Báo chí và dư luận xã hội đã nói rất nhiều về sự lao tâm, lao lực của giới y bác sĩ cũng như giới y tá hay điều dưỡng từ lúc dịch Covid 19 bùng phát kể từ cuối năm 2019. Riêng tại Việt Nam dịch được chính thức công bố từ tháng ba 2020 và kéo dài đến hiện nay.

Các y tá đeo khẩu trang đi qua một hòm điện nơi có bức vẽ về dịch bệnh do vi-rút corona gây ra trên đường phố Hà Nội hôm 8/7/2021 - AFP

Kết quả nghiên cứu do nhóm khoa học gia Việt Nam phối hợp cùng các nhà khoa học quốc tế thực hiện, được tạp chí Frontiers công bố mới đây, cho thấy căng thẳng tâm lý, nỗi lo lắng và sự hỗ trợ sức khỏe tâm thần nơi các nhân viên y tế tại Việt Nam trong đại dịch Covid-19 là những điều đã xảy ra...

Vẫn theo tạp chí Frontiers thì đây có lẽ là cuộc điều tra đầu tiên về sức khỏe tâm thần của nhân viên y tế từ sau đợt bùng dịch Covid-19 năm ngoái tại Việt Nam.

Qua nghiên cứu thực hiện trên 58,2% là nhân viên y tế nữ, gồm những người công tác tại tuyến đầu vả không phải tuyến đầu, tình trạng căng thẳng tâm lý trong dịch Covid-19 luôn ở mức cao.

Trong số 761 người được khảo sát, 34,3% có triệu chứng căng thẳng tâm lý. Hầu hết nhân viên y tế lo sợ bị phơi nhiễm Covid-19 rồi mang bệnh về nhà.

Nói một cách khác, nhân viên y tế ở tuyến đầu có nguy cơ bị căng thẳng tâm lý tăng gấp đôi so với người không ở tuyến đầu. Cường độ, công suất, tính chất công việc chưa từng thấy trước dịch, mà nhân viên y tế tuyến đầu phải cáng đáng, là nguyên nhân dẫn đến sự căng thẳng tâm ý cấp tính đó.

Phải chăng đây là hệ quả việc 1.000 nhân viên y tế xin nghỉ việc trong thời gian qua. Tại cuộc họp ngày 29/11 vừa qua, Chánh văn phòng Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, bà Nguyễn Thị Huỳnh Mai, cho hay năm 2020 đã có 597 nhân viên y tế xin nghỉ việc.

Bước qua 10 tháng đầu 2021, vẫn lời bà Nguyễn Thị Huỳnh Mai, thêm 968 nhân viên y tế nữa xin thôi việc.

Bức vẽ trên đường phố Hà Nội về những người trên tuyến đầu chống dịch Covid-19. AFP

Báo cáo về sự căng thẳng tâm lý cao độ và thường trực nơi các nhân viên y tế không có gì mới vì đã được nghe từ giữa 2020, là lời một y sĩ tại Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, không muốn nêu tên, cho RFA biết.

Theo ông, điều cần quan tâm là con số nhân viên y tế xin nghỉ việc từ năm ngoái đến nay.

Quan trọng hơn nữa và cần hiểu chính xác hơn, ông nói tiếp, phần lớn người nghỉ việc là cán bộ hay nhân viên y tế cơ sở cấp phường, xã :

"Phải nói rõ số người nghĩ việc đấy là ở bộ phận nào. Tôi nghĩ các bác sĩ làm trong bệnh viện thì ít người nghỉ việc lắm, có nghỉ chăng nữa là họ chuyển từ khu vực Nhà nước sang khu vực tư nhân tức là lương cao hơn"

"Phần lớn nghỉ việc là y tế cơ sở, những nơi mà một là công việc vất vả trực tiếp, hai là thu nhập kém, và ba là họ hay đi những nơi có ổ dịch, họ phơi nhiễm với nguồn bệnh rất nhiều. Nhiều khi là có những người chưa được tiêm phòng vắc-xin chẳng hạn, thì họ lại mang bệnh về lây cho gia đình. Thế thì ngoài chuyện tiền nong ra thì những người thuộc y tế cơ sở họ vất vả lắm mà chưa chắc được bảo vệ đúng như qui định của ngành Y, đấy là cái áp lực".

Trên điện thư ngày 7/12, chị H, cán bộ y tế cấp xã tại một trạm y tế chuyên tiếp nhận bênh nhân Covid-19 trước khi chuyển lên tuyến trên, cho rằng những gì vị bác sĩ Sở Y tế nói đều là đúng cả :

"Dịch giã càng ngày càng gắt, bọn mình thường xuyên phải túc trực có khi không được về nhà, về thì sợ lây bênh cho chồng con. Có lúc căng thẳng quá, tiền bạc lại eo hẹp, tới mức mình đã tính nghỉ việc nhưng mà ra ngoài lúc này thì không biết xoay sở làm sao. Mình cứ thấp thỏm sống và làm việc vậy thôi".

Cũng qua điện thư, người thứ hai, chị M, nhân viên một tuyến y tế cơ sở quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh :

"Nói là nhân viên y tế cho oai chứ chúng tôi là những người sai đâu đánh đó, không được bồi dưỡng kiến thức gì đâu. Thời gian đầu chống dịch thật kinh khủng, lo lắng và sợ hãi kinh khủng. Đã có hai người trong trạm y tế ban đầu này nghỉ việc từ hồi cuối 2020. Tôi cũng muốn nghỉ luôn đây, nhưng mà khó khăn và khó nói lắm bạn ơi".

Nói gần nói xa thì căng thẳng hoặc tâm lý bất an đều xuất phát từ lợi nhuận, không chỉ trong dịch bệnh mà là tâm trạng chung của rất nhiều nhân viên y tế cấp phường xã, là thổ lộ của bà Hoa, từng là y sĩ trưởng phòng y tế cơ sở quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh.

Cứ thử so sánh đồng lương căn bản của nhân viên y tế cơ sở với mức lương của y tá hay điều dưỡng các bệnh viện lớn thì sẽ thấy sự chênh lệch như thế nào, bà Hoa nói tiếp :

"Bệnh viện lớn có nguồn thu từ bệnh nhân nhập viện này nọ, tức là có tiền thưởng thêm cho cán bộ công nhân viên làm ở bệnh viện. Ngoài ra, khi mà bác sĩ hoặc điều dưỡng làm ở bệnh viện đó thì họ có nguồn bệnh nhân có sẵn. Thí dụ bệnh nhân xuất viện thì họ hỏi bác sĩ có mở phòng mạch tư không thì tôi đi khám, điều dưỡng cũng đi theo bác sĩ làm phòng mạch tư được. Cho nên họ có một hoặc hai nguồn thu nhập thêm ngoài lương căn bản, chưa kể nếu điều trị tốt còn được bệnh nhân bổi dưỡng cho nữa"

"Trong khi đó trạm y tế xã, phường, người ta làm công việc đúng như Nhà nước qui định, thí dụ chích ngừa cho trẻ em, cho trẻ uống Vitamin A, hay khám một chút thôi… thì thật ra họ đâu có nguồn thu nhập nào thêm ngoài lương cơ bản".

Đây là những người có chứng chỉ hành nghề, thì mới được tuyển dụng vào các trạm y tế cơ sở, bà Hoa khẳng định :

"Tức là khi học xong họ phải đi thực tập 18 tháng ở một cơ sở nào đó. Sau 18 tháng họ sẽ được cấp chứng chỉ hành nghề. Khi ra trường ai cũng có khuynh hướng muốn vào các bệnh viện lớn. Có cái là thứ nhất phải thật giỏi hoặc phải có tiền để chạy vào các chỗ lớn đó"

"Ở các trạm y tế phường, xã thì cũng có bác sĩ giỏi mà nói chung không nhiều. Ít có người vì lý tưởng mà sống với một đồng lương thấp"

Thế nhưng nếu không có nhân viên y tế cơ sở, bà Hoa nhấn mạnh, thì những tuyến trên tức những bệnh viện, sẽ bị ứ tải bệnh nhân rất nhiều :

"Trong khi những bệnh thông thường thì người ta có thể đến trạm y tế. Thậm chí một người giỏi ở trạm y tế phường cũng có thể phát hiện và điều trị, hoặc là hướng dẫn bệnh nhân đến bệnh viện nào, khoa nào là hợp lý. Đó là chuyện hết sức lợi ích và đỡ mất thời gian khi mà hiện tại nhiều bệnh viện đã quá tải".

Về vấn đề báo chí nêu ra, rằng làm sao giữ người khi mà cả 1.000 nhân viên y tế đã xin nghỉ việc, bác sĩ dấu tên ở Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh nói :

"Tôi nghĩ hai phía đều phải có trách nhiệm. Phía Nhà nước phải tạo cho người ta cơ hội, thí dụ bác sĩ hay điều dưỡng ở khu vực y tế cơ sở nên được luân chuyển lên tuyến trên làm một thời gian rồi lại quay về. Hai là bản thân anh y tế cơ sở cũng phải muốn đi học đi thi, cũng vất vả nhưng khi có nhu cầu thì hai bên phải phối hợp với nhau thôi"

"Xét cho cùng người lao động có quyền lựa chọn, làm chỗ này lương thấp thì tìm chỗ khác lương cao, có quyền bỏ chỗ đấy đi làm chỗ khác. Cho nên giữa Nhà nước và cá nhân thì hai bên phải dung hòa với nhau, còn chuyển dịch lao động thì nơi nào cũng có. Thực sự làm giỏi học giòi thí họ vào bệnh viện lớn hết, chả mấy ai vào y tế cơ sở cả".

Bà Hoa góp ý :

"Trước giờ thật ra mình hô hào nhiều chứ không chăm sóc nhiều cho tuyến cơ sở. Thứ nhất về lương, chế độ đãi ngộ hoặc phương tiện cho người ta làm việc. Rồi kiến thức phải được upgrade, tức là tạo cơ hội cho họ đi học thêm. Bây giờ có nhiều tổ chức, nhiều hội nghị về Y Khoa thì có nhiều phải cho họ đi nghe để họ có thêm kiến thức mới".

Lẽ ra những điều như vậy phải được áp dụng từ lâu, y sĩ Hoa quả quyết, thế nhưng thực hiện ngay giờ này vẫn chưa muôn.

Vẫn theo lời y sĩ giàu kinh nghiệm trong lãnh vực y tế cơ sở, hay còn gọi là y tế ban đầu này, cải thiện lương bổng, nâng cấp khả năng chuyên môn cho nhân viên y tế cấp cơ sở, cho họ cảm giác được chăm sóc, được để ý là những cách hay nhất để giữ lại một đội ngũ nhân viên y tế cơ sở hầu cung cấp nhân sự và nhu cầu trong các trạm y tế ban đầu ở trong nước.

Thanh Trúc

Nguồn : RFA, 09/12/2021

Hôm 8/12/2021, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội Việt Nam nghe đại diện chính phủ điều trần để thảo luận về nội dung một nghị quyết có tên rất dài Nghị quyết về việc cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19.

Việt Nam vừa thông qua "Nghị quyết về việc cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19". Hình minh họa.

Ông Nguyễn Thành Long, Bộ trưởng Y tế, đại diện cho chính phủ Việt Nam, đề nghị :Khi thông qua nghị quyết vừa đề cập, mong Quốc hội tiếp tục cho phép sử dụng ngân sách để thanh toán các chi phí liên quan đến điều trị bệnh nhân nhiễm Covid-19. Ngoài ra, do bóc, tách chi phí điều trị Covid-19 với chi phí điều trị các bệnh khác rất khó, thậm chí bất khả, nếu không bóc, tách được thì Quốc hội cho phép chính phủ dùng ngân sách để thanh toán toàn bộ chi phí điều trị, nếu cần thì có thể dùng Quỹ Dự phòng của bảo hiểm y tế.

Ông Long nhắc lại thực trạng mà ai cũng biết để thuyết minh tại sao chính phủ đề nghị như vậy : Trong đợt dịch vừa qua, rất nhiều bệnh nhân nhập viện, nhân viên y tế phải dốc sức cứu chữa, không có thời gian để thực hiện các thủ tục hành chính, thành ra thiếu cơ sở để xác nhận khoản nào là chi phí điều trị Covid-19 có thể dùng ngân sách thanh toán, khoản nào là chi phí điều trị không liên quan đến Covid-19 mà bảo hiểm y tế hoặc bệnh nhân phải trả. Chưa kể nhiều người được đưa vào bệnh viện không có giấy tờ, không mang theo tiền, không thể liên lạc với thân nhân, sau đó thiệt mạng, không thể thu viện phí !

Đáng lưu ý là rất nhiều thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội vừa bày tỏ sự cảm thông sâu sắc với nhân viên y tếvì đã phải khám bệnh, chữa bệnh, lại còn phải thực hiện thủ tục bóc tách, không dễ để có thể tận tâm, tận lực trong hoạt động nghề nghiệp,vừa lo nhân viên y tế, cơ sở y tế không nhiệt tình bóc, tách và sẽ khiến ngân sách không kham nổi gánh nặng này. Thậm chí Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội còn lưu ý là dùng ngân sách thanh toán hết chi phí điều trị cho cả những người không có bảo hiểm y tế thì sẽ là không công bằng với những người đóng bảo hiểm y tế(?!)...

Ông Vương Đình Huệ, Chủ tịch quốc hội, chính thức chốt lại :Không giao cho chính phủ quyền điều hòa giữa ngânsách và bảo hiểm y tế. Chỉ được phép dùng ngân sách thanh toán cho những trường hợp không thểbóc, tách được, không được phép sử dụng nguồn tiền từ bảo hiểm y tế đểthanh toán như ngân sách.

Một vấn đề khác cũng nóng không kém chuyện nhân viên y tế, cơ sở y tế phải bóc, tách chi phí điều trị Covid-19để buộc bảo hiểm y tế và người bệnh thực thi nghĩa vụ thanh toán các chi phí khác là kiểm toán việc mua sắm trang bị, thiết bị y tế. Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước kể rằng,hiện có khoảng 50 văn bản pháp quy liên quan đến mua sắm trang bị, thiết bị y tế để phòng – chống Covid-19 và vì đặc điểm của đại dịch thành ra Kiểm toán Nhà nước xin phép không kiểm toán loạihoạt động mua sắm này vì sợvào rồi sẽ không có đường rabởi mỗi nơi, mỗi kiểu.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước nói thêm, hiện nay, mua sắm trang bị, thiết bị y tế để phòng – chống dịch vẫn còn vướng mắc. Nhiều khoản được Mặt trận Tổ quốc chuyển cho Bộ Y tế không chi tiêu được vì vướng cơ chế, chính sách mua bán trang bị, thiết bị y tế. Không có cơ chế, ngành y tế không mua sắm được...

Chủ tịch quốc hội không đồng ý với thực trạng. Ông ta bảo Quốc hội đã trao quyền cho Thủ tướng và Chính phủ tại sao lại không sử dụng ? Theo Chủ tịch quốc hội, Thủ tướng và Chính phủ phải quyết đoán. Bộ Tài chính cần xem xét để có hướng dẫn cụ thể vì đây là vấn đề thuộc loại cấp bách (1)...

***

Đọc tường thuật về phiên điều trần của chính phủ và thảo luận của Ủy ban thường vụ Quốc hội đối với dự thảo Nghị quyết về việc cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách trong lĩnh vực y tế để phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19 dễ có cảm giác : Tất cả các thành viên từ Quốc hội đến Chính phủ đều rất nghiêm cẩn đối với việc sử dụng ngân sách và thực thi các qui định pháp luật liên quan đến chi tiêu. Trong bối cảnh như vừa qua và hiện nay, sự nghiêm cẩn đó của các viên chức hữu trách giống hệt robot – không muốn tư duy và hành xử khác với những gì đã được lập trình.

Tuy nhiên thấy vậy chứ không phải vậy ! Hệ thống chính trị và hệ thống công quyền chỉ thận trọng tới mức máy móc, không sử dụng cả não lẫn tim đối với những yếu tố liên quan đến lợi ích thiết thực của công dân : Quốc hội chỉ muốn dùng ngân sách thanh toán chi phí cho điều trị Covid-19, dứt khoát không cho dùng ngân sách để trang trải các chi phí điều trị khác cho bệnh nhân. Dù đã được Quốc hội bật đèn xanh bằng một nghị quyết ban hành hồi hạ tuần tháng 7, dù tình thế vẫn còn cấp bách, chính phủ vẫn chỉ mua sắm trang bị, thiết bị y tế theo mớ qui phạm pháp luật rối rắm, chồng chéo !

Còn đối với những thứ liên quan tới sự tồn vong của đảng, hệ thống chính trị, hệ thống công quyền ứng xử linh hoạt hơn nhiều, thậm chí không những không cần luật pháp mà còn biến hoạt động lập pháp thành trò hề : Ngày 26/10/2021, Quốc hội thảo luận sơ bộ vềDự luật Cảnh sát cơ động. Nhiều đại biểu bày tỏ sự băn khoăn khi dự luật qui định trang bị phi cơ, tàu biển cho lực lượng cảnh sát cơ động vì điều đó hết sức tốn kém, phải chi những khoản khổng lồ để mua sắm, bảo dưỡng Họ đề nghị phải có nghiên cứu – báo cáo đánh giá về tác động cụ thể (2).

Đó là chuyện nghị trường ! Trên thực tế, nửa tháng trước khi Quốc hội thảo luận về Dự luật Cảnh sát cơ động như vừa kể - luật Cảnh sát cơ động chưa có ngày khai sinh, hôm 11/10/2021, Bộ trưởng Công an đã công bố quyết định thành lập Trung đoàn Không quân Công an nhân dân, trực thuộc Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động và Bộ Công an đã tổ chức trọng thểLễ ra mắt trung đoàn này. Chẳng cần Quốc hội, không thèm chờ luật, chỉ cần đảng, nhà nước có chủ trươnghiện đại hóa lực lượng cảnhsát cơ động(3) thì ngân sách thế nào không còn là chuyện đáng để bận tâm. Ai dám cản ?

Trân Văn

Nguồn : VOA, 09/12/2021

Chú thích

(1) https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/quoc-hoi/quoc-hoi-da-trao-quyen-chinh-phu-can-co-quyet-sach-manh-me-hon-799520.html

(2) https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc/dei-bieu-quoc-hoi-co-nen-trang-bi-may-bay-cho-luc-luong-cenh-set-co-dong-675454

(3) http://bocongan.gov.vn/tin-tuc-su-kien/hoat-dong-cua-luc-luong-cong-an/bo-cong-an-thanh-lap-va-ra-mat-trung-doan-khong-quan-cong-an-nhan-dan-d18-t30318.html

Các số liệu được công bố vào lúc 16 giờ chiều ngày 02/12/2021 cho biết trong vòng 24 giờ, Việt Nam ghi nhận có 13.677 ca nhiễm mới tại 60 tỉnh thành, trong đó có 21 ca nhiễm Covid-19 du nhập từ bên ngoài. Trước đó một ngày, lãnh đạo Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương thông báo đình chỉ giai đoạn ba thử nghiệm vac-xin Covid-19 do Việt Nam bào chế. 

Covid-19 : ảnh chụp tại trung tâm tiêm chủng Củ Chi, Việt Nam. Ảnh chụp ngày 27/10/2021. AP - Thu Huong

Theo thông báo của bộ Y tế Việt Nam, thành phố Hồ Chí Minh đứng đầu bảng với số ca nhiễm thường nhật (1.738 người). Số liệu công bố cho thấy dịch bệnh bùng phát mạnh tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía nam, Đông và Tây Nam Bộ. Tính đến hôm 02/11/2021, Việt Nam ghi nhận tổng cộng có gần 1.266.300 ca nhiễm Covid-19, hơn một triệu người được chữa lành và gần 25.660 người chết vì virus corona. 

Chiến dịch tiêm chủng tại Việt Nam đang được tăng tốc và mở rộng sang đối tượng học sinh – sinh viên trong độ tuổi từ 15-17 để có thể mở cửa trở lại trường học. Tuy nhiên, chiến dịch tiêm chủng cũng đã gặp một vài sự cố nghiêm trọng.

Theo trang mạng VnExpress, lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh tỉnh Thanh Hóa ngày hôm qua cho đình chỉ sử dụng lô vac-xin của Pfizer sau khi 120 học sinh phải nhập viện do có những phản ứng nghiêm trọng như buồn nôn, sốt cao hay khó thở. Nguyên nhân gây ra các triệu chứng này hiện vẫn chưa được xác định. 

Trong quá trình tiêm chủng, Việt Nam cũng ghi nhận một số ca tử vong do bị phản ứng thuốc. Cách đây hơn một tuần, ba trẻ em ở tỉnh Bắc Giang, Hà Nội, và Bình Phương đã tử vong sau khi tiêm Pfizer. Gần đây nhất là 4 công nhân nhà máy giày Kim Việt ở Thanh Hóa bị thiệt mạng sau khi tiêm vac-xin Vero Cell của Trung Quốc. Tất cả đều được cho là do bị "phản ứng quá mức" với vac-xin. 

Cũng trong ngày hôm qua, ông Vũ Đình Thiêm, giám đốc Trung tâm Thử nghiệm Lâm sàng thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, thông báo đình chỉ thử nghiệm giai đoạn ba vac-xin Covivac ngừa Covid-19 do Việt Nam nghiên cứu và bào chế, nguyên nhân là do thiếu tình nguyện viên. Theo giải thích của ông Thiêm, giai đoạn ba cần khoảng 4.000 người để thử nghiệm. 

Trang mạng VnExpress nêu rõ một số loại vac-xin khác của Việt Nam cũng đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng thứ ba : ARCT-154, do hãng Vingroup sản xuất theo công nghệ Mỹ và vac-xin Covid-19 của hãng dược Shionogi Nhật Bản. Ngoài ra, Vabiotech của Việt Nam cũng đang sản xuất vac-xin Sputnik của Nga.

Minh Anh

Sau hơn một năm không đi chơi xa, vì dịch Covid-19, nên khi các tiểu bang gỡ bỏ giới hạn chúng tôi rủ nhau du lịch nội địa. Nhiều người thân quen đi chơi Hawaii hay Cancún bên Mexico, chúng tôi chọn Miami, Florida.

Chụp ảnh kỷ niệm ở Little Havana, Miami (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Cả tháng trước đã mua vé máy bay, đặt chỗ ở và thuê xe. Đến giữa tháng Tám có thông tin Covid biến chủng Delta đang lây lan nhanh. Đã có thuốc tiêm chủng nên số người nhập viện và chết không cao như hồi đầu năm, trên 90% tử vong là những người đã không chích ngừa.

Cách suy nghĩ của người Mỹ về Covid lạ lắm vì có vắc-xin rồi mà chỉ chừng 60% đã chích cả hai mũi. Mấy chục triệu ca nhiễm và hơn 700 nghìn người Mỹ đã chết vì dịch, nhưng nhiều người vẫn không muốn chích ngừa, ngay cả binh lính cũng không muốn. Họ chấp nhận "sống với lũ", nói theo ngôn ngữ của người Việt.

Thống đốc Ron DeSantis của tiểu bang Florida còn ký lệnh không cho ai được quyền buộc dân phải chích ngừa hay đeo khẩu trang. Ông cho đó là quyền tự do chọn lựa của dân. Bên tiểu bang Texas Thống đốc Greg Abbott cũng có chính sách như thế.

Cột mốc đánh dấu mũi đất cực nam của lục địa Hoa Kỳ, cách Cuba chỉ 90 dặm (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Lãnh đạo các tiểu bang Cộng hòa như Florida, Texas bị phe Dân chủ tấn công, chỉ trích ; còn các bang Dân chủ như California, New York là nơi có nhiều luật lệ nghiêm ngặt phòng chống Covid thì bị Cộng hòa chỉ trích. Theo dõi các chính sách liên quan đến phòng chống Covid ở những tiểu bang này được các nhà bình luận phê phán thì cứ như mấy vị thống đốc đang dọn đường ra tranh cử tổng thống năm 2024.

Còn hơn ba năm nữa mới bầu tổng thống mà chính trường Mỹ đã sôi nổi với Thống đốc Andrew Cuomo của New York phải từ chức vì sàm sỡ với phụ nữ, còn Thống đốc Gavin Newsom của California phải đối đầu với cuộc bầu cử bãi nhiệm ngày 14/9 và ông thắng vẻ vang với 62% ủng hộ để tiếp tục lãnh đạo tiểu bang đông dân nhất nước Mỹ.

Các cây trái từ vườn ở Homestead, Florida (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Florida với đợt tăng thứ ba vào giữa tháng Tám, cao nhất từ trước đến nay về số ca nhiễm Covid-Delta và số tử vong. Đến cuối tháng thì qua đỉnh điểm. Chúng tôi cũng đã chích ngừa đầy đủ hai mũi nên tiến hành chuyến du lịch về miền nắng ấm biển xanh, nơi có miệt vườn Việt Nam.

Tôi đã tới vùng Tampa-St. Pete của Florida nhiều lần, tắm biển ở Clearwater, Saratosa, đi chơi Disney World ở Orlando và thăm St. Agustine là nơi các nhà truyền giáo đầu tiên đặt chân lên lục địa Mỹ. Biển Florida dù nằm ở bên đông hay bên tây đều có cát trắng, nước trong xanh và ấm.

Còn Miami, đã quá cảnh sân bay cả chục lần mà chưa bao giờ tôi ghé đây tham quan, thành phố nổi tiếng qua sô truyền hình "Miami Vice".

Máy bay không còn chỗ trống. Mọi người đeo khẩu trang. Sau gần 6 giờ bay, phi cơ đáp khi trời đã tối hẳn. Bên ngoài mưa như thác đổ. Về đến Hallandale Beach là gần nửa đêm. Trời ngừng mưa. Chúng tôi ăn vội mì gói rồi đi ngủ cho khoẻ để mai đi chơi.

Lúc đó mới là 9 giờ tối ở California. Chưa quen ngủ sớm, tôi ra ban công xem bên ngoài thế nào. Khuya mà trời gió mát. Từ tầng 18 nhìn ngắm thành phố ven biển toàn nhà cao tầng với ánh đèn lấp lánh dưới nước. Đẹp như Venice về đêm.

Khu thương xá có siêu thị bán thực phẩm Việt (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Sáng hôm sau một bình minh tuyệt đẹp chào đón chúng tôi trước khi lên đường đi thăm vườn cây trái Việt. Chạy qua Miami, theo xa lộ 95 xuôi nam rồi qua hướng tây xuống vùng Homestead có vườn bà Chín, vườn cô Trinh và một vườn nữa, cả ba được nhiều người giới thiệu trên Youtube.

Ra đường tôi chú ý ngay giá xăng, chưa đến 3 đô một gallon, rẻ hơn vùng Vịnh San Francisco đến một đô. Chạy xa lộ cứ một đoạn lại thấy máy nháy đèn tính lộ phí. Trên đường thấy phượng còn lác đác hoa. Vào những con đường nhỏ có phượng nhiều hơn. Nhớ lại một lần từ Miami đi Cuba vào tháng Sáu, khi máy bay cất cánh, qua cửa sổ tôi đã thấy cả một vùng đỏ rực bên dưới.

Đến vườn bà Chín, ra khỏi xe mới cảm thấy nóng. Nhiệt độ ở tầm hơn 90 độ F nhưng không ẩm thấp nên cũng dễ chịu.

Mùa này còn cóc, nhãn, na, ổi, khế, mít, thanh long. Không còn sa-pô-chê hay mãng cầu. Nhà kho với những thùng hàng để phân phối đi nhiều nơi. Mấy thanh niên người Nam Mỹ, vì nghe họ nói tiếng Tây Ban Nha, đang rửa xịt nước rửa mấy chục rổ to đầy rau lang.

Ba chị em mặc cả mua bán còn tôi đi loanh quanh xem vườn. Không được phép đi quá xa vào trong, ngay bên nhà kho là cây mít có trái to từ ngọn xuống gốc, mấy cây sa-pô-chê sai trái. Hỏi bà chủ là khi nào trái chín, bà cho biết tháng 11 và tháng 3 là mùa sa-pô-chê. Các em mua ổi, thanh long, nhãn, cóc, khế.

Ra khỏi vườn bà Chín, tôi ngừng xe chụp hình hoa phượng trước cổng. Đang bấm máy, một xe van táp vào, mấy thiếu nữ hỏi tôi có biết vườn bà Chín ở đâu. Tôi chỉ lối vào. Một cô hỏi anh làm ở đây, giờ còn sa-pô-chê không ? Tôi nói mình cũng là du khách và đã mua hết sa-pô-chê rồi, để chọc ghẹo mấy cô gái cũng thích loại trái này. Như nhà tôi.

Ca nhạc cuối tuần tại bãi biển Hollywood, Florida (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Qua vườn cô Trinh, trông nhỏ hơn. Nơi đón khách có tấm phông in hình các loại trái cây. Có măng cụt nhưng cô nói rõ là hàng từ Mexico nhập qua, không phải từ vườn nhà. Nơi đây còn bán nước mía ép tại chỗ, 4 đôla một ly to, rẻ hơn nhưng không ngon thơm bằng nước mía Ninh Kiều trong Grand Century Mall ở San Jose.

Vườn có vú sữa đang ra hoa, nhiều chậu đinh năng là loại cây ngày còn ở bậc tiểu học tôi đã thấy trong sân nhà cụ giáo Đồng ở Nghĩa Hoà, Ngã ba Ông Tạ, giờ hơn nửa thế kỷ qua mới thấy lại. Người em nói ở Việt Nam ngày nay lá này dùng ăn gỏi.

Ba chị em mua thêm nhiều trái cây, cả thùng na hơn 100 đô. Chuẩn bị rời vườn cô Trinh thì lại thấy mấy cô lúc trước vừa hỏi đường cũng tới đây là đoàn du khách từ Texas với hơn chục người.

Nhiều người Việt ở Mỹ đã biết Florida nổi tiếng với các vườn cây trái mang hương vị quê nhà, nhiều nhất ở khu vực Homestead. Ở đâu có điều kiện dễ để làm ăn, người Việt luôn có đầu óc kinh doanh. So với đất California, với Central Valley là vựa rau, là những cánh đồng bát ngát cây trái nhưng không có cây trái Việt, có thể vì luật lệ trồng cây nông nghiệp khó khăn ? Chứ không phải thổ nhưỡng không thích hợp vì vườn sau nhà của nhiều người Việt ở Quận Cam California đã trồng được ổi, cam, na, thanh long cho đến đu đủ, mít, nhãn, xoài, roi. Đất California không dễ để kinh doanh nên có người Việt đã qua Mexico thuê đất trồng mít, xoài, măng cụt vì có thị trường tiêu thụ.

Sau khi thăm vườn bà Chín và cô Trinh, chúng tôi biết mùa này chỉ có một số trái cây nhất định nên không đi vườn khác. Mấy cô em có nhận xét bà Chín "hơi chảnh" còn cô Trinh "dễ thương" hơn. Ở hai nơi chúng tôi đã tiêu 200 đôla mua nhiều loại trái cây, để ăn dần trong mấy ngày du lịch.

Chuẩn bị phóng jetski ra biển lớn (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trên đường về lại Miami ghé vào một nhà hàng Cuba. Thực ra thức ăn của người Cuba không có gì đặc sắc hay ngon lắm theo tôi biết, vì đã có dịp qua thăm đất nước của Fidel Castro.

Miami có Little Havana nổi tiếng của cộng đồng người Cuba tị nạn. Ở đây vào thập niên 1990 đã có có những dân biểu quốc hội hết lòng ủng hộ thành lập đài Á Châu Tự do và những vận động cho dân chủ, nhân quyền của cộng đồng người Việt. Từ nơi này vào năm 2000 Lý Tống đã tạo kinh ngạc và sự khâm phục trong lòng người Mỹ gốc Cuba khi ông lái máy bay qua Havana rải truyền đơn trong ngày đầu năm.

Tháng 11/1999 có bé trai Elián Gonzalez 7 tuổi cùng người thân vượt biển tới được Mỹ đã gây ra cuộc tranh cãi về quyền giám hộ, về luật tị nạn. Người gốc Cuba ở Miami xuống đường ủng hộ để bé được ở lại Mỹ với người thân, trong khi cha mẹ còn ở Cuba muốn em được trả về cho họ. Chính quyền của Tổng thống Bill Clinton đã quyết định trả em về nên tháng 4/2000 đã có cuộc bố ráp của giới chức năng với súng ống, đột nhập vào nhà người thân, bắt em đưa về lại cho cha mẹ.

Cuối năm 2000 cả nước Mỹ lại hướng về quận hạt Miami-Dade với cuộc kiểm phiếu bầu tổng thống đầy căng thẳng kéo dài sang đến tháng 12, với kết quả sau cùng George W. Bush (Con) chỉ hơn Al Gore 500 phiếu để thắng cử.

Vừa vào đến Little Havana là nghe rổn rang điệu nhạc salsa vui tươi, cùng hàng chữ Free Cuba ở nhiều nơi. Con đường chính là Calle Ocho – 8th Street – nhỏ hơn về bề ngang cũng như ngắn hơn so với Bolsa của Little Saigon, nhưng nằm gần trung tâm Miami. Quanh phố có tượng đài khắc ghi lời của José Marti, nhiều quán rượu, nhà hàng ăn uống, cả McDonald, pizza và dĩ nhiên không thiếu nơi sản xuất và bán xì-gà. Domino Park đông người lớn tuổi đang chơi cờ truyền thống, trên tường có hình vẽ chân dung nhiều tổng thống Mỹ và những nhân vật người Cuba tranh đấu cho tự do.

Hai chính phủ Cuba và Việt Nam bắt tay nhau xây dựng xã hội chủ nghĩa, thay nhau thức ngủ để "bảo vệ hòa bình thế giới" còn người Cuba và người Việt tại Mỹ mơ ước một xã hội tự do dân chủ cho quê hương nguồn cội.

Những ngày rong chơi chúng tôi ghé nhiều bãi biển, mà cô em gái gọi đó là "đặc sản Florida". Từ Hallandale, lên phía bắc là Hollywood, Ft. Lauderdale, Pompano, Palm Beach. Chỗ nào cũng đẹp, nước ấm trong xanh, nhưng thích nhất là khi phóng jetski ra xa bờ nhồi sóng. Gần Key West có bãi biển Bahia Honda Beach với cát trắng mịn như bột, nước trong xanh mầu ngọc bích.

Ft. Lauderdale nổi tiếng là bến cảng của du thuyền đưa khách đi chơi cảc đảo quốc trong vùng Caribean. Xa xa ngoài khơi có hai du thuyền lớn là dấu chỉ ngành du lịch này đang dần trở lại hoạt động.

Một buổi xế chiều. Vừa ghé bãi biển Delray tôi nhảy xuống nước ngay, trong khi mấy người em còn đang thay quần áo tắm. Dăm phút sau nghe tiếng còi huýt, nhìn lên chòi gác, tưởng mình ra quá xa bờ biển nên bị huýt còi, hay có ai bị nạn. Người trên chòi thổi còi liên thanh, rồi ra tay vẫy kêu mọi người lên bờ. Mây đen kéo vào và lúc sau trời đổ mưa. Tháng Chín là đang mùa mưa bão ở đây.

Qua đến đây đi tìm mua nước mắm, bánh phở là một trải nghiệm. Gú-gồ vùng Miami có hiện lên vài tiệm Châu Á, điện thoại hỏi trước thì không có bán nước mắm. Vào Walmart gần condo đang ở cũng thế, chỉ có xì dầu với mì. Sáng hôm sau ghé cà phê Starbucks ở Ft. Lauderdale, bên cạnh có một tiệm làm đẹp móng tay, vào hỏi thì được biết gần đây có siêu thị bán thực phẩm Việt.

Chiều đến siêu thị Á Đông có bán các thứ để nấu phở và món ăn Việt. Tiệm cũng có trái cây miệt vườn, có bán bánh trung thu "Bà Năm Cali".

Siêu thị này đã mở từ những năm 1980, trong khu thương xá Oakland Shopping Center, lối vào có những cột cờ cao, trên đó lá cờ di sản của người Việt tự do với ba sọc đỏ. Cửa kính siêu thị có dán bích chương quảng cáo sinh hoạt lễ vu lan tại chùa, tháng trước có trình diễn thời trang áo dài, tháng tới là văn nghệ dạ vũ ở sòng bài Seminole Casino Resort với Đan Nguyên, Như Loan và ca sĩ địa phương.

Tuần báo Trẻ phát hành từ Orlando có bán trong siêu thị. Nhu cầu đọc báo in tiếng Việt còn nên báo này đã ra được 675 số. Tờ báo dày 200 trang với nhiều tin tức, bài vở và quảng cáo thương mại của người Việt Florida.

Đi chơi, trưa ăn đồ Mỹ, tối về condo bữa nào cũng rượu bia cùng thưởng thức những món của ba đầu bếp nữ : bít-tết, bò nướng lá lốt, bò lúc lắc, bò xào đậu rồng, bò xào rau muống, gà xào đậu đũa, lẩu hải sản, có phở gà, phở bò với hành ngò, rau húng mua ở siêu thị Á Đông, Costco, chợ cá Hallandale và chợ nông dân Yellow Green Farmers Market. Tráng miệng có đủ loại trái cây tươi từ vườn, có trái hồng quân vỏ tím, ruột như nhãn nhưng mầu xanh nhạt, thơm. Lần đầu tiên tôi được thưởng thức trái này. Chợ nông dân này rất lớn, bán nhiều trái cây, rau, nước đá bào, nước mía ép, có bán nhang, đèn nến, mỹ phẩm, có sân khấu trình diễn nhạc. Chúng tôi ăn trưa ở đây với thịt heo nướng và dồi cùng khoai tây, bắp, chuối hấp. Nước mía 14 đôla nửa gallon ép tại chỗ, dừa xiêm 4 đô một trái. Không thơm, ngọt cho lắm.

Mỗi tối, ăn cơm xong chúng tôi xem ti-vi chốc lát. Chỉ thấy đài OAN, Newsmax và vài đài địa phương, không có CNN, Fox hay MSNBC.

Sinh hoạt chính trị Florida hơn 20 năm về trước rất mạnh mẽ ủng hộ ứng viên tổng thống Cộng hòa như Reagan, Bush (cha), sau này đa số cử tri cũng chọn Clinton, Obama. Vùng Orlando, District 7, từ năm 2016 có Dân biểu Stephanie (Ngọc Dung) Murphy là người gốc Việt, thành viên Đảng Dân chủ hiện có nhiều ảnh hưởng tại quốc hội Hoa Kỳ. Năm đó cũng có Thuy Lowe là người Đảng Cộng hòa tranh cử vào quốc hội, District 10, nhưng không thành công.

Lái xe qua khu cư dân thấy còn có người luyến tiếc Tổng thống Donald Trump vì trước nhà treo cờ Trump mầu xanh dương. Chạy qua Mar-O-Lago là khu đánh gôn và nghỉ dưỡng mà lúc làm tổng thống ông Trump hay về đây cuối tuần. Biệt thự này nằm trên đường S. Ocean Blvd. ở Palm Beach là con đường chật hẹp. Tôi nghĩ dân quanh đó không thích mỗi khi tổng thống về đây vì việc bảo vệ an ninh gây phiền cho cư dân rất nhiều.

Trong một tháng qua số ca nhiễm và tử vong vì Covid ở Florida làm nhiều người quan ngại. Ngoài đường phố có người đeo khẩu trang người không. Condo nơi chúng tôi ở bắt mọi người ra vào phải đeo. Khách vào Costco, Walmart, McDonald cũng đeo khẩu trang. Ngoài biển thì không. Đi nghe nhạc ở bãi biển Hollywood, hàng trăm người đứng ngồi, nhảy múa và chỉ có mấy anh em chúng tôi mang khẩu trang. Không biết người khác thấy chúng tôi họ nghĩ gì, hay như thống đốc Florida từng tuyên bố đeo hay không là quyền tự do của mỗi người.

Tháng Chín phượng còn nở hoa ở Key West (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Một ngày chúng tôi đi thăm đất mũi của Hoa Kỳ. Vùng Key West là một dãy đảo nhỏ nối liền với nhau bằng những chiếc cầu, dài nhất là 7 dặm. Từ Miami đến cực nam của nước Mỹ, đoạn đường chưa tới 150 dặm nhưng mất bốn tiếng đồng hồ vì tốc độ giới hạn là 40 mph. Hai bên đường toàn lau, đước, sậy, qua vài thị xã là những nơi thuê thuyền và bán mồi câu cá. Nơi đây như làng quê Việt Nam, dân sống dọc quốc lộ và chắc cũng nhiều muỗi như rừng U Minh vì trên đường có bảng quảng cáo diệt muỗi.

Khí hậu ở đây nóng ẩm như Việt Nam. Du khách thuê xe máy, xe đạp đi tham quan phố có những cây phượng còn nhiều hoa đỏ. Ghé xe bán dừa, ông bán hàng gốc Cuba biết ngay chúng tôi là người Việt.

Đứng ở mũi đất, nhìn ra biển xa xa là đất Cuba, hình dung ra căn nhà của văn hào Ernest Hemingway ở ngoại ô Havana mà tôi đã có dịp thăm, có con tầu Pilar ông dùng đi đi về về giữa Havana và ngôi nhà ở Key West, là những chuyến du lịch trước cách mạng Cuba 1959, rồi sau đó quan hệ ngoại giao chấm dứt, ngăn cách đôi bờ.

Khi chờ chụp hình ở cột mốc cực nam Hoa Kỳ, tôi nghĩ đến những người Cuba tị nạn. Họ không được như chúng ta vì sống cách xa cố hương chưa đến một trăm dặm mà đường về vẫn khó khăn. So với người Việt California có hai thập niên quê hương nghìn trùng xa cách, chiều chiều ra biển ngó mặt trời lặn mà lòng quặn đau, nhưng từ năm 1995 khi hai nước bang giao, nếu nhớ quê thì lên máy bay ngủ một giấc là thấy lại Sài Gòn, Huế, Nha Trang, Vũng Tầu, Rạch Giá. Năm 2015 Hoa Kỳ và Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao nhưng người Cuba muốn về quê cũng không dễ vì còn cấm vận.

Anh bạn nhà báo Kính Hòa biết tôi đi chơi Key West, sau khi xem hình trên Facebook có viết lời bình : "Bơi qua Cuba đi anh, nói là anh xuất thân từ Berkeley thổ tả, thế nào cũng được đón tiếp trọng thể".

Tôi trả lời : "Hai vợ chồng phóng jetski gần đến nơi thì bơi vào. Đến cửa Havana, gặp Thánh Fidel hỏi lúc ở dương trần các con đã làm được gì cho anh em. Mình trả lời đã giúp anh em Xã hội Chủ nghĩa canh giữ hòa bình thế giới. Thánh Fidel bảo thế thì cho vào thiên đường. Bà xã nghe sợ quá, nói : thôi mình đừng vào thiên đường, về địa ngục vui hơn".

Thế là chúng tôi phóng jetski như bay trên nước để về lại địa ngục trần gian. Nơi có nhãn lồng, thanh long, xoài, na, cóc, ổi, dưa gang, mãng cầu. Đặc biệt có khế, ngọt ơi là ngọt.

Bùi Văn Phú

(14/11/2021)

Biến thể Delta cướp đi hơn 2 điểm GDP của Việt Nam trong năm 2021. Báo cáo của Ngân Hàng Thế Giới tháng 10/2021 giảm dự phóng tăng trưởng của Việt Nam đang từ 4,8 % xuống còn từ 2 đến 2,5 % do "những bất cập và sự chậm trễ trong biện pháp chống dịch".

Khách hàng đi mua sắm đồ tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 01/10/2021.  Reuters - Sringer

Việt Nam vấp phải hai trở ngại để có thể nhanh chóng bình phục như mùa xuân 2020, song Covid-19 cũng là một cơ hội để quốc gia Đông Nam Á này trở thành một nền kinh tế "phát triển hơn". Trên đây là phân tích của kinh tế trưởng Ngân Hàng Thế Giới tại Hà Nội, Jacques Morisset trong bài trả lời phỏng vấn qua điện thoại dành cho RFI tiếng Việt.

RFI : Công tác tại Hà Nội từ hai năm nay, thưa ông Jacques Morisset, câu hỏi đầu tiên Ngân Hàng Thế Giới đánh giá thế nào về mức độ sụt giảm đột ngột của kinh tế Việt Nam năm nay, đến nỗi mà lần đầu tiên, định chế tài chính đa quốc gia này giảm dự phóng tăng trưởng đến hơn hai điểm trong chưa đầy hai tháng ?

Jacques Morisset : Để hiểu được tình hình hiện tại ở thời điểm cuối 2021, chúng ta cần nhìn lại 2020 : Tăng trưởng của Việt Nam năm ngoái là 2,9 %. Đó là một trong những thành tích cao nhất so với tất cả các quốc gia khác. Phải nói là năm ngoái, Việt Nam đã rất thành công trong việc ngăn chận dịch lây lan với những quyết định y tế vừa sớm, vừa thích hợp. Nhờ vậy đã nhanh chóng phục hồi. Bước sang đầu năm nay, tại sao kinh tế lại lao đao ? Thống kê của quý ba 2021 cho thấy GDP giảm 6,17 %. Từ 40 năm qua, chưa khi nào tăng trưởng của Việt Nam lại tệ như vậy. Đây cũng là lần đầu tỷ lệ này ở số âm và cũng chưa bao giờ các hoạt động kinh tế lại giảm mạnh đến mức độ này. Tất cả mọi người, kể cả Ngân Hàng Thế Giới đều đã ngỡ ngàng. 

RFI : Vì sao kinh tế Việt Nam đổ dốc mạnh trong 9 tháng đầu 2021 ?

Jacques Morisset : Thứ nhất là do y tế và thứ hai là kinh tế. Về y tế, cuối tháng Tư năm nay, biến thể Delta lan mạnh, dịch Covid-19 bùng phát vào lúc mà Việt Nam không sẵn sàng để đối phó. Có nghĩa là khi đó, tỷ lệ tiêm ngừa của Việt Nam rất thấp, nếu không muốn nói là con số không. Thêm vào đó là thái độ thả lỏng trước tình hình dịch tễ. Đầu 2020 Việt Nam cho xét nghiệm đại trà nhưng do có rất ít trường hợp dương tính nên đã lơ là vì cho rằng Covid-19 đã thuộc về quá khứ. Chẳng ngờ lại phải đối mặt với biến thể Delta. Nguyên nhân thứ hai là kinh tế : năm nay chính quyền đã không sẵn sàng đưa ra những quyết định để ngăn chận hậu quả khủng hoảng y tế gây nên. Thí dụ về ngân sách : Việt Nam vẫn dư thừa ngân sách vào thời điểm mà nhẽ ra phải nới lỏng chi tiêu để giới hạn những hệ quả về kinh tế, về xã hội Covid-19 gây nên. Trong chín tháng đầu năm nay, Việt Nam bội thu ngân sách : Việt Nam vẫn cứ tiết kiệm chi tiêu và để dành.

RFI : Giới phân tích đã nhấn mạnh nhiều đến những biện pháp chống dịch không phù hợp và thậm chí là đã được chính phủ Việt Nam ban hành quá trễ ?

Jacques Morisset : Cuối tháng Tư vừa qua, phản ứng của chính phủ không dứt khoát như ở vào hồi đầu năm 2020. Thí dụ như trong miền nam, các biện pháp cách ly, giới hạn đi lại không được ban hành ngay lập tức. Phải đợi nhiều tuần lễ thành phố Hồ Chí Minh và các vùng phụ cận mới bị phong tỏa. Trong khi đó thì virus lây lan : cuối tháng 5 –đầu tháng 6 số ca dương tính với virus corona đã rộ lên. Kế tới về mặt kinh tế, cũng đã có những bất cập : nhẽ ra là phải nhanh chóng hỗ trợ những thành phần bị tác động qua các chương trình xã hội. Nhưng mãi đến đầu tháng 7, những biện pháp giúp đỡ đó mới đến tay người dân, tức la có một sự chậm trễ từ hai đến ba tháng kể từ đầu khủng hoảng.

RFI : Sau ba tháng phong tỏa chặt chẽ, Việt Nam đang bắt đầu mở cửa lại, chính vì nhờ có vac-xin. Nhìn lại giai đoạn từ cuối tháng 7 đến đầu tháng 9/2021 mọi sinh hoạt gần như ngừng lại hoàn toàn nhất lai tại hai thành phố lớn là Hà Nội và Thành Phố Hồ Chí Minh. Các cửa hàng, hàng quán, công sở đóng cửa tòa bộ.. Giờ đây Việt Nam có hy vọng nhanh chóng bật dậy như năm 2020 ?

Jacques Morisset : Đà phục hồi vấp phải hai trở ngại : Rất nhiều người bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong thời gian khủng hoảng với các sinh hoạt kinh tế hoàn toàn bị tê liệt như vừa nói trong gần ba tháng. Những hộ gia đình nghèo, không có tiền tiết kiệm thì họ không có phương tiện để chi tiêu trong những tháng tới. hệ quả kềm theo, là tiêu thụ nội địa không chóng phục hồi, đơn giản là vì một phần dân dư không có tiền. Thêm vào đó là tâm lý lo âu, không biết dịch sẽ kéo dài tới khi nào, kinh tế có chóng phục hồi hay không … thành thử người dân không dám mạnh dạn chi tiêu. Khuynh hướng chung là người ta để dành tiền tiết kiệm. Trong khi đó, từ nhiều thập niên qua, tiêu thụ nội địa là một trong những cột trụ của tăng trưởng Việt Nam. Do vậy Ngân Hàng Thế Giới chờ đợi trong ngắn hạn đà phục hồi sẽ ở mức trung bình.

Trở ngại thứ nhì, như đã biết, xuất khẩu là mũi nhọn của kinh tế Việt Nam, vậy mà từ đầu năm đến nay, hoạt động trong ngành bị khựng lại, thậm chí là sụt giảm đôi chút vì những lý do như sau : dưới tác động của dịch Covid-19, nhiều nhà máy công nghiệp phải đóng cửa ; tương tự như nhiều quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam cũng chịu tác động do các phí tổn chuyên chở hàng hóa tiên tục tăng lên từ nhiều tháng qua. Với hai trở ngại này, theo thẩm định của Ngân Hàng Thế Giới đà phục hồi kinh tế của Việt Nam lần này không được tốt như hồi năm 2020.

RFI : Vậy Việt Nam phải làm gì để vượt qua được hai trở ngại đó ?

Jacques Morisset : Như vừa nói, động lực tăng trưởng của Việt Nam từ nhiều năm qua, không phải là Nhà nước, mà là do lĩnh vực kinh tế tư nhân, do tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Chúng tôi nghĩ rằng đã đến lúc tăng trưởng của Việt Nam có thể trông cậy nhiều hơn vào chính phủ. It ra là trong ngắn hạn. Có điều Việt Nam chưa sẵn sàng. Lĩnh vực công vẫn còn bị kẹt vì một số yếu tố, thí dụ như là về hành chính, thiếu một sự phối hợp giữa cấp trung ương và các địa phương. Trong trường hợp cụ thể của chính sách trợ cấp xã hội chẳng hạn, chính phủ thiếu những thống kê đầy đủ để xác định ai là những thành phần cần được giúp đỡ, để viện trợ nhanh chóng đến tay những người này. 

RFI : Sau kinh nghiệm những tháng qua, Ngân Hàng Thế Giới đánh giá như thế nào về tiềm năng tăng trưởng của Việt Nam trong năm tới ?

Jacques Morisset : Đây là một cuộc khủng hoảng nhất thời, như với phần lớn các quốc gia khác trên thế giới. Câu hỏi còn lại là dịch bệnh này sẽ kéo dài bao lâu. Không riêng gì Việt Nam, mọi người đều mong mỏi đẩy lùi được Covid-19, tình hình sáng sủa hơn. Các dự báo cho năm 2022 có khuynh hướng khả quan hơn trước viễn cảnh phần nào kiểm soát được virus corona. Ngân Hàng Thế Giới chờ đợi tăng trưởng của Việt Nam bật dậy, ở mức tối thiểu là 6 % cho năm 2022.

Chúng tôi lạc quan bởi vì những yếu tố nền tảng vẫn tồn tại. Những yếu tố đó là ổn định về đối nội, Việt Nam kiểm soát được những bất cân đối cả về mặt ngân sách lẫn ngoại thương, lạm phát, dự trữ ngoại tệ của Việt Nam cũng đang ở mức khá cao từ nhiều năm qua… Nói cách khác, nhiều chỉ số kinh tế của Việt Nam vẫn vững chắc. Tuy nhiên bênh cạnh đó tôi nghĩ rằng đây cũng là cơ hội để chính phủ tiến hành những biện pháp cải tổ cần thiết về mặt cơ cấu để Việt Nam thực hiện tham vọng trở thành một nền kinh tế phát triển hơn trong những năm sắp tới. Để đạt được mục tiêu đó, Việt Nam cần đẩy mạnh những phát minh về công nghệ, nâng cao đầu tư vào công việc đào tạo nhân sự". 

RFI : Xin một câu hỏi chót, trước đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp quốc tế đã bắt đầu chuyển hướng, di dời cơ sở sản xuất sang Việt Nam, giảm bớt mức độ lệ thuộc vào Trung Quốc- một phần do tác động từ xung khắc thương mại Mỹ- Trung. Nhật Bản chẳng hạn đã khuyến khích các tập đoàn đi tìm những bãi đáp mới, mà Việt Nam là một điểm đến được quan tâm. Covid-19 có nguy cơ làm mất đi sức thu hút đó của Việt Nam hay không ?

Jacques Morisset : Chúng ta cần phân biệt xu hướng chung với những khó khăn nhất thời. Từ trước đại dịch, một phần do căng thẳng Mỹ-Trung, nhiều công ty đã di dời cơ sở từ Trung Quốc sang Việt Nam. Xu hướng đó sẽ tiếp tục bởi vì Việt Nam có những lợi thế cạnh tranh tương đối chẳng hạn như là nhân công rẻ … và những yếu tố đó vẫn tồn tại. Điều này giải thích vì sao đầu tư nước ngoài tiếp tục đổ vào Việt Nam. Bên cạnh đó thì có yếu tố ngắn hạn cũng khá tiêu biểu. Năm ngoái, Việt Nam hưởng lợi nhưng năm nay tình huống đang bất lợi cho Việt Nam : Năm 2020 khi nhiều nước trên thế giới phải đóng cửa, Việt Nam với những biện pháp ít nghiêm ngặt hơn đã thúc hối nhiều doanh nghiệp đưa một số hoạt động sang Việt Nam. Ngành dệt may chẳng hạn đã chuyển một phần khâu sản xuất từ Bangladesh hay Mêhicô qua Việt Nam. Ngược lại năm, do Việt Nam bị nặng về mặt y tế, nhiều khu vực công nghiệp phải tạm đóng cửa, thậm chí là một số hải cảng cũng đã ngừng hoạt động hồi tháng Tư vừa qua … Địa bàn sản xuất có phần dời Việt Nam sang những khu vực khác. Nhưng đó chỉ là những thay đổi trong ngắn hạn.

RFI : RFI Việt ngữ thành thật cảm ơn ông Jacques Morisset, kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Hà Nội.

Thanh Hà thực hiện

Nguồn : RFI, 19/10/2021

Tân Cương : 43 nước chỉ trích Bắc Kinh đàn áp người Duy Ngô Nhĩ

Trọng Thành, RFI, 22/10/2021

Tại một cuộc họp của Liên Hiệp Quốc, hàng chục quốc gia đã ra một tuyên bố chung chỉ trích chính quyền Trung Quốc đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, và yêu cầu Bắc Kinh ngay lập tức để các quan sát viên độc lập tới khu vực này.

Ảnh tư liệu chụp ngày 03/12/2018 tại Trung tâm Dạy nghề Artux, tỉnh Tân Cương, Trung Quốc.  AP - Ng Han Guan

Theo hãng tin AFP, tại cuộc họp của Ủy ban phụ trách nhân quyền của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc (tên chính thức là Ủy ban thứ Ba, phụ trách các vấn đề xã hội, nhân đạo và văn hóa), hôm qua 21/10/2021, đại sứ Pháp tại Liên Hiệp Quốc, ông Nicolas de Rivière, đã thay mặt 43 quốc gia đọc bản tuyên bố chung, bày tỏ "mối quan ngại đặc biệt về tình hình tại vùng tự trị Tân Cương".

Tuyên bố của nhóm 43 nước nêu lên các thông tin đáng tin cậy về tình trạng "giam cầm một cách độc đoán" hơn một triệu người trong "các trại cải tạo". Tuyên bố nhấn mạnh đến các hành động tra tấn, cách đối xử độc ác, phi nhân tính và hạ nhục con người, cưỡng bức triệt sản, bạo lực tình dục và kỳ thị giới tính, cũng như tách trẻ em khỏi gia đình, nhắm vào cộng đồng Duy Ngô Nhĩ và các cộng đồng sắc tộc thiểu số khác. Tuyên bố kêu gọi chính quyền Trung Quốc "cho phép ngay lập tức và không gây trở ngại các quan sát viên độc lập, bao gồm Cao ủy Liên Hiệp Quốc về Nhân quyền và các thành viên của Phủ Cao Ủy vào khu vực Tân Cương".

Tuyên bố chung lên án Bắc Kinh xâm phạm nhân quyền tại Tân Cương có sự tham gia của Hoa Kỳ, nhiều nước châu Âu, châu Á và châu Phi. Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong số 43 nước ký tên. Từ nhiều năm nay, các xâm phạm nhân quyền của Trung Quốc tại Tân Cương đã liên tục bị lên án tại diễn đàn của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên, cách nay hai năm, mới chỉ có 23 quốc gia ký tên vào tuyên bố chung. Hồi năm ngoái, bản tuyên bố đã được 39 nước ủng hộ. Đến năm nay, có thêm ba quốc gia mới tham gia, là Thổ Nhĩ Kỳ, Eswatini (châu Phi) và Cộng Hòa Séc.

Ngay sau tuyên bố chung của nhóm 43 nước, đại sứ Trung Quốc Trương Quân (Zhang Jun) đã lên án "các vu cáo" và "một mưu đồ nhằm gây tổn hại cho Trung Quốc". Theo đại sứ Trung Quốc, Tân Cương đang phát triển và "người dân Tân Cương luôn tự hào về các tiến bộ đã đạt được". Đại sứ Cuba bảo vệ Bắc Kinh, chỉ trích 43 nước can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc.

Bắc Kinh lên án ngược lại Mỹ, Pháp và Anh về"những xâm phạm nhân quyền khủng khiếp",chuyển đến báo chí một tài liệu lên án Hoa Kỳ tình trạng "thanh lọc sắc tộc chống lại thổ dân" và "sự gia tăng các hành động quấy nhiễu nhắm vào các công dân Mỹ gốc Á"tại Mỹ. Trung Quốc còn cáo buộc Pháp "thảm sát hàng chục nghìn người vào thời kỳ thực dân", "phạm tội ác chống nhân loại". Tài liệu nói trên cũng nhấn mạnh đến "nạn bài Hồi giáo" và "tình trạng tồi tệ trong các nhà tù" tại Pháp.

Theo nhiều nhà ngoại giao, hàng năm, chính quyền Trung Quốc vẫn liên tục gây áp lực lên các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc nào ký tên vào bản tuyên bố chung về tình hình Tân Cương.

Haiti và Thụy Sĩ rút khỏi tuyên bố chung

Theo AFP, Haiti và Thụy Sĩ đã rút khỏi tuyên bố chung nói trên: Haiti vì đang trong giai đoạn quan hệ tế nhị với Trung Quốc, từ khi chính quyền nước này công nhận Đài Loan. Thụy Sĩ vì muốn tạo điều kiện cho đối thoại Mỹ - Trung, sau khi làm nơi tổ chức cuộc gặp giữa hai phái đoàn cao cấp Mỹ - Trung mới đây.

Trọng Thành

**********************

Covid-19 : Trung Quốc hủy hàng trăm chuyến bay, đóng cửa nhiều trường học

Thanh Phương, RFI, 21/1/2021

Hôm 21/10/2021, Trung Quốc đã hủy hàng trăm chuyến bay, đóng cửa nhiều trường học và đẩy mạnh xét nghiệm đại trà để cố ngăn chận sự lây lan từ một ổ dịch mới xuất phát từ một nhóm du khách.

Xét nghiệm Covid-19 trong dân cư sau khi xuất hiện cá nhiễm mới tại thành phố Lan Châu, tỉnh Cam Túc, Trung Quốc, ngày 20/10/2021 via Reuters - Stringer

Theo hãng tin AFP, ổ dịch mới liên quan đến một cặp vợ chồng lớn tuổi đã từng đi du lịch theo đoàn rất đông người. Họ đã đi từ Thượng Hải đến thành phố Tây An, tỉnh Cam Túc và vùng Nội Mông. Đã có hàng chục ca nhiễm được phát hiện có liên quan đến chuyến đi của họ, tại ít nhất 5 tỉnh và vùng, trong đó có khu vực thủ đô Bắc Kinh.

Để ngăn chận sự lây lan từ ổ dịch nói trên, các chính quyền địa phương đã tiến hành xét nghiệm đại trà, đóng cửa nhiều địa điểm du lịch, giải trí, nhiều trường học tại các vùng đang có dịch, đồng thời phong tỏa một số khu chung cư.

Một số nơi như Lan Châu, thành phố khoảng 4 triệu dân ở miền tây bắc Trung Quốc, đã yêu cầu người dân không nên ra ngoài nếu không thật sự cần thiết. Những ai ra đường đều phải trình kết quả xét nghiệm âm tính.

Trong khi đó, các sân bay tại những vùng bị dịch đã hủy hàng trăm chuyến bay. Khoảng 60% số chuyến bay đến hai sân bay chính ở Tây An và Lan Châu đã bị hủy.

Theo số liệu của Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc, hôm nay đã có 13 ca nhiễm mới trong nước được ghi nhận.

Tokyo sẽ bỏ hạn chế giờ mở cửa quán bar, nhà hàng

Theo thông báo của thống đốc vùng Tokyo Yuriko Koike hôm thủ đô Nhật Bản sẽ dỡ bỏ các hạn chế về giờ mở cửa các quán bar, nhà hàng, do số ca nhiễm Covid-19 tại thành phố này đã giảm xuống mức thấp nhất từ 16 tháng qua.

Tính trên toàn quốc, số ca nhiễm mới từ mức kỷ lục 25.851 ngày 20/08 đã giảm xuống chỉ còn 387 ca hôm qua. Riêng Tokyo, thành phố có đến 14 triệu dân, trong tuần qua chỉ ghi nhận trung bình mỗi ngày 47 ca nhiễm mới.

Theo các chuyên gia, tình hình dịch tễ được cải thiện như vậy chính là nhờ Nhật Bản đã đẩy nhanh chiến dịch tiêm chủng ngừa Covid-19, sau khi khởi đầu rất chậm.

Thanh Phương

Hội nghị Trung ương IV thừa nhận tác động tiêu cực sâu rộng của dịch Covid-19 đối với Việt Nam

RFA, 04/10/2021

Đợt dịch Covid-19 lần thứ tư bùg phát từ cuối tháng tư vừa qua gây ra những tác động tiêu cực sâu rộng đối với đất nước Việt Nam. Đây là thừa nhận của ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong phát biểu khai mạc Hội nghị Ban Chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam Khóa XIII diễn ra ngày 4/10 (gọi tắt là Hội nghị Trung ương IV).

Các đại biểu dự Hội nghị Trung ương 4 mặc niệm những người đã chết vì Covid-19 tại lễ khai mạc ở Hà Nội hôm 4/10/2021 - VGP

Thông tấn xã Việt Nam dẫn lời ông Nguyễn Phú Trọng như vừa nêu và cho biết đây là nội dung quan trọng của Hội nghị Trung ương IV kéo dài cho đến ngày 7/10.

Hội nghị được nói sẽ tập trung bàn về các biện pháp phòng/chống Covid-19, quan điểm và chính sách về công tác này trong tình hình mới mà Thủ tướng chính phủ Hà Nội gọi là ‘thích ứng an toàn’ với dịch Covid-19.

Tin cho biết, các ủy viên trung ương tham dự hội nghị đã dành một phút để mặc niệm gần 20 ngàn người dân chết tính đến ngày 4/10 vì dịch Covid-19 ở Việt Nam.

Hội nghị cũng đề cập đến vấn đề về tư tưởng mà Đảng cộng sản luôn nhắc đến là ‘tự chuyển hóa’, ‘tự chuyển biến’ của các đảng viên từ cấp cao đến cơ sở.

Tin nói Hội nghị Trung ương IV cũng tìm cách tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Theo lời ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thì đây là nhiệm vụ then chốt, đặc biệt quan trọng có ý nghĩa sống còn đối với Đảng cộng sản Việt Nam.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng được cho là người khởi xướng công cuộc ‘đốt lò’ chống tham nhũng để làm trong sạch bộ máy đảng và Nhà nước.

Gần đây nhất, vào tuần qua, một loạt tướng, tá của Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam bị Ủy Ban Kiểm Tra Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam kỷ luật vì những sai phạm trong quản lý và tham nhũng.

Nguồn : RFA, 04/10/2021

********************

Chính phủ Việt Nam ra chỉ thị phục hồi sản xuất công nghiệp

RFA, 04/10/2021

Chính phủ Việt Nam hôm 3/10 vừa ra chỉ thị về việc phục hồi sản xuất tại các khu vực sản xuất công nghiệp trong bối cảnh phòng, chống dịch bệnh Covid-19.

Công nhân đeo khẩu trang khi làm việc tại nhà máy may mặc Maxport ở Hà Nội ngày 21 tháng 9 năm 2021. AFP Photo

Truyền thông nhà nước loan tin vừa nói cùng ngày theo Chỉ thị số 27 của Chính phủ, do Phó Thủ tướng Lê Văn Thành ký ban hành.

Theo ông Thành, hiện nhiều chuỗi sản xuất, cung ứng hàng hóa bị đứt gãy, phải hủy nhiều đơn hàng sản xuất trong nước, thiếu hụt lao động phục vụ sản xuất. Do đó, Thủ tướng Chính phủ ra chỉ thị yêu cầu các doanh nghiệp phối hợp với địa phương thống nhất phương án sản xuất, lưu thông hàng hóa, đi lại và ăn ở của người lao động... nhưng phải bảo đảm an toàn phòng dịch.

Ngoài ra, các UBND tỉnh, thành phố phải thành lập Ban Chỉ đạo phục hồi sản xuất để phối hợp các doanh nghiệp trên địa bàn, để vừa sản xuất kinh doanh vừa bảo đảm an toàn phòng, chống dịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế.

Chỉ thị yêu cầu Bộ Y tế phân bổ kịp thời vắc-xin cho người lao động và ban hành các quy định về giãn cách, xét nghiệm, xử lý khi phát hiện người lao động nhiễm Covid-19 tại doanh nghiệp.

Bộ Giao thông vận tải được Chính phủ yêu cầu bảo đảm lưu thông hàng hóa, phục vụ tốt cho quá trình phục hồi sản xuất, kinh doanh...

Các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng được Chính phủ Việt Nam yêu cầu phối hợp trong chỉ thị số 27.

Trước đó, vào ngày 2/10, tại buổi tiếp xúc cử tri trực tuyến, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng yêu cầu các địa phương không ‘cát cứ’ (chia cắt lãnh thổ, không phục tùng chủ quyền trung ương) trong chống dịch.

Theo ông Nguyễn Xuân Phúc, việc áp dụng các quy định phòng, chống dịch mỗi nơi một kiểu đang làm khó cho các doanh nghiệp phục hồi sản xuất kinh doanh.

Ông Trần Hoàng Ngân – Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, kiêm Đại biểu của Thành phố Hồ Chí Minh tại Quốc hội Việt Nam – vừa gặp vạ miệng.

***

Hôm 23/9/2021, tại buổi họp giữa Đoàn Đại biểu Thành phố Hồ Chí Minh tại Quốc hội với các Sở Lao động Thương binh Xã hội, Tài chính và Y tế của thành phố này để giám sát về các chính sách hỗ trợ đối tượng khó khăn do tác động của dịch bệnh Covid-19, ông Ngân cho rằng : Sau khi ki ểm soát dịch bệnh, Trung ương và Thành phố Hồ Chí Minh nên xây dựng những tượng đài vinh danh ngành y tế. Trong các cuộc chiến, chúng ta vinh danh bộ đội, chiến sĩ giải phóng quân thì trong chống dịch cũng nên vinh danh ngành y tế.

Vì sao dân chúng Việt Nam vốn cảm phục, biết ơn đội ngũ nhân viên y tế lại nổi giận sau khi nghe đề nghị này, kể cả độc giả của một số cơ quan truyền thông chính thức ?

Trên diễn đàn của tờ Thanh Niên, trong hàng trăm bình luận về đề nghị của ông Ngân, có hàng chục người tỏ ra bực bội hoặc ngán ngẩm vì l ại xây tượng đài !Nhiều người bày tỏ những suy nghĩ na ná như Van Minh Nguyen : Dùng ti ền xây tượng đài để hỗ trợ các y bác sĩ chống dịch hay bệnh nhân thì có ý nghĩa hơn. Hay Te Tran : Nhân viên y t ế không cần tượng đài, cái họ cần là nhà nước hãy chăm lo cho họ tốt hơn.Hoặc Nguyen Nguyen : Nên dành ti ền xây tượng đài đầu tư cho hạ tầng, như bệnh viện, trang thiết bị, tăng thu nhập cho nhân viên y tế. Có người như Hung Tran, tự giới thiệu là một nhân viên y tế thì chỉ mong số tiền đó sẽ giúp ng ười bệnh có giường nằm (1).

Còn trên mạng xã hội – trước giờ vẫn tự do hơn thì Mùi Thị Lê mỉa mai thế này : Mình nghĩ m ỗi tỉnh nên xây một tượng đài hoành tráng vì chống dịch là huy động ngành y toàn quốc. Giờ chỉ xây một cái hóa ra các tỉnh còn lại không được vinh danh. Mỗi tỉnh một tượng đài, y bác sỹ có đói, có mệt, ngắm tượng đài là tan biến hết vất vả. Ủng hộ vị đại biểu quốc hội này. Phải ‘bào’ cho tới. Trả lời thắc mắc của một người bạn : Th ất bại toàn tập mà đòi vinh danh - Mùi viết thêm : Ph ải vinh danh chứ. Chẳng hoa hồng nào cao như xây tượng đài, làm một phát là có tiền tỉ đút túi, còn y bác sĩ lại tiếp tục được ca ngợi, được nhận suất ăn chết đói để làm anh hùng. Anh hùng cần gì ăn (2).

Một facebooker lấy nickname là Ký giả thời cuộc dành thời gian viết hẳn một thư ngỏ gửi riêng cho ông Trần Hoàng Ngân. Thư đại khái thế này.

Theo tôi, anh lo tìm giải pháp hồi phục kinh tế cho thành phố của mình khi mà nó có thể sập tiệm bất cứ lúc nào vì tình trạng phong tỏa lâu nay, thay vì dành thời gian rảnh rỗi đề nghị tào lao vớ vẩn. Kinh tế lao đao, ngân sách trống rỗng, dân khô máu, lấy tiền đâu xây tượng đài hả anh Ngân ? Liệu ngành y cả nước mà đứng đầu là Bộ trưởng Long có xứng đáng được xây tượng đài khi tham mưu thực hiện các giải pháp chống dịch quá ẹ ? Tại Thành phố Hồ Chí Minh, hai ông giám đốc Sở Y tế cũng ẹ không kém. Nỗ lực của các nhân viên y tế trong chống dịch rất đáng ghi nhận. Họ cần động viên bằng các phần thưởng vật chất giá trị chứ họ cần ko tượng đài gì đâu anh Ngân. Không tin anh cứ hỏi họ xem tôi nói có đúng ko. Riêng lãnh đạo ngành của họ thì không hề xứng đáng chút nào. Nhiều nhóm lợi ích trong ngành y còn lợi dụng dịch để kiếm chác kia kìa. Nhân viên y tế chống dịch cực khổ quá bỏ việc hay trốn việc thì Bộ y tế còn nhẫn tâm ra văn bản đòi tước giấy phép hành nghề của họ mà.

Đủ thứ chuyện như vậy, liệu tượng đài ngành y của anh có lý do chính đáng để xây dựng không ? Sao anh không đề xuất dựng tượng đài về nhân dân chịu đựng đói khổ hay tử vong vì dịch ? Hay là anh bắt chước mấy ông tòa án tạc tượng thẩm phán, trong khi án oan ngút trời ? Chắc anh muốn lấy lòng anh Long Thái Bình hả anh Ngân ? Bỏ ý nghĩ tượng đài đi anh Ngân ơi, hãy lắng nghe dân chửi đề xuất của anh kìa. Một Phó Giáo sư, Viện trưởng như anh mà để tư duy tượng đài chi phối là hỏng bét rồi. Tôi là một công dân phải đóng thuế, tôi nói không với tượng đài của ngành y. Muốn xây tượng đài, anh nên bỏ tiền túi ra mà xây. Vậy nha (3) !

Bên cạnh những bình luận dài, trên mạng xã hội cũng có không ít những góp ý rất ngắn cho đề nghị dựng tượng đài vinh danh ngành y tế và không thèm giấu diếm sự khinh miệt như Chanh Tam : Phác th ảo tượng đài chống dịch - một pháo đài hình cái bô được trí thức nâng. Nên thi tìm kiếm gương mặt trí thức ấy cho tượng đài. Bạn bè của Chanh Tam đã bàn luận sôi nổi cả về việc nên chọn diện mạo của ai và nên dựng ở đâu. Phần lớn tán thành việc chọn dựng tượng đài ở Bình Hưng Hòa – một địa danh nổi tiếng mà dân chúng Thành phố Hồ Chí Minh ai cũng biết do có lò thiêu (4).

***

Giữa lúc thiên hạ đang xôn xao bình phẩm về sáng kiến dựng tượng đài vinh danh ngành y, Hoang Linh đề nghị một sáng kiến mới : Dựng tượng đài ghi nhớ hoạt động ngoáy mũi và đề xuất luôn cả tên cho tượng đài này là "Hoan hỉ ngoáy". Facebooker này giải thích : Tôi không nh ớ gia đình mình đã test bao nhiều lần rồi. Ngoáy mũi có lẽ là ấn tượng khó quên của nhiều người. Với tôi cũng vậy, một cảm giác khó tả.

Có vị bác sĩ không đồng tình với việc xét nghiệm bằng ngoáy mũi vì : "Khoang mũi là nơi cực kỳ nhạy cảm có chức năng sưởi ấm không khí, bắt lấy mầm bệnh, tiết chất nhầy bao phủ bụi bặm để bảo đám không khí thật sạch trước khi vào phổi. Khi hít trúng bụi bặm, hệ thần kinh vùng mũi sẽ bị kích thích tạo nên phản xạ hắt hơi để tống khứ chất lạ ra khỏi mũi. Việc chọc ngoáy bằng que xét nghiệm sẽ làm tổn thương niêm mạc mũi, chảy máu do rách niêm mạc hoặc chọc trúng mạch máu, nhiễm trùng mũi xoang. Bất đắc dĩ mới phải đưa que vào mũi để lấy dịch nhầy làm xét nghiệm. Đây là một can thiệp xâm lấn, có gây hại. Người ta cố gắng tìm cách xét nghiệm bằng mẫu nước bọt, hơi thở, mồ hôi… để không đụng chạm đến phần nhạy cảm của mũi".

Bác sĩ nói sao sao chứ tôi thì ngoáy mũi hoài đâm ghiền, tôi cứ chờ tin ông tổ trưởng rồi xung phong đại diện đi ngoáy mũi nếu là xét nghiệm đại diện. Nghe tin có đề xuất xây tượng đài ấn tượng cho mùa dịch, cũng hay hay. Ấn tượng của người dân là ngoáy mũi nhưng mà đề xuất với cấp cao thì người ta cười cho. Nên tôi điện thoại nhờ anh Phùi, chủ lò gốm nổi tiếng ở Lái Thiêu đặt làm tượng đi test Covid-19 mà không biết đặt tên chi. Anh Phùi đề xuất tên "Hoan hỉ ngoáy". Tôi OK ngay. Người dân hoan hỉ ngoáy cho nở mũi còn mấy đơn vị nhập khẩu bộ test thì hoan hỉ đếm tiền là cái chắc (5).