkin cảnh báo, quân đội Nga thông báo sẽ tăng 70% chi phí quân sự, "với khoản tiền này, quân đội Nga có thể sẽ tiếp tục trụ vững trên chiến trường trong nhiều năm". 

Trọng Thành

*************************

AP-NORC khảo sát : Gần nửa dân Mỹ cho rằng Mỹ viện trợ Ukraine quá nhiều

Reuters, VOA, 22/11/2023

Trong lúc các nghị sĩ ở Washington cân nhắc việc viện trợ thêm hàng tỷ đô la từ ngân sách liên bang cho Kyiv để giúp họ chiến đấu chống quân xâm lược Nga, có tời gần một nửa người dân Mỹ cho rằng đất nước mình đang viện trợ Ukraine quá nhiều, theo cuộc thăm dò từ Trung tâm Nghiên cứu Các vấn đề Công cộng NORC và hãng tin AP.

Hậu quả của một vụ tấn công bằng hỏa tiễn của Nga ở Kharkiv, Ukraine

Quan điểm này, chủ yếu do đảng Cộng hòa thúc đẩy, giải thích tại sao các nghị sĩ Cộng hòa ở Điện Capitol ngày càng chống đối quyết liệt nỗ lực của Tổng thống Joe Biden nhằm phê duyệt gói viện trợ mới cho Ukraine. Họ lập luận rằng số tiền này nên được dành chi cho các ưu tiên trong nước.

Tuy nhiên, thái độ phản đối viện trợ cho Ukraine đã giảm nhẹ so với một tháng trước trong một cuộc thăm dò khác của AP-NORC. Hiện tại, 45% người được thăm dò nói rằng chính phủ Mỹ đang chi quá nhiều tiền để viện trợ cho Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga, so với 52% vào tháng 10. Sự thay đổi đó dường như chủ yếu diễn ra bên đảng Cộng hòa : 59% cử tri Cộng hòa hiện cho rằng viện trợ cho Ukraine đã quá nhiều, giảm so với 69% hồi tháng 10.

"Tôi hiểu người dân đó cần sự giúp đỡ, nhưng tôi cảm thấy chúng ta đang chi quá nhiều cho Ukraine khi chúng ta có những vấn đề ở đây, trên chính đất nước này mà chúng ta cần phải giải quyết", ông Eric Mondello, 40 tuổi, ở Fountain, Colorado, nói. Ông chỉ ra các nhu cầu như chăm sóc y tế cho cựu chiến binh và tình trạng vô gia cư trong các cộng đồng.

Mondello nói thêm : "Tôi hiểu Mỹ là đồng minh của các nước khác, nhưng tôi cảm thấy hãy quan tâm đến người dân của chúng ta trước tiên".

Hơn 1/3 (38%) người trưởng thành ở Hoa Kỳ nói rằng con số chi tiêu hiện tại là ‘phù hợp’, tăng nhẹ so với tháng trước (31%). Trong số các đảng viên Cộng hòa, gần 3 trong 10 người (29%) nói rằng chi tiêu hiện tại là đúng, tăng từ 20% so với tháng trước.

Bà Paula Graves, 69 tuổi, nằm trong số những người nói rằng số tiền chi cho Ukraine là đúng.

"Putin, ông ta rõ ràng là quỷ dữ. Tôi không nghĩ rằng có nghi ngờ về điều này", bà Graves, cư dân ở Clovis, California, nói với AP. "Ông ta là nhà độc tài. Ông ta vi phạm nhân quyền, ông ta là một người rất đáng sợ và nếu Ukraine rơi vào tay ông ta, ai sẽ theo sau ? Tiếp theo sẽ là nước nào ?"

Bà Graves cho biết bà không theo đảng phái nào nhưng nghiêng về bảo thủ. Bà nói rằng bà tin Mỹ có vai trò lãnh đạo trên vũ đài toàn cầu và nói thêm : "Tôi nghĩ chúng ta chắc chắn phải đặt nước Mỹ lên trước hết, nhưng tôi không nghĩ cần phải là trước hết và duy nhất".

Nhà Trắng đã nhiều lần thúc giục Quốc hội thông qua gói chi tiêu khẩn cấp gần 106 tỷ đô la mà ông Biden đề xuất hồi tháng 10, trong đó có hơn 61 tỷ dành cho cuộc chiến ở Ukraine.

Chính quyền Biden đang ngày càng cảnh báo rằng ngân quỹ viện trợ cho Ukraine đang cạn dần. Trong chuyến thăm không báo trước tới Kyiv hôm 20/11, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin phát biểu rằng nỗ lực của Ukraine nhằm đánh bại quân Nga ‘quan trọng đối với phần còn lại của thế giới’ và cam kết sự hỗ trợ của Mỹ sẽ tiếp tục ‘về lâu dài’.

"Như Tổng thống Biden đã nói, khi những kẻ gây hấn không trả giá cho sự hung hăng của chúng, chúng sẽ gây ra thêm hỗn loạn, chết chóc và hủy diệt", ông John Kirby, phát ngôn nhân Hội đồng An ninh Quốc gia, nói trong cuộc họp báo của Nhà Trắng hôm 20/11. "Chúng sẽ làm tới, và cái giá và nguy cơ đối với Mỹ và thế giới sẽ tiếp tục tăng".

VOA, 22/11/2023

***************************

Nhiều lãnh đạo Châu Âu đến Kiev để bày tỏ ủng hộ Ukraine nhân kỷ niệm 10 năm cuộc Cách mạng Maidan

Chi Phương, RFI, 21/11/2023

Cách nay 10 năm, 21/11/2013, cuộc Cách mạng Maidan đã nổ ra tại Kiev và kéo dài trong vòng một năm. Hàng ngàn người biểu tình đã đến quảng trường Maidan để phản đối tổng thống thân Nga Viktor Yanukovich. Hôm nay, 21/10/2023, nhiều lãnh đạo Châu Âu, trong đó có chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel, có mặt tại Kiev để bày tỏ ủng hộ đối với Ukraine. 

Quảng trường Maidan ở thủ đô Kiev kín người biểu tình làm cuộc Cách mạng Cam ở Ukraine, ngày 23/11/2004. Associated Press – Efrem Lukatsky

Sau chuyến thăm hôm qua của bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin, với cam kết hỗ trợ thêm 100 triệu đô la cho Ukraine, hôm nay, đến lượt chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel và bộ trưởng quốc phòng Đức Boris Pistorius tới Kiev. Theo AFP, tại quảng trường Maidan ở trung tâm thủ đô Ukraine, bộ trưởng Pistorius đã đặt hoa tưởng niệm và khẳng định chuyến công du lần này, xin trích, "trước hết là để bày tỏ ủng hộ với Ukraine cũng như tình đoàn kết và mối liên hệ sâu sắc, và sự ngưỡng mộ của chúng tôi đối với cuộc chiến dũng cảm" đang diễn ra ở Ukraine. 

Về phần mình, trước khi đến Kiev, chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel cho biết sự hiện diện của ông tại Ukraine là để bày tỏ ủng hộ của Liên Âu, và cũng để thảo luận với tổng thống Ukraine, chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh của khối 27 nước vào tháng 12 tới, với nội dung về hồ sơ gia nhập Liên Âu của Ukraine.

Về lễ kỉ niệm 10 năm Cách mạng Maidan, tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, hôm nay nhấn mạnh rằng sự kiện này là "thắng lợi đầu tiên" của Ukraine trong cuộc chiến "chống quân xâm lược Nga". Phong trào quần chúng đã tố cáo chế độ thân Nga tham nhũng, lật đổ tổng thống lúc bấy giờ là Viktor Yanukovich sau các cuộc đàn áp đẫm máu những người biểu tình của cựu lãnh đạo thân Nga.

Ông Zelensky cũng cảnh báo các đồng minh phương Tây trước mọi cám dỗ "thỏa hiệp" với Nga : Nếu "thế giới văn minh bắt đầu nhượng bộ những kẻ bạo chúa, tất cả chúng ta sẽ thất bại".

Chi Phương

*************************

Tổng thống Zelensky : Quân Ukraine gặp khó khăn trong phòng thủ khi mùa đông tới

Reuters, VOA, 23/11/2023

Quân đội Ukraine đang đối mặt với việc phòng thủ ‘khó khăn’ ở một số nơi trên mặt trận miền đông với cái lạnh khắc nghiệt của mùa đông đã bắt đầu, nhưng các lực lượng Ukraine ở miền nam vẫn đang tiến công, Tổng thống Volodymyr Zelenskyy cho biết hôm 22/11.

Binh lính Ukraine đi trên sông Dnipro trên chiến tuyến gần Kherson

Quân đội Nga đã phát động tấn công vào các điểm khác nhau của chiến tuyến ở miền đông Ukraine vào mùa thu này, và cố gắng tiến lên ở thị trấn Avdiivka bị tàn phá và ở khu vực đông bắc – vùng giữa các thị trấn Lyman và Kupiansk.

"Thời tiết khó khăn, phòng thủ khó khăn trên các mặt trận Lyman, Bakhmut, Donetsk và Avdiivka. Các hoạt động tấn công ở miền Nam", ông Zelenskyy viết trên Telegram.

Tuyết và nhiệt độ đóng băng ở mức khoảng âm 5 độ C trong ngày 22/11 và có dự báo sẽ giảm xuống thấp hơn, có thể làm phức tạp thêm các hoạt động trên chiến trường, nơi giao tranh đang chuyển sang giai đoạn tiêu hao.

Kể từ giữa tháng 10, Avdiivka, nơi tiền tuyến ít thay đổi kể từ khi cuộc chiến đầu tiên nổ ra hồi năm 2014 giữa Kyiv và lực lượng do Nga hậu thuẫn, đã đối mặt với làn sóng tấn công rồi yên ắng sau đó, quân đội Ukraine cho hay.

Sau thời gian yên ắng như thế một ngày trước đó, người đứng đầu bộ chỉ huy quân sự ‘Tavria’ hôm 22/11 cho rằng quân đội Nga đã ‘gia tăng đáng kể’ số lượng các cuộc tấn công và không kích.

"Quân phòng thủ chúng tôi đang kiên cường giữ vững thế trận phòng thủ theo hướng Avdiivka", tư lệnh Oleksandr Tarnavskyi viết trên Telegram. Quân Ukraine tiếp tục tiến công trên mặt trận Melitopol ở phía đông nam, ông nói thêm.

VOA, 23/11/2023

**************************

Nga khẳng định vô hiệu hóa nhiều drone của Ukraine tấn công bán đảo Crimea

Trọng Thành, RFI, 22/11/2023

Hôm 22/11/0223, Bộ Quốc phòng Nga khẳng định đã bắn hạ nhiều drone của quân đội Ukraine tấn công bán đảo Crimea, vùng lãnh thổ của Ukraine mà Moskva sáp nhập từ năm 2014.

Hiện trường một chiếc drone của Ukraine bị bắn rơi ở Rostov-on-Don, Nga, ngày 07/09/2023. AP

Theo AFP, Bộ Quốc phòng Nga cho biết tổng cộng bốn drone hải chiến tấn công bán đảo Crimea từ phía biển bị bắn hạ, và hệ thống phòng không Nga cũng vô hiệu hóa ba drone tấn công bằng đường không. Các cuộc phản công bằng drone của Ukraine diễn ra liên tục từ đầu chiến tranh, nhưng có chiều hướng gia tăng kể từ đầu cuộc phản công mùa hè vừa qua. 

Về phần mình, Không quân Ukraine cho biết đã bắn hạ 14 drone Shahed-131/136 do Iran sản xuất và một tên lửa hành trình của Nga tấn công vào các cơ sở hạ tầng trọng yếu trong đêm qua, rạng sáng nay. Bộ quốc phòng Ukraine nói rõ là tên lửa hành trình X-22 của Nga đã bị lệch khỏi mục tiêu, rớt tại một khu vực không người ở tỉnh Zaporijjia, vụ nổ làm hư hại một số nhà dân, nhưng "không gây tổn thất về người". Chỉ huy quân sự tỉnh Odessa miền tây nam Ukraine cũng cho biết "không có ai bị thương" trong cuộc tấn công trong đêm hôm qua của Nga vào khu vực này. 

Châu Âu bảo đảm "cung cấp đủ một triệu đạn pháo" cho Ukraine 

Từ hôm qua, 21/11, Nghị Viện Châu Âu bắt đầu xem xét việc giao đạn dược đã hứa cho Ukraine, đặc biệt là kế hoạch một triệu đạn pháo vào mùa xuân tới. Trong lúc ngày càng có nhiều thông tin lan truyền về khả năng Liên Hiệp Châu Âu bị chậm trễ trong kế hoạch này, trả lời RFI hôm qua, ủy viên Châu Âu phụ trách Thị trường Nội địa, ông Thierry Breton, phủ nhận các tin đồn và bảo đảm là Liên Âu sẽ thực hiện được mục tiêu đã đề ra. 

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, trong chuyến công du Kiev bất ngờ hôm 20/11, tái khẳng định sự hỗ trợ của Washington đối với chính quyền Ukraine. Trước chuyến công du của bộ trưởng quốc phòng Mỹ, trả lời ABC News, một giới chức Ukraine cho biết số lượng đạn pháo 155 mm Mỹ cung cấp "giảm hơn 30%" kể từ khi xung đột bùng nổ tại Gaza. 

Cũng ngày 20/11, Bộ Quốc phòng Mỹ thông báo một đợt viện trợ quân sự cho Ukraine trị giá 100 triệu euro, bao gồm nhiều hệ thống phòng không. Truyền thông quốc tế chú ý đến một hệ thống phóng tên lửa Himars trong đợt viện trợ mới. Theo báo Mỹ Forbes, điều đáng chú ý là dàn phóng Himars nói trên có thể đã được chỉnh sửa để gia tăng tầm bắn. Hiện tại quân đội Ukraine đã sở hữu 32 bệ phóng Himars, do Mỹ viện trợ và chưa hệ thống nào bị hư hỏng. 

Trọng Thành

Nga không tiếc tiền và mạng lính, Ukraine gặp khó vì viện trợ nhỏ giọt

Le Figaro ngày 21/11/2023 báo động "Ukraine đứng trước nguy cơ thất bại". Cuộc phản công không hiệu quả, và phương Tây tự hỏi làm thế nào để trợ giúp Kiev lâu dài.

Một trực thăng Mi-8 của Ukraine bắn hỏa tiễn về phía quân Nga tại một địa điểm ở miền đông, ngày 29/09/2023. Ảnh chụp từ màn hình video. Reuters – Staff

Thế khó của Kiev : Mặt trận đóng băng, Israel thu hút mọi chú ý

Nếu Ukraine thua cuộc trước Nga thì sao ? Câu hỏi mang tính cấm kỵ nơi người Ukraine cũng như các đồng minh phương Tây vì dẫn đến nhiều hệ lụy. Nhưng sau 21 tháng chiến tranh, mặt trận đóng băng, một số đang lặng lẽ nêu ra vấn đề. Tình hình chưa đến nỗi nào, tuy nhiên những tuần qua nhiều đám mây đen chính trị và ngoại giao đang kéo đến. Trên chiến địa, bùn lầy và giá lạnh chưa ngự trị, nhưng các cuộc khủng hoảng làm rung chuyển Kremlin trong năm không dẫn đến sự sụp đổ như đã hy vọng.

Alyona Getmanchuk, giám đốc think-tank New Europe Center ở Kiev cho rằng Châu Âu đánh giá thấp năng lực quân sự của Nga. Người Nga vốn giỏi chịu đựng sau những năm độc tài xô-viết kể cả Đệ nhị Thế chiến. Họ đã thích ứng được, như sử dụng drone ngày càng nhiều hơn. Kỹ nghệ vũ khí hoạt động 24/24, bên cạnh đó còn có sự trợ lực của Iran và Bắc Triều Tiên ; Nga cũng lách được cấm vận. Bất mãn xã hội trước thảm họa 150.000 lính tử trận bị bóp nghẹt nhờ số tiền Kremlin phân phát cho các gia đình ; đồng tiền cũng giúp tuyển thêm quân mà không phải động viên. Một viên chức Ukraine tóm tắt tình hình : "Chúng tôi giữ vững vị trí, không thua nhưng cũng không thắng".

Cuộc chiến nổ ra giữa Israel và Hamas làm Ukraine bỗng biến mất trên truyền thông và những cuộc họp chính trị. Cựu ngoại trưởng Ukraine, Pavlo Klimkin nói : "Chúng tôi phải cạnh tranh với Israel về đạn dược Mỹ, và sẽ còn tệ hơn khi F-16 đến, vì Israel cũng có những chiến đấu cơ tương tự". Vladimir Putin biết rõ như thế, ông ta muốn có kết quả trước bầu cử tổng thống tháng 3/2024 và sẽ không xuống thang trước thời hạn này. Tổng thống Nga liên tục xuất hiện trước công chúng, Douma khẳng định Kiev chỉ có thể "đầu hàng" hay "chấm dứt hiện hữu".

Châu Âu "chờ đợi bầu cử Mỹ và phép lạ"

Những người ủng hộ Kremlin trông đợi Ukraine "hết người chiến đấu", sự "mệt mỏi" của phương Tây và sự ra đi của Joe Biden. Lo sợ trước đe dọa vũ khí nguyên tử của Nga, xung đột leo thang hay Ukraine tấn công Crimea, phương Tây chỉ viện trợ nhỏ giọt và trễ tràng, đủ để Kiev kháng cự nhưng không giành được chiến thắng. Giờ đây khi Mỹ phải quay lại Trung Đông, Châu Âu không thể giảm cam kết với Kiev nhất là về kinh tế. Một viên chức Pháp nhấn mạnh, không nên nhầm lẫn cuộc chiến, an ninh Châu Âu bị đe dọa ở Ukraine chứ không phải Cận Đông. Tuy nhiên lời hứa cung cấp 1 triệu viên đạn chỉ mới thực hiện được 30%.

Alyona Getmanchuk nói : "Vấn đề là Châu Âu không cảm thấy tính khẩn cấp. Các nước lớn chờ đợi cuộc bầu cử Mỹ và hy vọng trong thời gian đó phép lạ sẽ xảy ra ở Ukraine. Mọi người cho rằng Ukraine sẽ trụ được một, hai năm nữa mà không cần trợ giúp thêm. Nhưng chúng tôi không thể chiến đấu đến người Ukraine cuối cùng". Châu Âu vẫn đang trong tâm lý thời bình, còn Ukraine đang trên tuyến đầu, nghĩ đến một kế hoạch B : gia nhập NATO mà không cần Điều 5, trong khi chờ đợi thu hồi được lãnh thổ bằng ngoại giao. Nhưng liệu phương Tây có chiến lược về Ukraine hay không ? Một viên chức Ukraine đặt câu hỏi.

Nếu Kiev thất bại, hậu quả sẽ rất nặng nề. Kremlin sẽ được khuyến khích bành trướng sang các nước thuộc Liên Xô cũ, các giá trị và nguyên tắc của phe dân chủ coi như bằng không trước các chế độ độc tài Vladimir Putin và Tập Cận Bình. Không còn nhiều thời gian để thức tỉnh, Donald Trump quay lại sẽ là món quà cho Kremlin. Một nguồn tin Élysée nói : "Chúng ta may mắn có một chính quyền Mỹ tử tế và trông cậy được vào kho vũ khí thời chiến tranh lạnh. Tất cả đã kết thúc, cần tỉnh giấc và tái kỹ nghệ hóa châu lục". Quân đội Nga đã loan báo tăng ngân sách quân sự 2024 lên 70% so với 2023, và với số tiền Kremlin hiện có, quân Nga có thể tham chiến nhiều năm nữa.

Cuộc xâm lăng nuốt trọn nguồn lực nước Nga

Ngược lại, Le Monde nhận định "Moskva đang có giọng điệu đắc thắng, nhưng chiến tranh sẽ làm rõ thêm khiếm khuyết về cơ cấu của kinh tế Nga". Cuộc xâm lăng Ukraine rốt cuộc sẽ nuốt trọn nguồn sinh lực của nước Nga. Những tuyên bố tích cực về kinh doanh của Putin không lừa được ai, nhất là những công ty ngoại quốc bị quốc hữu hóa như tài sản của tập đoàn Pháp Danone bị tịch biên để giao cho phe nhóm độc tài Chechnya Ramzam Kadyrov.

Tăng trưởng được thổi phồng một cách giả tạo vì chiến tranh chiếm 30% ngân sách 2024, tỉ lệ chưa từng thấy trong lịch sử đương đại của Nga. Quốc phòng được dành cho 6% nguồn lực quốc gia, gấp đôi so với Hoa Kỳ, và gần 10% nếu tính thêm nhiều tỉ rúp khác như "tiền đền bù" cho các gia đình quân nhân tử trận. Kỹ nghệ vũ khí không đáp ứng nổi nhu cầu quân đội, Moskva phải mua đạn dược của Bắc Triều Tiên, nhập các linh kiện điện tử lưỡng dụng từ Trung Quốc, lén lút mua chip bán dẫn Châu Âu cho hỏa tiễn.

Kremlin còn yêu cầu các khách hàng trung thành như Ai Cập, Belarus, Pakistan, Brazil gởi trả lại những thiết bị mà Nga đang rất cần như động cơ trực thăng, vì số bị bắn hạ rất lớn. Về vũ khí xuất khẩu, Nga đành để mất thị trường vào tay phương Tây và Trung Quốc. Nguy cơ trước mắt là sự yếu kém của đồng rúp, lạm phát 6,69% và thị trường lao động : kỹ nghệ vũ khí hút hết công nhân công nghiệp và dịch vụ vốn đã thiếu người vì bị động viên và làn sóng chạy trốn ra nước ngoài. Những khiếm khuyết càng bộc lộ : công nghệ chậm tiến, dân số sụt giảm và nay lệ thuộc vào Trung Quốc. Một tương lai chẳng mấy huy hoàng như Putin mong muốn.

Moskva mở rộng ảnh hưởng sang Georgia

Đặc phái viên Le Monde tại Tbilissi cho biết từ bốn năm qua, một tượng bán thân Stalin đã được dựng lên ở ngã tư Okami nhưng không có ai phản đối. Ít nhất 12 tượng bán thân hay toàn thân của nhà độc tài Liên Xô đã xuất hiện ở đất nước vùng Kavkaz kể từ năm 2012, khi đảng "Giấc mơ Georgia" lên nắm quyền. Đảng này do tài phiệt Bidzina Ivanichvili thành lập, điều khiển trong bóng tối, và đây chỉ mới là biểu hiện bên ngoài của cuộc chiến đa diện mà Nga tiến hành từ nhiều năm qua để ngăn cản Georgia (Gruzia) xích gần với Liên Hiệp Châu Âu và NATO.

Nhà nghiên cứu Eto Buziashvili nhận xét : "Nga sắp giành được Georgia. Giờ đây chính quyền tỏ ra thù địch hẳn với phương Tây, với những tuyên bố rập khuôn theo Kremlin". Thời gian đứng về phía Putin. "Đó là một chiến lược dài hạn. Moskva ra tay từ từ, và một hôm bừng con mắt dậy ta thấy mình đã nằm trong quỹ đạo của Nga". Tất cả mọi lãnh vực đều bị ảnh hưởng : chính trường, truyền thông, kinh tế, tôn giáo. Quân Nga hiện đã chiếm đóng 20% lãnh thổ Georgia từ sau cuộc chiến năm 2008. Nhà hoạt động Dachi Imedadzé khẳng định, mục tiêu của Putin là biến Georgia thành một "vùng xám".

Châu Âu là nhà tài trợ lớn nhất cho Tbilissi, Hoa Kỳ cũng đã đầu tư nhiều tỉ đô la để giúp dân chủ hóa ; nhưng Georgia lại từ chối tham gia trừng phạt Nga, tái lập đường bay trực tiếp với Moskva. Tuy tiếp nhận 100.000 người Nga chạy trốn lệnh động viên, nhưng Georgia lại từ chối cho các nhà đối lập với Kremlin nhập cảnh. Đặc biệt quân Nga gặm nhấm dần khu vực biên giới tại hai vùng đã bị chiếm trước đây là Abkhazia và Nam Ossetia, công dân Georgia thường xuyên bị Nga bắt cóc thậm chí sát hại. Dù lòng dân vẫn hướng về phương Tây nhưng "mưa dầm thấm lâu", tuyên truyền bóp méo thông tin dần có ảnh hưởng.

Houthi nhập cuộc, nhưng không đe dọa được Israel

Tại Trung Đông, Le Monde chạy tựa "Chiến lược hủy diệt của Israel ở Gaza" : gần phân nửa thành phố Gaza đã bị phá hủy. Tờ báo nhận thấy tình đoàn kết quốc gia vẫn vững chắc sau 45 ngày chiến tranh với Hamas. Le Figaro cho rằng "Nên ngưng nhìn cuộc xung đột Israel-Ả rập dưới lăng kính nạn nhân của phương Tây". Không phải kẻ mạnh là sai chỉ vì họ mạnh, và ngược lại, kẻ yếu là đúng chỉ vì họ yếu. Chủ nghĩa quân phiệt Nhật bị diệt trừ sau Hiroshima không thể được phục hồi, và Nhà nước Hồi giáo (Daesh, IS) không được trao cho tính chính danh sau khi bại trận.

Bên cạnh đó, các báo đều chú ý đến sự kiện dân quân Houthi ở Yemen mở một mặt trận mới trên Hồng Hải. Hôm Chủ nhật 19/11, phe này chiếm tàu buôn Galaxy Leader, chủ tàu là một doanh nhân Israel nhưng thủy thủ đoàn 25 người không có ai là người Do Thái. Từ sau vụ thảm sát của Hamas, Houthi đã nhiều lần dùng drone và hỏa tiễn tấn công Nhà nước Do Thái ở cách 1.600 kilomet nhưng đều bị bắn chặn, không lần nào chạm được lãnh thổ Israel. La Croix và Le Figaro đều nhận định lực lượng Shia thân Iran muốn củng cố sự hiện diện ở tầm quốc tế, nhưng không phải là mối đe dọa thực sự cho Israel.

Hamas khủng bố, vấn đề án tử hình lại được nêu ra

Libération cho biết sau vụ thảm sát ngày 07/10, tranh luận về án tử hình lại dấy lên ở Israel. Ủy ban An ninh Quốc gia của Quốc hội Israel hôm qua đã họp lại để bàn luận, sau khi gia đình các con tin và các tổ chức bảo vệ nhân quyền chất vấn. Một dự luật đề nghị án tử hình cho những ai "cố tình hoặc do thờ ơ, gây ra cái chết cho một công dân Israel với mục đích làm hại cho Nhà nước Do Thái", đã tạm thời bị xếp xó vì cuộc đấu tranh chống cải cách tư pháp, nay bộ trưởng An ninh Quốc gia Itamar Ben-Gvir muốn đưa vào nghị trình. Nhưng nhiều gia đình con tin đang bị giam giữ ở Gaza phản đối, sợ rằng người thân của mình sẽ gặp nguy hiểm. Ngược lại, chủ tịch ủy ban cho rằng họ "bị Hamas lợi dụng". Sau cuộc họp, Chính phủ thông báo trước mắt không ủng hộ dự luật.

Tân tổng thống Argentina và liệu pháp sốc gây lo ngại

Tại Nam Mỹ, các báo tỏ ra nghi ngại khi chính khách có khuynh hướng tự do Javier Milei được bầu làm tổng thống, hứa hẹn một cú sốc kinh tế. Về tân tổng thống Argentina, ông Javier Milei dự kiến cắt giảm mạnh chi phí nhà nước, đô la hóa nền kinh tế. Trong chiến dịch tranh cử, ông đã loại trừ mọi hợp tác kinh tế với láng giềng Brazil và Trung Quốc. Milei tuyên bố : "Tôi không làm ăn với cộng sản. Tôi là người bảo vệ tự do, hòa bình và dân chủ", nêu gương Hoa Kỳ và Israel, trong khi Brasilia và Bắc Kinh là đối tác thương mại hàng đầu của Argentina. Để trả nợ cho Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), ông dự kiến giảm hẳn bộ máy chính quyền được cho là cồng kềnh : giải tán các bộ giáo dục, y tế, xã hội và nữ quyền ; thậm chí đòi đóng cửa luôn Ngân hàng Trung ương. Nhìn chung, tân tổng thống muốn tiêu diệt "giai cấp tham nhũng" trong đó ông gộp luôn chính giới và báo chí.

Javier Milei, 53 tuổi, một nhân vật mới cách đây hai năm ít ai biết đến, đã toàn thắng với 55,6% số phiếu, vượt xa đối thủ Sergio Massa đến 3 triệu phiếu. Cử tri của Milei thuộc giới bình dân và trung lưu, đặc biệt lớp trẻ và giới quân nhân đã ồ ạt dồn phiếu cho ông. Đây là bất ngờ lớn tại đất nước có hệ thống đảng phái quy củ từ nhiều năm. Dân chúng đã chán ngán với lạm phát 143% chỉ trong một năm, 40% cư dân nghèo túng. Dẫn đầu tại 21/24 tỉnh, Milei là tổng thống đắc cử với tỉ lệ cao nhất kể từ khi đất nước trở nên dân chủ. Nhưng liệu chính phủ của ông có thể áp đặt những liệu pháp sốc như đã tuyên bố ? Tại Quốc hội, đảng của Milei chỉ có 38/350 dân biểu, và không có chân rết vững chắc ở các tỉnh.

Thụy My