Chiến sự ác liệt gần Avdiivka, Putin tuyên bố đạt nhiều bước tiến

Thùy Dương, RFI, 15/10/2023

Tại Ukraine, từ một số ngày nay, các trận đánh ác liệt đặc biệt đã diễn ra gần Avdiivka, vùng Donetsk, miền đông đất nước. Quân đội Nga đã huy động rất nhiều nguồn lực vào chiến trường này để bao vây thành phố. Hôm nay 15/10/2023, tình hình mặt trận vẫn rất căng thẳng. Nhiều nhà quan sát quốc tế nhận định các lực lượng Nga có thể chiếm lại được khu vực mà phe ly khai thân Nga từng kiểm soát được trong một thời gian ngắn hồi năm 2014.

Lính Ukraine khai hỏa về phía vị trí của Nga trên chiến tuyến gần Avdiivka, Ukraine, ngày 28/04/2023. AP - Libkos

Về phía Moskva, theo AFP, hôm nay tổng thống Putin trên truyền hình đã chúc mừng bước tiến của các đội quân Nga tại các vùng Kupiansk, Zaporijia và Avdivka.

Thông tín viên Emmanuelle Chaze từ Kiev điểm lại tình hình :

"Ở miền đông Ukraine, các đội quân của Nga đã bắt đầu cuộc tấn công lớn nhắm vào thành phố Avdiivka trong vùng Donetsk.

Theo chính quyền Kiev, với nhiều vũ khí hạng nặng, gồm xe bọc thép, xe tăng, pháo binh và từ trên không, khoảng 2.000 quân Nga đã tấn công Avdiivka từ nhiều ngày nay, không ngừng bắn phá thành phố này, nơi vẫn còn hơn một ngàn thường dân sinh sống.

Ông Vitali Barabash, lãnh đạo chính quyền quân quản Avdiivka, nhận định Nga đã huy động các phương tiện nhiều một cách bất thường đến chiến trường. Trong khi đó, tổng thống Volodymyr Zelensky nhấn mạnh là các lực lượng Ukraine vẫn giữ vững vị trí tại Avdiivka cho dù gặp nhiều khó khăn.

Theo Viện nghiên cứu chiến tranh của Mỹ, các đội quân Nga đã chiếm lại được vùng đất khoảng 4km² nhưng đã phải trả giá bằng những tổn thất nhân mạng và vật chất rất lớn, và kết quả các cuộc tấn công vẫn chưa chắc chắn, trong khi các đội quân của Ukraine vẫn đang tiếp tục các chiến dịch và cho biết đạt nhiều bước tiến tại các vùng Bakhmut và Zaporijia".

Ngay tại Nga, theo Reuters, bộ Quốc Phòng sáng sớm hôm nay 15/10 thông báo các đơn vị phòng không đã bắn hạ được 27 drone của Ukraine, đa phần ở vùngKoursk, gần biên giới hai nước.

Thùy Dương

***********************

Mỹ tố cáo Bắc Triều Tiên giao cho Nga hơn 1000 container thiết bị quân sự

Anh Vũ, RFI, 14/10/2023

Hãng tin Pháp AFP dẫn lời một phát ngôn viên của Nhà Trắng của Hoa Kỳ hôm 13/10/2023, cho biết những tuần qua, Bắc Triều Tiên đã giao "hơn 1000 container" thiết bị quân sự và đạn dược cho Nga.

Lãnh đạo Bắc Triều Tiên cùng tổng thống Nga trong một cuộc họp tại Vladivostok, Nga, ngày 25/04/2023. Reuters - Pool

Trong một cuộc tiếp xúc với báo chí, ông John Kirby, phát ngôn viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ cho biết các thiết bị khí tài nói trên sẽ được sử dụng "tấn công các thành phố của Ukraine, giết hại thường dân Ukraine".

Theo ông, chính quyền Mỹ đã công bố một biểu đồ minh họa cho hành trình của một số thùng hàng đi từ một cảng của Bắc Triều Tiên đến kho chứa của Nga nằm gần biên giới Ukraine.

Quan chức Mỹ cho biết trong các trao đổi như vậy, Bắc Triều Tiên cũng muốn có được nhiều loại thiết bị quân sự của Nga và các "công nghệ hiện đại", nhất là về máy bay, tên lửa, xe bọc thép và các loại nguyên liệu để chế tạo tên lửa đạn đạo.

Hoa Kỳ đã quan sát thấy các tàu container Nga dỡ hàng tại Bắc Triều Tiên. Đó có thể là những chuyến hàng thiết bị quân sự đầu tiên của Nga.

Ông John Kirby đánh giá : "Mối quan hệ đối tác quân sự giữa Bắc Triều Tiên và Nga đang trên đà phát triển, bao gồm thông qua chuyển giao công nghệ này là mối đe dọa ổn định trong vùng và các cam kết quốc tế không phổ biến vũ khí".

Anh Vũ

Ukraine : Cuộc chiến sống còn khiến Châu Âu không thể mỏi gối chồn chân

Le Monde ngày 05/10/2023 nói về một khúc nhạc đang được dạo lên ở Châu Âu mà Kremlin nghe rất êm tai, đó là "sự mỏi mệt Ukraine". Sau 19 tháng chiến tranh đẫm máu và tốn kém mà chưa thấy lối ra, sự hỗ trợ của phương Tây có phần rạn nứt. Nhưng Châu Âu không thể hy sinh Ukraine như một số người ở Washington tự cho phép, vì cuộc chiến này mang tính tồn vong không chỉ với Kiev mà cả châu lục.

Các quân nhân Ukraine sử dụng pháo tự hành 2S1 Gvozdika tấn công quân Nga tại Donetsk, ngày 26/09/2023. Reuters - Springer

Tai nạn tàu ngầm nguyên tử Trung Quốc : Dính bẫy của chính mình ?

Liên quan đến Châu Á, Les Echos dẫn nguồn tin từ Daily Mail nêu ra khả năng một tàu ngầm nguyên tử Trung Quốc bị chìm xuống đáy biển cùng với toàn bộ thủy thủ đoàn, vì lọt vào chiếc bẫy cho chính Trung Quốc giăng ra. Tin đồn đã lan ra từ nhiều tuần qua, và nay tờ báo ở Luân Đôn tham khảo được một báo cáo của tình báo Anh, xác nhận sự kiện.

Tai nạn xảy ra ở Hoàng Hải, ngoài khơi Sơn Đông và gần Thượng Hải, vào lúc 8 giờ 12 phút địa phương ngày 01/08, khiến 55 người trên tàu tử nạn gồm 22 sĩ quan, 7 học viên sĩ quan, 9 hạ sĩ quan và 17 lính thủy. Chiếc tàu ngầm type 093 thuộc lớp Thương (Shang) bị kẹt vào một sợi xích và rào chắn bằng dây neo được hải quân Trung Quốc dùng để gài bẫy các tàu ngầm của Mỹ và đồng minh. Phải mất sáu tiếng đồng hồ mới đưa được lên mặt nước, nhưng đã quá trễ cho thủy thủ đoàn vì trong lúc bị chận lại, có thể hệ thống oxygen của chiếc tàu ngầm bị hư hỏng khiến họ bị chết ngạt.

Trung Quốc không xác nhận thông tin này, nhưng nếu là sự thật, đó là một đòn nặng cho Bắc Kinh. Bởi vì type 093 được đưa vào hoạt động năm 2006, là một trong những tàu ngầm nguyên tử tấn công mạnh nhất của hải quân Trung Quốc, hiện có sáu chiếc loại này. Dài 107 mét, rộng 11 mét, trọng tải 6.100 tấn, chúng có thể mang theo 22 ngư lôi và hỏa tiễn hành trình chống hạm.

"Mệt mỏi Ukraine" : Khúc nhạc êm tai cho Kremlin

Về cuộc chiến ở Ukraine, Le Monde nói về một khúc nhạc đang được dạo lên ở Châu Âu mà Kremlin nghe rất êm tai, đó là "sự mỏi mệt Ukraine". Sau 19 tháng chiến tranh đẫm máu và tốn kém mà chưa thấy lối ra, sự hỗ trợ của phương Tây có phần rạn nứt.

Cuộc phản công bắt đầu từ tháng 6 không mấy tiến triển, khác hẳn với hồi mùa thu năm 2022 đã gây bất ngờ cho quân Nga thiếu chuẩn bị. Những chiến binh Ukraine thực sự mỏi mệt và thiếu thốn vũ khí, đạn dược, trong khi phương Tây đã cạn kho. Mùa đông sắp tới xem chừng khó khăn. Về chính trị, "phép lạ Zelensky" bắt đầu suy giảm, những từ ngữ của tổng thống Ukraine đôi khi gây bất bình cho các đối tác.

Thêm vào đó là những trắc trở về ngoại giao từ tháng 9. Các nước phương Nam không lắng nghe phương Tây. Tại Washington, sự mặc cả giữa Cộng hòa và Dân chủ gây phương hại cho Kiev. Ở Châu Âu, đồng minh Ba Lan đang trong chiến dịch tranh cử, các bên không từ một thủ đoạn nào ; đảng dân túy thân Nga về đầu ở Slovakia. Người đứng đầu ngoại giao Châu Âu Josep Borrell đã thành công ngoạn mục khi tổ chức họp ngoại trưởng 27 nước lần đầu tiên tại Kiev hôm 02/10, nhưng có một nốt trầm nho nhỏ là Hungary và Ba Lan chỉ gởi thứ trưởng đi dự.

Châu Âu không thể nào bỏ rơi Kiev

Tuy nhiên dù diễn tiến ở Hoa Kỳ có như thế nào đi nữa, Liên Hiệp Châu Âu (EU) sẽ phải mở rộng dù vô cùng phức tạp. Bởi vì nếu một số người ở Washington có thể tự cho phép hy sinh Ukraine, Châu Âu không thể có lựa chọn này. Ukraine nằm tại Châu Âu, bỏ rơi nước này cho Nga sẽ khiến phần còn lại của châu lục bị đe dọa. Cuộc chiến nay mang tính tồn vong cho cả Châu Âu lẫn Kiev. Chính vì vậy mà các nhà kỹ nghệ quốc phòng Châu Âu và kể cả Anh đã đến Kiev để bàn bạc về việc đặt nhà máy sản xuất vũ khí ngay trên lãnh thổ Ukraine, một sự đầu tư lâu dài.

Cũng vì vậy mà dù đang bất hòa, Warszawa thỏa thuận với Kiev về việc xuất khẩu ngũ cốc và vừa chuyển giao các xe tăng Leopard 2 bị hư hại trong các trận đánh và được sửa chữa tại Ba Lan. Và cũng chính vì thế mà ngày mai 06/10 các nhà lãnh đạo 27 nước họp tại Tây Ban Nha bàn về việc mở rộng EU.

Thế lưỡng nan có thể tóm tắt : "Không kết nạp Ukraine và các ứng viên khác là không thể chấp nhận được trong bối cảnh địa chính trị hiện nay, nhưng những cải cách và hy sinh cũng khó thể chấp nhận". Mở rộng nhưng không làm tê liệt hay tan vỡ EU đòi hỏi rất nhiều sáng tạo và khôn khéo. Từ khi tung ra cuộc chiến tranh tổng lực, Vladimir Putin hy vọng phương Tây sẽ mệt mỏi trước mình ; nhưng nếu ông ta càng sa lầy ở Ukraine, thì Ukraine càng gắn chặt với Châu Âu.

Hòa bình không miễn phí

Xã luận của Les Echos phân tích "Châu Âu : Cái giá cho hòa bình". Mở rộng Liên Hiệp Châu Âu phải trả giá về chính trị và ngân sách rất lớn, nhưng lại là điều cần thiết. Liệu có nên kết nạp thêm khi hiện nay tranh cãi vốn đã nhiều ? Những lý lẽ để đóng cửa EU trước các ứng cử viên mới là nghiêm túc.

Chuyển từ 27 thành 36 thành viên có nguy cơ biến EU trở nên nặng nề và kém hiệu quả, trao quyền ngăn trở cho hơn một chục nước khiến không thể thông qua những cải cách thuế khóa, tài chánh. Kết nạp, là nhắm mắt trước những căng thẳng cố hữu giữa các nước Balkan, tham nhũng ở Ukraine và sự thân cận với Nga của Serbia.

Các nước Trung Âu sau khi được hưởng sự trợ giúp hào hiệp của EU, nay phải giúp lại những thành viên mới nghèo hơn để được thịnh vượng. Hiện nay 18 quốc gia thành viên nhận được nhiều hơn số tiền họ phải đóng góp, nhưng nếu mở rộng thành 36 nước, tất cả đều phải chi nhiều hơn thu. Vậy tại sao gánh lấy rủi ro bị nông dân biểu tình và phe dân túy lợi dụng ?

Cái giá cho an ninh châu lục

Câu trả lời là EU sẽ trở thành sức mạnh kinh tế hàng đầu thế giới, tương đương với Hoa Kỳ, tăng cường khả năng áp đặt các quy định lên quốc tế - như vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân cách đây vài năm. Cái giá khổng lồ phải trả chỉ có thể biện minh bằng một điều duy nhất : an ninh. Nếu lâu nay mục tiêu vẫn là thịnh vượng, thì việc mở rộng EU ngày nay được thúc đẩy bằng nỗi sợ.

Những nước ngoại vi EU đang bị Nga, Trung Quốc dòm ngó, và có thể cả Thổ Nhĩ Kỳ. Việc gia nhập EU sẽ bảo đảm chủ quyền cho họ. Tuy tốn kém, nhưng chiến tranh còn tốn kém hơn : cuộc xâm lăng Ukraine đã làm EU phải chi ra nhiều trăm tỉ euro. Cộng đồng Châu Âu được thành lập năm 1957 để bảo vệ hòa bình giữa Pháp và Đức, và 80 năm sau cũng vì hòa bình mà phải mở rộng.

Một ví dụ cụ thể về chi phí : theo một nghiên cứu không chính thức, khi gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, Ukraine sẽ nhận được 186 tỉ euro trong bảy năm. Thông tin này do Financial Times tiết lộ và Les Echos dẫn lại. Không được EU xác nhận, đây là ước lượng đầu tiên dựa theo quy định ngân sách hiện có của Liên hiệp. Tuy nhiên trong trường hợp mở rộng, các quy định sẽ được điều chỉnh.

Con quái vật chiến tranh 100 năm trước đang đe dọa thế giới hiện đại

Về mặt lịch sử, Libération đặt câu hỏi "Tòa án Nuremberg nào cho Ukraine ?". Liệu có sự tương đồng nào giữa Ukraine và hai trận đại chiến thế giới hay không ? Không chỉ vì Putin luôn bị ám ảnh bởi "Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại", mà những gì đang diễn ra với bộ binh, xe tăng, hầm trú ẩn… chẳng khác nào thời thế chiến. Theo nhà nghiên cứu Annette Wieviorka của CNRS, cần có một tòa án đặc biệt để xét xử Vladimir Putin và các cộng sự thân cận, ngoài tội ác chiến tranh đã bị Tòa án La Haye ra lệnh truy nã.

Một bài viết khác trên Libération nhận định cho dù không nên đánh giá thấp vai trò của vệ tinh và drone, rất nhiều yếu tố cho thấy cuộc chiến tranh ở Ukraine đưa chúng ta quay lại với 100 năm về trước. Cuộc xâm lăng đang diễn ra trước mắt thế giới gây kinh ngạc cho tất cả các chuyên gia về Đệ nhất Thế chiến. Sau vài tuần lễ chiến đấu dữ dội từ tháng 2 đến tháng 4/2022, một cuộc chiến tranh giao thông hào đã hình thành trên chiến tuyến 1.000 kilomet, mà không bên nào phá vỡ được thế trận của đối thủ.

Đó là cách chiến đấu mà người ta ngỡ đã biến mất : giành giựt từng mét đất, từng giao thông hào một, y như mặt trận phía tây vào mùa hè 1914 và cuối năm 1915. Ai có thể hình dung ra được một sự "phi hiện đại hóa" như vậy ? Trong khi một mùa đông khủng khiếp thứ hai sắp đến, dường như con quái vật chiến tranh đã sống dậy từ đống tro tàn, đe dọa thế giới hiện đại của chúng ta.

Slovakia : Trắc nghiệm thất bại đầu tiên của EU trong chống tin giả

Le Monde cho biết chưa đầy 48 giờ trước khi các phòng phiếu ở Slovakia mở cửa ngày 30/09, số cử tri đăng ký tăng vọt. Người ta nghe được đoạn đối thoại giữa thủ lãnh đảng cánh trung thân Châu Âu Michal Simecka và một nhà báo nổi tiếng, về việc phù phép những lá phiếu để có lợi cho mình. Thực ra đây là tin giả, giọng nói do trí thông minh nhân tạo (AI) tạo ra.

Video bị rút khỏi Facebook và TikTok vài giờ sau đó, nhưng đã được chia sẻ vài chục ngàn lần, còn báo chí không thể đề cập vì sát ngày bầu cử. Tổng biên tập trang Dennik N. nói, đây là lần đầu tiên đối mặt với "deep fake" có lượng người xem cao như vậy ở Slovakia. Kết quả là ứng cử viên dân tộc chủ nghĩa thân Nga Robert Fico và đảng Smer của ông ta chiến thắng.

Với tỉ lệ tin vào thuyết âm mưu thuộc loại cao nhất Châu Âu, 5,5 triệu người Slovakia là mồi ngon của những tin thất thiệt. Chẳng hạn Rudolf Huliak, đứng đầu một làng chỉ có 2.500 dân nhưng nổi tiếng trên Facebook, khẳng định những con gấu là "vũ khí sinh học do Bruxelles gởi sang". Phó chủ tịch đảng Smer, Lubos Blaha là chính khách được theo dõi nhiều nhất trên Facebook, cáo buộc nữ tổng thống thân Châu Âu Zuzana Caputova là "gián điệp của Mỹ".

Vào đầu cuộc xâm lăng Ukraine, chính quyền đóng cửa một số trang chuyên bóp méo thông tin sau khi có bằng chứng nhận tiền từ một nhà ngoại giao Nga, nhưng 6 tháng sau những trang này lại tái xuất do không thông qua được luật. Còn Digital Services Act (DSA) của EU chỉ được áp dụng cho những nền tảng có trên 45 triệu người sử dụng.

Kevin McCarthy : Lên và xuống đều kịch tính

Nhìn sang Hoa Kỳ, Le Figaro nhận thấy "Sự rạn vỡ của đảng Cộng hòa trở thành vở kịch ở Quốc hội". La Croix cho rằng "Sau vụ truất phế ông Kevin McCarthy, Quốc hội Mỹ bước vào vùng trời bất định". Với Les Echos "Quốc hội Mỹ bị tê liệt vì sự chia rẽ của cánh hữu". Libération nói về "Một chiến lợi phẩm mới cho những kẻ thù của Nhà nước", Le Monde nhận định "Washington trước sự đổ vỡ của đảng Cộng hòa".

Được bầu làm chủ tịch Hạ Viện sau 15 vòng bỏ phiếu hồi tháng Giêng năm ngoái, sự sụp đổ của ông Kevin McCarthy cũng mang tính lịch sử không kém. Ông bị hạ bệ bởi 8 thành viên cực đoan của đảng mình vì cáo buộc đã thỏa hiệp với Nhà Trắng, và phe Dân chủ đang bất bình vì đã cho khởi động thủ tục truất phế tổng thống Joe Biden. Chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ, nhân vật thứ hai có thể kế vị tổng thống sau phó tổng thống, lại bị mất chức theo kiểu này.

Ukraine thiệt thòi vì một nhúm dân biểu Mỹ cực đoan

Lo ngại càng tăng lên vì không có ứng cử viên nổi bật nào khác trong số 221 dân biểu của đảng Cộng hòa. Nhất là họ đều phải đối mặt cùng một vấn đề với Kevin McCarthy : một đa số khít khao khiến một thiểu số cực đoan có thể làm mưa làm gió. Chẳng hạn dân biểu Matt Gaetz của Florida hay Andy Biggs của Arizona. Họ nhất định đòi phải thắt chặt chi tiêu và kiểm soát ngặt nghèo biên giới Mexico để chống nhập cư, không quan tâm đến chiến tranh ở Ukraine.

Cựu chủ tịch Hạ Viện Newt Gingrich của đảng Cộng hòa vốn là một trong những nhân vật cực đoan nhất trong thập niên 90, đã đòi hỏi trục xuất Matt Gaetz ra khỏi đảng. Nhân vật 41 tuổi phe ông Trump, xuất hiện thường xuyên trên truyền hình hơn là làm nhiệm vụ dân biểu, chống McCarthy tới cùng và cuối cùng đã làm ông mất chức. Cuộc khủng hoảng xảy ra vào lúc hai hồ sơ khẩn cấp đang được đặt trên bàn : viện trợ 24 tỉ đô la cho Ukraine và tránh shutdown.

Hình ảnh của Quốc hội Mỹ xấu hẳn đi : 72 % người dân tỏ ra bất mãn. Và câu hỏi lớn của các đồng minh là : Liệu có thể luôn tin tưởng vào Hoa Kỳ hay không ? Vấn đề này vượt qua số phận của một người rốt cuộc bị ăn thịt bởi con cọp mà mình ngỡ rằng đã chế ngự. Đó là hoạt động của các định chế thuộc đại cường số một thế giới - có nguy cơ bị tê liệt trong khoảng bốn mươi ngày tới, và khả năng trợ giúp cho một đất nước đang bị xâm lăng để có thể tồn tại. Những đối thủ của Mỹ có thể trông cậy vào sự mù quáng của những người Cộng hòa tự cho là ái quốc.

Thụy My

Chiến tranh Ukraine : Dấu hiệu rạn nứt trong hậu thuẫn của đồng minh cho Kiev

Anh Vũ, RFI, 04/10/2023

Phe dân túy thắng cử ở Slovakia dọa quay lưng lại với Kiev, chủ tịch Hạ Viện Mỹ bị phế truất ngay sau thỏa thuận tránh shutdown có dính dáng với viện trợ cho Ukraine, căng thẳng về vấn đề ngũ cốc, Ba Lan tuyên bốn ngừng cấp vũ khí... Những diễn biến chính trị ở các nước đồng minh thời gian gần đấy đang được Kiev theo dõi với nhiều lo ngại giữa lúc cuộc chiến tranh ở Ukraine đang kéo dài chưa biết đến bao giờ.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đi thăm một vị trí của quân đội Ukraine ở tiền tuyến tại một địa điểm không được tiết lộ ở Ukraine, ngày 03/10/2023 via Reuters - Ukrainian Presidential Services

Câu hỏi được giới quan sát nhắc đến nhiều trong những tuần qua là :  Phải chăng phương Tây đã bắt đầu mệt mỏi với một cuộc chiến tranh kéo dài quá lâu, bắt đầu đặt vấn đề xem xét lại viện trợ quân sự cho Kiev ?

"Không một viên đạn" cho Kiev, Robert Fico, lãnh đạo đảng dân túy vừa thắng cử tại Slovakia hôm Chủ Nhật đã tuyên bố thẳng thừng như vậy, mặc dù phe của ông còn 2 tuần nữa để thành lập chính phủ.

Tại Ba Lan, trước thềm cuộc bầu cử 15/10 tới, thủ tướng Mateusz Morawiecki đã thông báo Warzawa ngừng cung cấp vũ khí cho Ba Lan, chỉ hứa hoàn thành nốt các hợp đồng cũ với Kiev.

Trên thực tế, Ba Lan vẫn là hậu phương cho nỗ lực chiến tranh của Ukraine. Sau khi đã gom góp trong kho các loại xe bọc thép, máy bay và các loại vũ khí khác từ thời Liên Xô, nước này đã phải giảm nhịp độ chuyển vũ khí cho Kiev. Điều này cũng xảy ra với Slovakia, một quốc gia Trung Âu khác nằm trong tốp 10 nhà tài trợ cho Ukraine, quốc gia đã sớm chuyển cho Kiev hệ thống phòng không S-300 cũng như các máy bay chiến đấu Mig-29 cũ.

Theo giới quan sát, điều đáng lo ngại hơn là hai quốc gia này có thể tham gia mặt trận với Hungary của thủ tướng Viktor Orban, quốc gia vẫn luôn không ngần ngại ngăn cản các chủ trương duy trì cung cấp vũ khi lâu dài cho Ukraine của Liên Âu.

Nhưng nghiêm trọng hơn cả là những biến động chính trị đang diễn ra tại Mỹ. Diễn biến mới xảy ra tại Quốc hội Mỹ không chỉ khiến Ukraine mà cả các đồng minh khác ái ngại. Cuối tháng 9, Hạ Viện đã tìm ra một thỏa hiệp giúp tránh được tình trạng shutdown, chính phủ tê liệt vì hết tiền. Nhưng luật tài chính được các dân biểu thông qua vào phút cuối đã loại trừ 24 tỷ đô la viện trợ quân sự và nhân đạo cho Ukraine. Có điều, phe hữu trong đảng Cộng Hòa cho rằng chủ tịch Hạ Viện, McCarthy đã có thỏa thuận ngầm với tổng thống Joe Biden để duy trì khoản viện trợ quân sự cho Kiev. Đó chính là lý do mà một nhóm nhỏ dân biểu nhánh hữu trong đảng Cộng Hòa nổi dậy phế truất thành công chủ tịch Hạ Viện trong một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm.

Viện trợ quân sự của Mỹ mang tính sống còn cho Ukraine, giờ trở nên bất định hơn bao giờ hết do cuộc khủng hoảng ở Hạ Viện. Phe nổi dậy thành công trong đảng Cộng Hòa này chủ trương không chi thêm một đồng viện trợ nào cho Ukraine.

Rõ ràng việc đình chỉ viện trợ quân sự của Mỹ sẽ gây hệ quả tức thì. Chỉ riêng Hoa Kỳ đã cung cấp hơn một nửa số thiết bị được quân đội Ukraine đang sử dụng ở mặt trận để đẩy lùi cuộc xâm lược của Nga. Theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel, 31 nước, phần đông là các nước phương Tây, đã viện trợ quân sự cho Kiev từ đầu cuộc chiến tranh. Trong đó Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất với số lượng vũ khí, khí tài trị giá tới 42 tỷ euro được chuyển đến Ukraine trong khoảng thời gian từ tháng Giêng 2022 đến tháng 07/2023. Trong khi đó, tổng viện trợ của các đồng minh khác chỉ chiếm khoảng chưa đầy 5 tỷ euro.

Chuyên gia François Heisbourg, thuộc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược, nhận định trên kênh truyền hình Pháp TF1 : "Ukraine có lý do để lo lắng, bởi vì Mỹ ngày càng ít ủng hộ việc giúp đỡ họ". Theo một cuộc thăm dò dư luận của CNN hồi đầu tháng 8, 48% trong số họ tin rằng cần phải làm nhiều hơn nữa cho Ukraine. Vào tháng 02/2022, 62% trong số họ nghĩ như vậy. Hiện nay, 55% tin rằng Quốc hội không nên cấp phép tài trợ bổ sung.

Nước Nga của ông Vladimir Putin đã đánh cược rằng phương Tây cuối cùng sẽ "buông tay" cứu giúp Kiev trong cuộc chiến tranh tiêu hao bất tận này. Các nước đồng minh, hoặc đang gặp khó khăn kinh tế, hoặc vướng vào những bất ổn nội bộ, có tiếp tục duy trì sự huy động ủng hộ một quốc gia không phải là thành viên của NATO cũng như Liên Hiệp Châu Âu hay không ? Những ngày qua, Châu Âu và Hoa Kỳ liên tục có các động thái khẳng định quyết tâm hậu thuẫn lâu dài để trấn an đồng minh Ukraine. Hôm qua, tổng thống Mỹ đã lần lượt điện thoại cho hầu hết các đồng minh chủ chốt : Anh, Canada, Đức, Ý, Nhật Bản, Ba Lan... tái khẳng định cam kết tiếp tục hỗ trợ cuộc chiến của Ukraine.

Đến lúc này, sau hơn 500 ngày chiến tranh chống Nga xâm lược, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chỉ có thể nhắc lại các đồng minh rằng : "Chiến thắng của chúng tôi phụ thuộc trực tiếp vào sự hợp tác của các vị", như phát biểu của ông trước các ngoại trưởng Liên Âu họp tại Kiev hôm 02/10.

Anh Vũ

*************************

Tổng thống Joe Biden ra sức trấn an các đồng minh về việc Mỹ vẫn tiếp tục viện trợ cho Ukraine

Trọng Nghĩa, RFI, 04/10/2023

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden hôm qua 03/10/2023 đã nói chuyện với một loạt lãnh đạo các nước đồng minh, cũng như với Liên Hiệp Châu Âu và Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO. Mục tiêu là để khẳng định việc Mỹ tiếp tục giúp đỡ Ukraine trong cuộc chiến chống Nga, đồng thời cảnh báo rằng việc giảm hỗ trợ có thể khiến Nga trở nên táo bạo hơn, làm cho chiến tranh thêm nghiêm trọng.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (P) tiếp đồng nhiệm Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 21/09/2023. Reuters – Kevin Lamarque

Theo Nhà Trắng, tổng thống Biden đã điện đàm với các lãnh đạo Canada, Đức, Ý, Nhật Bản, Ba Lan, Rumani, Anh và Pháp, cũng như với những người đứng đầu Liên minh Bắc Đại Tây Dương - NATO, Ủy Ban Châu Âu và Hội Đồng Châu Âu.

Phát ngôn viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Mỹ John Kirby đã khẳng định với báo giới : "Tổng thống Biden đã nói rõ rằng trong bất kỳ trường hợp nào, chúng tôi không thể để cho nguồn hỗ trợ mà Mỹ dành cho Ukraine bị gián đoạn".

Theo ông Kirby, Hoa Kỳ vẫn còn kinh phí đã được duyệt để đáp ứng nhu cầu chiến trường của Ukraine trong "vài tháng" tới đây, nhưng cần được sự phê chuẩn của Quốc hội để cung cấp viện trợ một cách liên tục.

Phát ngôn viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Mỹ nhắc lại lời chỉ trích trước đó của tổng thống Biden nhắm vào một nhóm nhỏ dân biểu thuộc đảng Cộng Hòa tại Hạ Viện đã ngăn chặn việc chi viện cho Ukraine, nhưng đồng thời lưu ý rằng hầu hết các nghị sĩ của đảng Cộng Hòa đều ủng hộ Kiev.

Ông Kirby cảnh báo : "Tình trạng thiếu vắng hậu thuẫn như vậy sẽ khiến cho Putin tin rằng ông ta có thể yên tâm tiếp tục cuộc chiến cho đến khi chúng ta cùng các đồng minh và đối tác bỏ cuộc".

Nhiều đồng minh của Hoa Kỳ lo ngại về khả năng Washington bớt ủng hộ Ukraine chống lại cuộc xâm lược của Nga, sau khi Quốc hội Mỹ loại bỏ các khoản viện trợ cho Ukraine ra khỏi dự luật khẩn cấp tránh nguy cơ chính phủ bị tê liệt một phần do không có nguồn tài chính.

Trọng Nghĩa

*************************

Viện trợ cho Ukraine : Kiev và Bruxelles buộc phải hòa giải với Hungary

Minh Anh, RFI, 04/10/2023

Cho đến nay, Liên Hiệp Châu Âu đã cấp 5,6 tỷ euro viện trợ cho Ukraine trong khuôn khổ FEP (Cơ chế Châu Âu vì Hòa bình). Tuy nhiên, việc tháo khoán gói viện trợ thứ tám trị giá 500 triệu đô la bị bế tắc vì thủ tướng Hungary Victor Orban đã phủ quyết.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban phát biểu tại Quốc hội Hungary ở Budapest, ngày 25/09/2023. AP - Zoltan Mathe

Đây là cách để thủ tướng Hungary phản đối chính quyền Ukraine đưa vào danh sách đen một ngân hàng Hungary hiện vẫn duy trì các hoạt động giao dịch tại Nga. Để tháo gỡ bế tắc, Kiev đã chấp nhận "dịu giọng" với Budapest.

Từ thủ đô Hungary, thông tín viên đài RFI, Florence La Bruyère giải thích :

"Hồi tháng 05/2023, Ukraine đã đưa ngân hàng OTP của Hungary vào danh sách đen. Ngân hàng này vẫn còn có hơn hai triệu khách hàng tại Nga. Chính quyền Kiev cáo buộc ngân hàng tài trợ cho cuộc chiến tranh do Moskva tiến hành.

Chính phủ Orban cho rằng đó là một cáo buộc quá đáng và đã dùng quyền phủ quyết. Thủ tướng Hungary đã chặn một khoản viện trợ quân sự của Châu Âu trị giá 500 triệu euro, vào lúc Ukraine đang cần khẩn cấp nguồn hỗ trợ này. Hơn nữa, khoản tiền sáu tỷ đô la mà Hoa Kỳ hứa cũng đã bị Quốc hội Mỹ đình hoãn.

Trong thế túng, Kiev đã tạm thời rút ngân hàng Hungary ra khỏi danh sách đen. Việc xóa tên sẽ diễn ra khi nào ngân hàng này hoàn toàn cắt đứt liên hệ với Moskva. Cơ sở tài chính này cũng đã đưa ra những cam kết theo chiều hướng này.

Nhưng Ukraine chưa phải là bên duy nhất muốn hạ giọng với Viktor Orban. Ủy ban Châu Âu rất có thể sẽ giải ngân 13 tỷ euro từ Quỹ Châu Âu cho Budapest, và đã bị Bruxelles phong tỏa vì việc không tôn trọng Nhà nước Pháp quyền.

Đổi lại, theo báo Financial Times, Ủy ban Châu Âu dường như đề nghị Viktor Orban bỏ phiếu thông qua ngân sách Châu Âu sắp tới, bao gồm một khoản hỗ trợ quan trọng cho Ukraine".

Minh Anh

************************

Ngũ Giác Đài cảnh báo sắp hết tiền để thay thế vũ khí gửi tới Ukraine

AP, VOA, 03/10/2023

Ngũ Giác Đài cảnh báo Quốc hội rằng họ sắp hết tiền để thay thế vũ khí mà Mỹ đã gửi cho Ukraine và buộc phải giảm tốc độ tiếp tế cho một số binh sĩ, theo một lá thư gửi cho các nhà lãnh đạo Quốc hội.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin chào đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tại Ngũ Giác Đài, ở Arlington, Virginia, ngày 12/9/2023.

Bức thư mà hãng thông tấn AP có được, kêu gọi Quốc hội bổ sung nguồn tài trợ cho Ukraine. Quốc hội đã ngăn chặn việc chính phủ đóng cửa bằng cách thông qua dự luật tài trợ ngắn hạn vào cuối tuần, nhưng biện pháp này đã loại bỏ mọi hỗ trợ dành cho Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga.

Kiểm soát viên Ngũ Giác Đài Michael McCord nói với các lãnh đạo Hạ viện và Thượng viện rằng 1,6 tỷ đô la còn lại trong số 25,9 tỷ đô la mà Quốc hội cung cấp để bổ sung cho kho quân sự của Mỹ đã chảy sang Ukraine. Các loại vũ khí này bao gồm hàng triệu viên đạn pháo, rốc-két và phi đạn quan trọng đối với cuộc phản công của Ukraine nhằm lấy lại lãnh thổ mà Nga đã giành được trong cuộc chiến.

Ngoài ra, Mỹ còn lại khoảng 5,4 tỷ đô la để cung cấp vũ khí và thiết bị từ kho dự trữ của mình. Hoa Kỳ lẽ ra đã cạn nguồn tài trợ đó nếu Ngũ Giác Đài không nhận ra vào đầu năm nay rằng họ đã định giá cường điệu số thiết bị mà họ đã gửi đi, giải tỏa khoảng 6,2 tỷ đô la. Một số trong số đó đã được gửi trong những tháng gần đây.

Ông McCord cho biết Mỹ đã hoàn toàn cạn kiệt nguồn tài trợ dài hạn cho Kyiv thông qua Sáng kiến Hỗ trợ An ninh Ukraine, vốn cung cấp tiền để ký hợp đồng mua vũ khí trong tương lai.

Ông McCord viết trong thư : "Chúng ta đã buộc phải giảm tốc độ bổ sung lực lượng của mình để phòng ngừa một tương lai tài trợ không chắc chắn". "Việc không bổ sung kịp thời các dịch vụ quân sự của chúng ta có thể gây tổn hại đến khả năng sẵn sàng của quân đội chúng ta".

Ông nói thêm rằng nếu không có nguồn tài trợ bổ sung bây giờ, Mỹ sẽ phải trì hoãn hoặc cắt giảm vũ khí phòng không, đạn dược, máy bay không người lái cũng như các thiết bị phá hủy vốn "quan trọng và cấp bách hiện nay khi Nga chuẩn bị tiến hành một cuộc tấn công mùa đông".

Tổng thống Joe Biden ngày 1/10 nói : "Trong bất kỳ trường hợp nào, chúng ta không thể cho phép sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine bị gián đoạn". "Chúng ta không nhiều thời gian, và có một cảm giác vô cùng cấp bách".

Ông Mark Cancian, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết nếu viện trợ không tiếp tục, sự kháng cự của Ukraine sẽ bắt đầu suy yếu.

Ông nói : "Nếu không có tiền mới, họ sẽ bắt đầu cảm nhận điều đó vào Lễ Tạ ơn".

Dự luật tài trợ ngắn hạn được Quốc hội thông qua chỉ kéo dài đến giữa tháng 11. Và ông McCord cho biết sẽ quá rủi ro nếu Bộ Quốc phòng chuyển tiền từ dự luật tài trợ tạm thời đó để chi trả thêm viện trợ cho Ukraine.

Nhiều nhà lập pháp thừa nhận rằng giành được sự chấp thuận tại Quốc hội cho việc hỗ trợ Ukraine đang ngày càng khó khăn hơn khi chiến tranh kéo dài và sự phản đối viện trợ Ukraine từ phe cực hữu của Đảng Cộng hòa đang có đà tiến.

Nguồn : VOA, 03/10/2023

************************

Ukraine ký hàng loạt hợp đồng vũ khí với các nhà công nghiệp quốc phòng Pháp

Anh Vũ, RFI, 03/10/2023

AFP dẫn các nguồn thạo tin ngày 02/10/2023 cho biết, Ukraine đã ký với nhiều tập đoàn công nghiệp Pháp một loạt hợp đồng cung cấp vũ khí nhân diễn đàn công nghiệp quốc phòng được tổ chức tại Kiev trong tuần qua. Đã có 15 hợp đồng được ký, phần lớn là những thỏa thuận hợp tác sản xuất vũ khí tại Ukraine.

Lính Ukraine chuẩn bị khai hỏa khẩu pháo tự hành CAESAR - do Pháp sản xuất ở gần Avdiyvka, vùng Donetsk, Ukraine, ngày 26/12/2022. AP - Libkos

Theo nguồn tin B Quân lực Pháp, tập đoàn Nexter, đại diện Pháp trong tổ hợp công nghiệp quốc phòng Pháp-Đức (KNDS) sẽ cung cấp thêm 6 đại bác loại Caesar (loại pháo cơ động 155 ly tầm bắn 40 km), ngoài 30 khẩu Caesar đã được giao và 19 khẩu khác đã chuyển từ Đan Mạch cho Ukraine.

Để đáp ứng nhu cầu, công ty Nexter đã phải tăng tốc sản xuất khẩu pháo Caesar, rút ngắn thời gian sản xuất từ 3 năm xuống 18 tháng, tăng sản lượng mỗi tháng từ 2 lên 6 khẩu.

Nexter đã ký hợp đồng với một công ty của Ukraine trong việc bảo trì pháo Caesar và xe bọc thép AMX-10, cũng như chế tạo tại chỗ một số phụ tùng. Bên cạnh đó còn có hợp đồng lắp đặt vũ khí trên các loại xe quân sự của Ukraine.

Công ty Pháp CEFA cũng ký hợp đồng cung cấp 8 robot rà phá mìn và 8 hệ thống xà lan cơ động để chuyên chở các chiến xa hạng nặng qua sông hồ. Các hệ thống này có thể dùng để lắp ráp thành cầu phao khi cần thiết.

Trước đó, hồi mùa hè công ty Delair đã ký hợp đồng cung cấp cho quân đội Ukraine 150 drone trinh sát và lần này công ty nhận thêm đơn hàng 150 chiếc khác. Ngoài ra, các tập đoàn công nghiệp quốc phòng khác của Pháp như Thales, Turgis & Gaillard cũng đã ký thỏa thuận với nhiều hãng Ukraine để cùng chế tạo các drone.

Bộ trưởng Bộ Quân lực Pháp, Sébastien Lecornu hôm 28/09 đã đến thăm Kiev và dự diễn đàn của các nhà công nghiệp quốc phòng, lần đầu tiên tổ chức tại thủ đô Ukraine. Tháp tùng ông có khoảng hai chục đại diện các hãng công nghiệp Pháp. Mục đích chuyến đi là thảo luận phương thức hỗ trợ quân sự của Pháp cho Ukraine trong tương lai. Tổng số có 15 hợp đồng của các hãng công nghiệp pháp, một thỏa thuận hợp tác giữa Tổng cục vũ khí Pháp (DGA) đã được ký với phía Ukraine, trong chuyến thăm của bộ trưởng Quân Lực Pháp.

Trên RFI Pháp ngữ, tướng Dominique Trinquand, nguyên trưởng phái bộ quân sự Pháp tại Liên Hiệp Quốc phân tích về chủ trương của Paris hỗ trợ Kiev sản xuất vũ khí tại chỗ : 

"Tôi cho rằng chiến lược này đáp ứng viễn cảnh một cuộc chiến tranh lâu dài mà Ukraine và các nước Châu Âu đang đối mặt. Các nước xây dựng chủ trương hậu cần để giúp thúc đẩy cung cấp các khí tài phù hợp cho quân đội Ukraine. Chiến lược mang tính sống còn cho Ukraine và các nước Châu Âu. Cần phải tăng năng lực sản xuất của công nghiệp quân sự. Trước tiên là để rút ngắn đường vận chuyển bằng cách sản xuất tại Ukraine, đồng thời cũng là để hỗ trợ hiệu quả hơn cho Ukraine. Trái lại có điểm khá nhạy cảm là các điểm sản xuất sắp được đặt tại Ukraine có thể trở thành mục tiêu của các tên lửa Nga. Vì thế mà tổng thống Zelensky đã đề nghị nỗ lực đặc biệt vào hệ thống phòng không".

Anh Vũ

************************

Họp các ngoại trưởng của Liên Âu tại Kiev : Thông điệp ủng hộ dành cho Ukraine

Thùy Dương, RFI, 03/10/2023

Hôm 02/10/2023, tại Kiev, thủ đô Ukraine, lần đầu tiên Liên Hiệp Châu Âu bất ngờ tổ chức cuộc họp cấp ngoại trưởng của 27 thành viên tại một quốc gia chưa gia nhập khối này. Lãnh đạo ngoại giao Châu Âu Josep Borrell xem đây là "một cuộc họp có ý nghĩa lịch sử" và khẳng định tương lai của Ukraine là nằm trong khối này.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đứng cùng các ngoại trưởng Châu Âu tại Kiev, Ukraine, ngày 02/10/2023. AP

Theo báo Le Monde, ngoại trưởng Ukraine tố cáo Nga "dành rất nhiều phương tiện" để chia rẽ các đồng minh của Kiev, trong bối cảnh Nga khẳng định phương Tây ngày càng mệt mỏi, chán nản về hồ sơ Ukraine. Về phần mình, tổng thống Ukraine Zelensky nhấn mạnh, chiến thắng của Ukraine "phụ thuộc trực tiếp" vào sự hợp tác giữa Kiev với các nước đồng minh phương Tây.

Từ Bruxelles, thông tín viên Pierre Benazet cho biết thêm về ý nghĩa cuộc họp của Liên Âu tại Kiev :

Những gì Liên Hiệp Châu Âu làm ở Kiev chủ yếu là gửi một thông điệp ngoại giao và chính trị mạnh mẽ để thể hiện sự kiên định trong việc ủng hộ Ukraine.

Ngoại trưởng Pháp Catherine Colonna hôm thứ Hai khẳng định : "Chúng tôi muốn cho Nga thấy rằng họ không nên "trông mong là chúng tôi sẽ chán nản, mệt mỏi". Trong khi đó, ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock kêu gọi Liên Âu có một kế hoạch bảo vệ người dân Ukraine trong mùa đông, giúp Kiev đối phó với các vụ oanh kích mới của Nga nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine.

Liên Âu cũng tìm cách giảm thiểu tác động của thông tin xấu về việc nhà lãnh đạo dân túy thân Nga, Robert Fico giành thắng lợi trong cuộc bầu cử ở Slovakia, và cũng để chứng minh rằng Liên Âu là nguồn hỗ trợ ổn định vào lúc các vấn đề ngân sách của Mỹ đang khiến Washington phải tạm đình chỉ các khoản viện trợ cho Ukraine.

Kể từ khi cuộc chiến xâm lược của Nga nổ ra vào tháng 02/2022, Liên Hiệp Châu Âu đã thành công trong việc duy trì tình đoàn kết chống Moskva và cho thấy sự ủng hộ dành cho Ukraine là một bản sắc mới của Liên Âu : Cuối cùng thì Liên Hiệp Châu Âu cũng tìm được vai trò địa chính trị của mình trong bối cảnh mới trên lục địa Châu Âu do Nga "bất cẩn" tạo ra.

Thùy Dương

************************

Quốc hội Ukraine ‘ăn miếng trả miếng’ với tỷ phú Elon Musk

Reuters, VOA, 03/10/2023

Quốc hội Ukraine và chủ tịch quốc hội Ukraine ngày 2/10 chế nhạo tỷ phú Elon Musk sau khi ông đăng một hình ảnh châm biếm trên nền tảng mạng xã hội của mình chế nhạo lời cầu xin của Tổng thống Volodymyr Zelenskyy về sự hỗ trợ thời chiến từ phương Tây.

Tỷ phú Elon Musk sở hữu SpaceX, công ty cung cấp dịch vụ liên lạc vệ tinh Starlink rất quan trọng cho nỗ lực quốc phòng của Ukraine nhưng những phát biểu của ông đôi khi khiến Kyiv tức giận.

Ông Musk sở hữu SpaceX, công ty cung cấp dịch vụ liên lạc vệ tinh Starlink rất quan trọng cho nỗ lực quốc phòng của Ukraine, nhưng những phát biểu của ông đôi khi khiến Kyiv tức giận kể từ cuộc xâm lược toàn diện do Nga phát động vào tháng 2 năm ngoái.

Sáng ngày 2/10, ông Musk đã đăng một hình ảnh châm biếm trên nền tảng X của mình, trước đây gọi là Twitter : hình ảnh Tổng thống Ukraine cùng dòng ghi chú "Khi đã 5 phút trôi qua mà bạn vẫn chưa xin một tỷ đô la viện trợ".

Nhà lãnh đạo Ukraine và các phụ tá hàng đầu của ông đã kêu gọi các đồng minh của họ trong suốt cuộc chiến đảm bảo hàng tỷ đô la viện trợ quân sự để ứng phó và đẩy lùi cuộc xâm lược của Nga.

Chủ tịch quốc hội Ukraine, ông Ruslan Stefanchuk, đã chỉ trích ông Musk bằng bài đăng riêng của mình trên X.

"Đây là khi... (ông Elon Musk) cố gắng chinh phục không gian, nhưng đã xảy ra trục trặc và trong vòng 5 phút, ông ấy rơi xuống địa ngục", ám chỉ rõ ràng đến vụ phóng phi đạn thất bại của SpaceX vào tháng 4.

Quốc hội Ukraine, trên trang chính thức trên X, tố cáo ông Musk truyền bá tuyên truyền của Nga. Quốc hội Ukraine cũng đăng nội dung châm biếm với hình ảnh của ông Musk và chú thích : "Khi đã 5 phút trôi qua mà anh vẫn chưa truyền bá tuyên truyền của Nga".

Cố vấn tổng thống Ukraine, Mykhailo Podolyak, người trước đây đã chỉ trích một số phát biểu của ông Musk, nói trong một bài đăng trên X rằng việc im lặng hoặc mỉa mai Ukraine làm lợi cho tuyên truyền của Nga.

"Thật không may, không phải tất cả mọi người và không phải luôn luôn, tuy là những nhân vật quan trọng của giới truyền thông, nhưng ở cách xa tâm chấn chiến tranh hàng nghìn km, có thể nhận ra những vụ đánh bom và tiếng khóc hàng ngày của những đứa trẻ mất cha mẹ là như thế nào".

Các quan chức Ukraine trước đó trong cuộc chiến đã chỉ trích ông Musk vì gợi ý rằng họ nên cân nhắc việc nhường đất vì hòa bình, một quan điểm mà Kyiv đã kiên quyết bác bỏ.

Ông Zelenskyy đã đến thăm Hoa Kỳ vào tháng 9 và gặp các quan chức hàng đầu nhằm đảm bảo có thêm viện trợ. Cuối tuần qua, viện trợ cho Ukraine đã bị loại bỏ khỏi biện pháp tài trợ tạm thời được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua nhằm ngăn chặn việc chính phủ Hoa Kỳ đóng cửa.

Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất cho Ukraine kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào năm ngoái, cung cấp hàng chục tỷ đô la viện trợ quân sự và tài chính.

(Reuters)

Nguồn : VOA, 03/10/2023

Phương Tây mệt mỏi với việc hỗ trợ chiến tranh Ukraine ?

Về chiến tranh Ukraine, báo La Croix hôm nay, 04/10/2023, có tựa "Những đồng minh của Ukraine đang có nguy cơ ‘hết hơi’". Nhật báo Công giáo cho biết Kiev đang phải lo lắng liệu các hỗ trợ từ phương Tây sẽ ngày càng giảm đi hay không khi mà lực lượng Ukraine gặp khó khăn, khó tiến triển trên chiến trường.

Từ phải qua : Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba và lãnh đạo ngoại giao Liên Âu Josep Borrell đến viếng Bức tường Tưởng niệm Tử sĩ Bảo vệ Tổ quốc Ukraine, Kiev, Ukraine, ngày 02/10/2023 via Reuters – Ministry of Foreign Affairs of Ukraine

Theo La Croix, phương Tây giảm bớt trợ giúp cho Ukraine cũng là ván cược của tổng thống Nga Vladimir Putin. Vào đầu tuần này, phát ngôn viên tổng thống Nga Dmitri Peskov, đã bảo đảm rằng "sự mệt mỏi đối với việc ủng hộ Ukraine một cách vô lý sẽ gia tăng tại nhiều quốc gia". Trước tiên là căng thẳng với Ba Lan khi quan chức nước này đưa ra tuyên bố gây bất ngờ hôm 20/09 vừa qua : mong muốn chấm dứt viện trợ thiết bị quân sự cho Ukraine. Ba Lan là một trong nước hỗ trợ chủ chốt cho Ukraine kể từ đầu cuộc chiến, với các loại vũ khí từ thời Liên Xô. Đảng cầm quyền Ba Lan PiS đưa ra thông báo này giữa cuộc bầu cử lập pháp vì lo ngại rằng những cử tri của mình sẽ bị lôi kéo bởi phe cực hữu phản đối hỗ trợ Ukraine.

Tình hình ở Slovakia cũng đáng lo ngại đối với Kiev khi nước này cũng là một nước hỗ trợ nhiều cho Ukraine, với các hệ thống phòng không như S-300 hay các chiến đấu cơ cũ Mig-29. Trước tình trạng lạm phát gần 10% và sự mệt mỏi của người dân đối với việc tiếp đón người tị nạn Ukraine, hôm 01/10, đảng thân Nga Slovak Social Democracy của ông Robert Fico với lập trường phản đối ủng hộ cho Ukraine, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp. Có nguy cơ Slovakia sẽ cùng với Hungary phản đối các biện pháp hỗ trợ Ukraine tại các cuộc họp của Liên Hiệp Châu Âu, như phiếu phản đối của Budapest đối với gói hỗ trợ 500 triệu euro cho Kiev.

Điều đáng lo ngại nhất đối với Ukraine hiện nay đó là từ phía Hoa Kỳ, quốc gia đã cung cấp một nửa thiết bị mà quân đội của Kiev đang sử dụng tại chiến trường hiện nay. Quốc hội Hoa Kỳ gần đây đã tạm đình chỉ khoản trợ giúp cho Ukraine lên đến gần 6 tỷ đô la, do những bất đồng giữa phe Cộng hòa và Dân chủ. Nga thì đang tính đến việc các trợ giúp của phương Tây dành cho Kiev sẽ dần mất đà, thậm chí là tê liệt trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm sau. Nhất là việc cựu tổng thống Donald Trump, với tham vọng trở lại Nhà Trắng và "muốn chấm dứt xung đột Ukraine trong một ngày".

Nhật báo công giáo dẫn lời tướng Michel Ykovleff, cựu phó tham mưu trưởng của cơ quan chỉ huy của NATO, cho rằng "hỗ trợ Ukraine là vì lợi ích của người dân Mỹ , với 5% ngân sách quốc phòng chi cho Ukraine để tiêu diệt bộ máy quân sự Nga nhưng lãi thu về rất cao. Nhưng ngược lại, nếu từ bỏ đồng minh Ukraine thì sẽ củng cố mục tiêu chiếm Đài Loan của Trung Quốc".

Hôm thứ Hai vừa qua, các ngoại trưởng Liên Âu họp tại Kiev, để tái khẳng định ủng hộ Ukraine, bác bỏ "sự mệt mỏi đối với chiến tranh Ukraine", nhưng theo Le Monde, các ngoại trưởng Liên Âu không đưa ra được cam kết cứng rắn nào. Nếu La Croix nêu ra sự thất vọng xen lẫn tức giận của người dân Ukraine trước sự ủng hộ đang trên đà suy giảm của phương Tây, thì phóng sự của Le Monde tại Odessa, cho thấy những người dân Ukraine đăng ký học đại học vì muốn trốn nghĩa vụ quân sự. Sinh viên là một trong những trường hợp được miễn trừ nhập ngũ theo thiết quân luật. Vì thiếu nguồn lực cho chiến tranh, các xe tuần tra của các cơ sở tuyển quân hiện diện khắp thành phố, đặc biệt là trước cửa các trường đại học. Nếu bị kiểm tra và không phải trong trường hợp miễn trừ, thì người đó sẽ nhận được một giấy triệu tập. Trước lo lắng bị gửi ra tiền tuyến, một nhóm Telegram đã được thành lập, quy tụ gần 200.000 người, để cập nhật những thông tin về địa điểm mà xe tuần tra có mặt, nhằm tránh bị kiểm tra.

Tương lai của Nhà thờ Công giáo ?

Cuộc họp Thượng hội đồng toàn thể của Nhà thờ Công giáo bắt đầu hôm nay và kéo dài trong vòng ba tuần là chủ đề được nhiều báo số ra ngày 04/10/2023 quan tâm. Trong mục quốc tế, Le Monde chạy tựa lớn trang nhất "Tương lai của nhà thờ Công giáo đang được tranh luận" tại Roma, Ý. 364 người tham gia Thượng hội đồng, một số giám mục được bầu ra bởi hội đồng giám mục, một số thành viên khác thì được chính Giáo hoàng chỉ định. Đây là lần đầu tiên những giáo dân, không phải giám mục hay hồng y, có thể tham gia tranh luận tại Thượng hội đồng, trong đó 54 người là phụ nữ. Cuộc họp sẽ tranh luận về chủ đề chính như cách quản trị Nhà thờ, vị trí của phụ nữ trong Giáo hội, cách xử lý tình trạng bạo lực tình dục mà các giáo sĩ vi phạm, đồng tính… Theo Le Monde, đây là một cuộc họp mang tính lịch sử, những chủ đề này có thể làm xáo động thể chế tôn giáo này. Các tín đồ từ khắp nơi trên thế giới sẽ họp tại giáo xứ của họ sau đó gửi đóng góp ý kiến tới Roma về cách mà Giáo hội nên hoạt động ra sao trong thời đại này.

Sự kiện này cũng là hồ sơ lớn trên La Croix với tựa lớn trang nhất : "Nhà thờ, đã đến lúc để cải cách ?". Nhật báo Công giáo Pháp cho biết sau hai năm tham vấn những tín đồ trên toàn thế giới, phiên họp toàn thể của Thượng hội đồng mang tính quyết định đối với Giáo hoàng Francis. Từ nhiều tháng qua, Giáo hoàng đã không ngừng nhấn mạnh rằng phiên họp này không liên quan đến chính trị và là một tiến trình tâm linh, "không có chỗ cho tư tưởng, mà thay vào đó là các cuộc đối thoại".

La Croix cũng cho biết văn bản mà Thượng hội đồng soạn ra sau khi kết thúc cuộc họp chỉ được coi là một đề xuất gửi cho Giáo hoàng chứ không có hiệu lực ngay lập tức. Giáo hoàng Francis có thể lấy lại toàn bộ hoặc một phần để soạn ra một tông huấn, nhưng văn kiện cuối cùng sẽ chỉ được công bố vào phiên họp toàn thể lần thứ hai, diễn ra vào tháng 10/2024. Trong Giáo hội Công giáo, nhiều người tỏ ra hoài nghi, một số khác bày tỏ lo sợ vì Giáo hội có thể bị suy yếu vì sự chia rẽ giữa những người muốn thúc đẩy những tiến bộ phù hợp với xã hội hiện đại, và những người bảo thủ giá trị truyền thống.

Nếu Le Monde, trong bài đăng cùng hồ sơ, nêu ra cách mà Giáo hoàng bổ nhiệm hồng y mới, thì Le Figaro và Libération cùng đề cập đến việc 5 vị hồng y bày tỏ nghi ngờ về phiên họp toàn thể này. Họ đã công khai phản đối những chủ đề mang tính cải cách, như việc ban phúc cho các cặp đôi đồng tính tại nhà thờ, hoặc phong chức linh mục cho phụ nữ. Năm hồng y này cũng nhắc lại rằng Thượng hội đồng chỉ có quyền tham vấn chứ không thể thay đổi học thuyết tôn giáo. Giáo hoàng Francis đã đưa ra câu trả lời đối với các vị hồng y này, ngài nhấn mạnh rằng "chỉ sự kết hợp ổn định, bất khả phân ly giữa một người nam và một người nữ, cho phép sinh sản con cái tự nhiên mới được gọi là hôn nhân", tuy nhiên, "chúng ta không thể là những thẩm phán, chỉ phủ nhận, bác bỏ…, cần phải xem xét những hình thức ban phúc được một hoặc nhiều người yêu cầu có truyền tải một quan niệm sai lầm về hôn nhân hay không". Libération cho biết Giáo hoàng đã tự mình bổ nhiệm một người theo Dòng chúa Giêsu người Mỹ, James Martin tham gia vào Thượng hội đồng. James Martin được biết là một người ủng hộ mạnh mẽ quyền lợi cho người đồng tính tại Nhà thờ.

Xã luận La Croix cho rằng một trong những khó khăn đối với ban tổ chức đó là làm sao để phiên họp toàn thể này không bị thu gọn thành một tập hợp các ý kiến, hoặc tạo xung đột giữa phe bảo thủ và phe ủng hộ cải cách, có thể làm rung chuyển Giáo hội. Đây sẽ là một ván cược lớn của Giáo hoàng.

Giải Nobel : Nhân tài Pháp nghiên cứu ở nước ngoài

Về giải Nobel năm nay, Le Monde nói về giải Nobel y học được công bố hôm 02/10, giành cho hai nhà khoa học Katalin Kariko và Drew Weissman của đại học Pennsylvania, đã nghiên cứu ra loại vac-xin ARM ngừa Covid-19, đã cứu sống hàng tỷ người. Libération tiếp tục với giải Nobel vật lý được trao ngày 03/10 cho hai nhà khoa học người Pháp Anne L’Huillier và Pierre Agostini, và một nhà khoa học người Áo Hung Ferenc Krausz vì các công trình nghiên cứu liên quan đến atto giây : 1 atto giây tương đương với 31,7 tỷ năm. Theo Libération, nghiên cứu này cho phép hiểu được thang thời gian vô cùng nhỏ của một vật chất, cho phép quan sát, kiểm soát, thậm chí là sửa đổi các electron trong vật chất. (Ví dụ biến một vật không dẫn điện thành dẫn điện). Nghiên cứu được cho là mang tính cách mạng và có thể ứng dụng trong nhiều lĩnh vực điện toán hoặc hóa học, hay trong lĩnh vực y tế, sản xuất thuốc hoặc chuẩn đoán sớm một số bệnh.

Cũng về chủ đề này, Le Figaro thì chỉ ra rằng những nhà khoa học Pháp được vinh danh nhưng không có trường đại học Pháp nào được nêu tên. Hai nhà khoa học giành giải Nobel vật lý, thì cả hai đều đang làm việc, nghiên cứu tại nước ngoài từ nhiều năm qua. Bà Anne L’Huillier hiện đang làm việc tại trường đại học Lund ở Thụy Điển, còn ông Pierre Agostini thì đã rời Pháp từ năm 2002, hiện giảng dạy ở đại học bang Ohio của Hoa Kỳ. Nhật báo cánh hữu của Pháp cũng nêu ra các trường hợp nhà khoa học đoạt giải Nobel khác nhưng không làm việc tại Pháp. Ví dụ như trường hợp của giải Nobel hóa học năm 2020, Emmanuelle Charpentier, do không tìm được chỗ làm tương xứng ở Pháp nên đành tìm cơ hội ở Đức. Theo Le Figaro, đa số các nhà khoa học Pháp mệt mỏi vì các thủ tục giấy tờ rối rắm, mất thời gian để xin tài trợ, cùng với đồng lương ít ỏi. Nhật báo thiên hữu kết luận rằng nếu những người tài năng nhất buộc phải đi nơi khác làm việc thì Pháp sẽ dần mất đi những người đào tạo tài giỏi nhất.

Tổng thống Macron muốn sửa đổi Hiến pháp

Về thời sự nước Pháp, nếu như Les Echos cho biết bộ Tài chính dự trù tăng sức mua của người tiêu dùng vào năm nay và năm 2024, thì Le Figaro nêu ra những đường hướng sửa đổi Hiến pháp mà tổng thống Emmanuel Macron trình bày trước Hội đồng Bảo hiến hôm nay. Ông Macron trước đó đã tiết lộ một số ý định về cải cách muốn đưa vào Hiến pháp : quyền phá thai, mở rộng các cuộc trưng cầu dân ý đối với các vấn đề xã hội, hoặc quy chế tự chủ của đảo Corse… Để các sửa đổi này được thông qua thì cần phải có được đồng thuận từ Quốc hội lưỡng viện, cùng đưa ra một văn bản thống nhất, trước khi được ba phần năm nghị sĩ của Quốc hội thông qua. Điện Elysée đã thừa nhận rằng cần phải tìm được cách để huy động lực lượng chính trị, vượt qua những sự chia rẽ hiện có.

Chi Phương

Ukraine, nạn nhân của những tính toán thực dụng mùa bầu cử

Xã luận của Le Monde ngày 03/10/2023 nhận định, Ukraine đang đứng trước thử thách của xu hướng thực dụng kiếm phiếu từ chính phủ một số nước. Kết quả bầu cử ở Slovakia mới đây và cuộc bỏ phiếu trước đó tại Quốc Hội Hoa Kỳ để tránh shutdown (đóng cửa), là cảnh báo cho việc lợi dụng cuộc chiến tranh ở Ukraine trong đối nội.

Biểu tượng quốc gia Ukraine trên tấm khiên của tượng đài Mẹ tổ quốc được chiếu sáng với màu quốc kỳ, nhân Ngày những người bảo vệ Ukraine tại Kiev ngày 01/10/2023. Reuters – Stringer - STRINGER

Rasputitsa, mùa bùn lầy sắp tới không phải là trở ngại duy nhất cho cuộc phản công của quân đội Ukraine. Trong khi viễn cảnh chiến tranh sẽ kéo dài sang năm thứ ba, nỗi lo sự ủng hộ của phương Tây giảm dần ngày càng lớn. Các ngoại trưởng Liên Hiệp Châu Âu (EU) bất ngờ họp tại thủ đô Ukraine hôm qua. Cuộc họp tuy không chính thức nhưng mang nặng tính biểu tượng, nhằm chứng tỏ quyết tâm ủng hộ lâu dài, vào lúc Kiev đang cần sự giúp đỡ hơn bao giờ hết.

Hai tin không vui từ Bratislava và Washington

Tại Bratislava, cho đến nay vẫn là đồng minh vững chắc của Kiev, chính sách sẽ thay đổi hẳn nếu ông Robert Fico tập hợp được một liên minh đủ mạnh. Nhân vật dân tộc chủ nghĩa và dân túy này bị mất chức thủ tướng năm 2018 sau vụ ám sát nhà báo Jan Kuciak - người đã mở mắt cho người Slovakia qua tiết lộ về sự thâm nhập của mafia vào Slovakia - thân Nga thấy rõ, cũng giống như láng giềng Viktor Orban. Nhất là Robert Fico có thể trông cậy vào chiến dịch bóp méo thông tin mà ông chủ điện Kremlin là bậc thầy.

Cho dù xu hướng theo đuôi Nga không phải là đa số ở Slovakia, và Robert Fico trong quá khứ vẫn thực dụng, sự trỗi dậy của xu hướng này có nguy cơ ảnh hưởng đến sự hỗ trợ của Châu Âu đối với Ukraine. Tin tức từ Slovakia đến sau khi vừa xảy ra xích mích giữa Kiev với Vacxava, mà thực chất do Ba Lan đang trong mùa tranh cử.

Tại Washington, Dân chủ và Cộng hòa đã đạt được thỏa thuận hiếm hoi để tạm tránh việc chính quyền liên bang phải đóng cửa trong 45 ngày. Nhưng với cái giá là hy sinh phần viện trợ cho Ukraine, mà tổng thống Volodymyr Zelensky đã đến tận Quốc hội để kêu gọi. Tuy chưa phải là đáng báo động, nhưng sự đồng thuận lưỡng đảng về Ukraine sẽ bị rung chuyển vào tháng 11 tới. Phe thân Trump quyết tâm hạ bệ chủ tịch Hạ Viện Kevin McCarthy vì hợp tác với kẻ thù Dân chủ, khiến Ukraine không còn là vấn đề trung tâm.

Theo Le Monde, những sự kiện trên đây nhắc nhở nghĩa vụ của các nền dân chủ, là phải nỗ lực không mệt mỏi để giải thích cho việc hỗ trợ Ukraine lâu dài. Bên cạnh nguyên tắc tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ, còn phải nhấn mạnh rằng giúp đỡ Kiev còn nhằm ngăn cản những thế lực tàn bạo nhất biến vũ lực thành quy luật xử sự giữa các quốc gia.

EU không phải liên bang, một nước nhỏ vẫn có thể gây trở ngại

Libération phân tích, đã hẳn Slovakia là một nước nhỏ chỉ có 5,4 triệu dân trong một Liên hiệp gần 450 triệu công dân. Tại Hội đồng Bộ trưởng, đa số quyết định phải đạt 55% (tức 15/27 nước), đại diện cho 65% dân số. Slovakia chỉ có 14/705 nghị sĩ trong Nghị Viện Châu Âu trong đó có 2 thuộc Smer, đảng của ông Fico. Thế nhưng lại có quyền phủ quyết trong tất cả những lãnh vực phải đạt đồng thuận, nhất là về trừng phạt kinh tế hay quốc phòng. Cho tới nay, chỉ có Hungary của Viktor Orbán buộc lòng phải giúp Ukraine và trừng phạt Nga, vì lệ thuộc vào trợ giúp tài chánh của EU.

Việc Robert Fico quay lại nắm quyền có nguy cơ tạo ra trục Budapest-Bratislava, kéo theo một số chính quyền Đông Âu đang có các phe thân Kremlin như Bulgaria. Bên cạnh đó, cánh hữu cực đoan PiS ở Ba Lan đang gặp khó khăn trước cuộc bầu cử ngày 15/10 phản đối nhập khẩu nông sản Ukraine - vốn là sống còn với Kiev. Chính quyền Mateusz Morawiecki tuyên bố ngưng giao vũ khí, như vậy coi như đứng về phía Hungary và Robert Fico. Ẩn số là nếu PiS tiếp tục nắm quyền, chưa thể biết đảng này có liên minh với đảng cực hữu Konfederacja và giữ nguyên chủ trương mang tính cơ hội hay không.

Ở Tây Âu, phe dân túy đe dọa đến sự đoàn kết. Dù thủ tướng cực hữu Ý Giorgia Meloni vẫn ủng hộ Ukraine, đảng BB ở Hà Lan, một số đảng cực tả và cực hữu Pháp, AfD ở Đức muốn ngưng giao vũ khí cho Ukraine. Một lần nữa cho thấy khuyết điểm chính của EU : Liên Hiệp Châu Âu không phải là một liên bang với những định chế độc lập được bầu lên để tiến hành các chính sách Châu Âu, mà chỉ đơn giản là một tập hợp các nhà nước, các chính phủ được chọn lựa dựa theo nhu cầu từng nước. Vladimir Putin biết điều đó, cũng như biết rằng thời gian là đồng minh của ông ta : chiến tranh càng kéo dài, Châu Âu và có thể là Hoa Kỳ có thể chuyển thành trung lập, có nghĩa là hồi kết của Ukraine.

Mọi ngờ vực chỉ làm lợi cho Moskva

La Croix lạc quan hơn, cho rằng không nên nghi ngờ về cam kết của các đồng minh. Nếu phóng đại sự "chán nản" của phương Tây, sẽ làm lợi cho Moskva, vốn chỉ chờ đợi có thế. Robert Fico chỉ chiếm được 23% số phiếu và ông Donald Trump, người thân Nga nhất trong số những ứng cử viên tổng thống Mỹ, đang tiến gần đến một bản án hơn là một nhiệm kỳ thứ hai. Về sự ủng hộ của người dân Ba Lan đối với người tị nạn Ukraine thì vẫn vững chắc.

Những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên này cho thấy áp lực tìm kiếm hòa bình đang tăng lên, nhưng bỏ rơi Kiev sẽ là sai lầm cả về đạo đức lẫn chính trị. Bởi vì cuộc chiến sẽ không ngưng lại dù không có sự ủng hộ của Hoa Kỳ và Châu Âu, không nên đánh giá thấp quyết tâm chiến đấu bảo vệ sự tồn vong đất nước của người Ukraine. Hòa bình duy nhất phải là nền hòa bình sau khi luật pháp quốc tế chiến thắng vũ lực.

Viễn cảnh Kiev gia nhập EU

Trong một bài viết khác, La Croix cho biết sắp tới, EU cũng phải quyết định về việc mở thương lượng về kết nạp Ukraine, mà yêu cầu trước hết là phải có những tiến bộ trong chống tham nhũng và cải cách tư pháp. Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel nêu ra khả năng gia nhập vào năm 2030.

Trong khi chờ đợi, ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock tại Kiev cổ vũ Châu Âu thông qua "một kế hoạch bảo vệ Ukraine trong mùa đông, gồm phòng không, cung cấp máy phát điện, tăng cường nguồn cung năng lượng". Mùa đông năm ngoái được đánh dấu bởi chiến dịch oanh tạc rầm rộ của Nga nhắm vào tất cả các trạm biến điện, để cả nước Ukraine chìm trong bóng tối, giảm thiểu sức kháng cự của người dân.

Về việc mở rộng EU, Les Echos cho rằng không nên lặp lại những sai lầm trong quá khứ. Sau khi kết nạp 8 nước thuộc Liên Xô cũ, Malta, Chypre năm 2004, rồi đến Romania, Bulgaria năm 2007, Croatia 2013, EU dừng lại ở đây. Cuộc xâm lăng Ukraine đã thay đổi hẳn cục diện, nay Liên hiệp tin rằng cần thu nhận thêm Ukraine, Moldova và các nước Balkan vốn đã chờ đợi gần 20 năm qua. Tuy nhiên thay vì tiến trình mang nặng tính kỹ thuật, ảo tưởng những thành viên mới gắn bó với các giá trị căn bản… cần hội nhập từ từ, không ấn định thời điểm cứng nhắc.

Hợp tác sản xuất vũ khí tại Ukraine

La Croix nhận thấy Châu Âu cũng đang thay đổi chiến lược viện trợ quân sự. Theo yêu cầu của Kiev, kỹ nghệ phương Tây nghiên cứu khả năng sản xuất vũ khí tại Ukraine để bảo đảm nguồn cung cấp lâu dài. Tháng 9 vừa qua, Kiev đã tổ chức diễn đàn kỹ nghệ quốc phòng đầu tiên, và muốn chuyển đổi công năng những nhà máy thời Liên Xô cũ để làm ra những vũ khí tân tiến, hợp tác với phương Tây. Thụy Điển dự kiến đặt nhà máy sản xuất thiết vận xa CV90. Pháp có khoảng 20 công ty đến tham dự diễn đàn cùng với bộ trưởng Quân lực Sébastien Lecornu.

Nhiều công ty Pháp đã ký các hợp đồng : Nexter, chi nhánh tập đoàn Pháp-Đức KNDS giao thêm 6 đại bác Caesar ; Arquus nhận bảo trì tại chỗ các phụ tùng thiết giáp, CEFA cung cấp 8 robot gỡ mìn hạng nặng SDZ và 8 thiết bị đổ bộ. Delair nhận đơn đặt hàng 150 drone, Thales và Turgis & Gaillard ký hợp đồng hợp tác phát triển drone, Vistory lập một trung tâm in ấn 3D ở Ukraine để cung cấp phụ tùng thay thế.

Le Figaro dẫn lời một viên chức Châu Âu nhận xét : "Có hai chủ đề mà Châu Âu chưa thể đáp ứng đúng mức : đạn dược, vì không có dự trữ, và tình báo, vì khả năng của Mỹ vượt trội". Trước mắt, khó thể rút ngắn được khoảng cách ; và vấn đề chính hiện nay là sản xuất.

Nga : Phong trào gởi bưu thiếp cho tù chính trị

Tại Nga, thông tín viên La Croix cho biết mỗi thứ Năm cuối tháng, khoảng vài chục người dân Moskva tụ tập lại để viết và gởi hàng trăm bưu thiếp đến những tù nhân chính trị. Đây là hình thức gián tiếp phản đối Kremlin, hiện vẫn chưa bị cấm đoán.Một tình nguyện viên cho biết hiện có gần 1.000 tù nhân chính trị tại Nga, và họ cảm thấy có bổn phận phải ủng hộ tinh thần những người này.

Trên những chiếc bàn chồng chất những tấm bưu ảnh, những tờ giấy A4 và rất nhiều cái tên – tất cả đang trong nhà tù. Một số là những khuôn mặt nổi tiếng như nhà báo Ivan Safronov bị kết án 22 năm tù vì dán một tấm áp-phích chống chiến tranh, hay đạo diễn Zhenya Berkovich đang bị tạm giam vì cáo buộc "cổ vũ khủng bố", có nguy cơ lãnh 7 năm tù.

Một thanh niên nói, chúng tôi viết thư cho họ vì sắp tới cũng có thể chính mình phải ngồi tù, và như vậy rất mong nhận được thư từ bên ngoài để không cảm thấy bị bỏ rơi. Chỉ là những từ ngữ bình thường, không liên quan đến chính trị vì sẽ nguy hiểm. Được biết gần 20.000 người Nga phản đối chiến tranh với Ukraine đã bị bắt kể từ đầu cuộc xâm lăng, theo tổ chức phi chính phủ OVD-Info, một số bị kết án nặng nề. Chỉ riêng trong tuần này, các tòa án Nga xét xử 85 vụ liên quan đến chính trị.

"Woke", đồng minh tốt nhất của độc tài

Nhìn chung về địa chính trị, một bài viết trên mục Ý kiến của Le Figaro cho rằng "phong trào wokisme (thức tỉnh) là đồng minh tốt nhất của các chế độ độc tài". Sinh ra từ các trường đại học Mỹ vào thập niên thứ nhì của thế kỷ 21, ý tưởng "woke" dựa trên bản sắc liên quan đến chủng tộc, giới tính, xu hướng tính dục ; gây sốc cho tinh thần cổ điển Pháp. Những người theo chủ trương "woke" không chấp nhận những quan điểm khác biệt, muốn xóa bỏ những ý tưởng khác, theo đuổi "cancel culture" (văn hóa chối từ). Họ muốn đổi tên thủ đô nước Mỹ, lấy cớ là Washington sở hữu nô lệ trong trang trại ở Virginia. Từ chối đặt vấn đề vào bối cảnh lịch sử, chủ nghĩa "woke" mang tính toàn trị, vừa giản đơn vừa nguy hiểm. Vô hình trung họ đã làm lợi cho Vladimir Putin và Tập Cận Bình, các nhà độc tài luôn đàn áp những ai dám phản biện. 

Loạn sách do AI viết, các nhà văn lo sợ

"Thật kỳ lạ, ai đã viết ra tiểu sử của tôi ?". Tác giả Anh Rory Cellan-Jones, cựu tổng biên tập BBC vừa xuất bản cuối Hồi ký, cuối tuần trước đã bất ngờ khi phát hiện trên Amazon một bản sao giả mạo được số hóa, nằm trong số những cuốn được tìm kiếm nhiều nhất. Tò mò, ông đặt mua một quyển, và nhận thấy tất cả đều sai, rõ ràng là do trí thông minh nhân tạo (AI) viết ra. Vài ngày trước đó, các tác giả Mỹ Jane Friedman và Charlie Poter cũng khám phá trên nền tảng này có những tựa sách mang tên mình tuy họ chưa hề viết ra.

Trên đây là vài ví dụ đáng ngại về việc thương mại hóa các sách do AI soạn thảo, bắt đầu nở rộ từ đầu năm nay. Về phía Amazon đã cho rút nhiều sách giả khỏi trang web và bắt đầu có một số biện pháp để ngăn chặn. Những cỗ máy như ChatGPT có thể soạn ra văn bản, công cụ Midjourney vẽ minh họa và làm bìa sách. ChatGPT nay có thể đứng tên tác giả mà không cần mượn tên tuổi người khác : Le Figaro thống kê được 988 cuốn sách do robot này viết ra bằng tiếng Anh, Pháp, Tây Ban Nha, về công nghệ mới, sách thiếu nhi, hướng dẫn du lịch, gia chánh. Các tác giả và nhà xuất bản trên thế giới hết sức lo sợ những tác phẩm sẽ bị dùng để nuôi dưỡng cơ sở dữ liệu của AI mà không hề được đền bù về tài chánh.

Thụy My

Tổng thống Biden khẳng định Mỹ "không bỏ rơi" Ukraine

Thanh Hà, RFI, 02/10/2023

Chính quyền Mỹ đang ra sức trấn an Ukraine. Sau khi Hạ Viện từ chối thông qua gói viện trợ mới 24 tỷ đô la cho chính quyền Kiev, tổng thống Joe Biden hôm Chủ Nhật 01/10/2023 nhấn mạnh Hoa Kỳ sẽ "không bỏ rơi" Ukraine. Nhà Trắng cho biết thêm đã đạt được với chủ tịch Hạ Viện Mỹ về một "dự luật riêng" liên quan đến các khoản viện trợ cho Ukraine. Kiev xác nhận bộ Quốc Phòng Mỹ cam kết tiếp tục các chương trình đào tạo cho quân nhân Ukraine.

Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại Nhà Trắng, ngày 01/10/2023. AP - Manuel Balce Ceneta

rong cuộc họp báo hôm 01/09/2023, tổng thống Mỹ Biden giải thích là đảng Cộng hòa cam kết tiếp tục yểm trợ Ukraine bằng cách sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu riêng, liên quan đến viện trợ quân sự cho Kiev, và trong "mọi trường hợp" viện trợ của Hoa Kỳ cho Ukraine "không bị gián đoạn".

Tại Kiev, tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định "không gì làm suy yếu công cuộc đấu tranh chống quân xâm lược Nga". Bộ trưởng Quốc Phòng Ukraine, Rustem Umerov, được hãng tin Anh Reuters trích dẫn, cho biết đồng nhiệm Mỹ, tướng Lloyd Austin đã trấn an là các chương trình đạo tạo cho binh sĩ Ukraine sẽ tiếp diễn và Ukraine vẫn được Hoa Kỳ "yểm trợ mạnh mẽ trên các mặt trận".

Báo chí chính thức của Nga hài lòng trước những dấu hiệu rạn nứt về quyết tâm hỗ trợ Ukraine của phương Tây mà đứng đầu là Mỹ, cũng như kết quả bầu cử lập pháp ở Slovakia hôm 01/10/2023 với thắng lợi của phe thân Nga.

Thông tín viên Anissa El Jabri từ Moskva tường thuật :

"Ngay từ sáng Chủ Nhật, truyền thông Nga đã bày tỏ sự hài lòng với kết quả bầu cử Slovakia, và nhất là trước ‘chiến thắng của đảng chống lại việc gửi vũ khí sang Ukraine’. Trên đây là những hàng tựa lớn của báo chí Moskva sáng nay, 02/10.

Một số báo nhấn mạnh nhiều vào sự chia rẽ trong khối Châu Âu. Báo Kommersant khẳng định ‘Slovakia có thể trở thành một vấn đề lớn thách thức sự đoàn kết của Liên Âu’. Những tờ báo chính thức khác cũng tập trung nhiều vào thời sự Hoa Kỳ. Tờ Konsomolskaya Pravda đắc thắng chạy tựa : Mỹ ‘không bỏ một xu cho Ukraine’. Còn báo Vesti đi xa hơn khi cho rằng ‘dân Mỹ vất bỏ những gì không quan trọng đối với họ : đó là Ukraine’.

Thời sự trong hai ngày cuối tuần cho phép xác nhận những định kiến đã bắt rễ sâu trong hàng ngũ tinh hoa ở Nga và trong suy nghĩ của Vladimir Putin. Đó là cùng với thời gian, các nền dân chủ phương Tây dễ bị tổn thương trước những mối chia rẽ. Điều đó minh chứng cho kế hoạch B của một cuộc chiến tiêu hao đang diễn ra tại Ukraine. Moskva câu giờ và khai thác tất cả những dấu hiệu để lộ điểm yếu của phương Tây". 

Cuộc họp "lịch sử" cấp ngoại trưởng Liên Âu tại Kiev 

Để khẳng định tình đoàn kết và quyết tâm của toàn khối sát cánh với Ukraine trong cuộc chiến chống Nga xâm lược, hôm nay ngoại trưởng 27 thành viên Liên Hiệp Châu Âu họp tại thủ đô Kiev. Đây cũng là một cử chỉ mang tính biểu tượng mạnh mẽ vào lúc Ukraine đang nỗ lực vận động để được gia nhập khối này.

Đến Kiev sáng nay, ngoại trưởng Pháp, Catherine Colonna tuyên bố Nga chớ ảo tưởng rằng Liên Hiệp Châu Âu sẽ "mệt mỏi" vì chiến tranh Ukraine. Triệu tập một cuộc họp tại một quốc gia ngoài khối là một "động thái ngoại giao mạnh mẽ" thể hiện quyết tâm của khối này đứng về phía Ukraine một cách "lâu dài" và Ukraine là một "thành viên của đại gia đình Châu Âu". Tuy nhiên, lãnh đạo ngành ngoại giao Liên Hiệp Châu Âu Josep Borrell lưu ý là cuộc họp tại Kiev sẽ không đưa ra bất kỳ một quyết định cụ thể nào", bởi đây chỉ là một cuộc "thảo luận không chính thức"

Thanh Hà

***************************

Hai vố đau cho Ukraine : Đảng thân Nga sắp nắm quyền tại Slovakia và viện trợ bị ngăn chặn tại Hoa Kỳ

Trọng Nghĩa, RFI, 02/10/2023

Trong cuộc chiến chống Nga kéo dài từ tháng 02/2022, Ukraine đã có thể trông đợi vào sự giúp đỡ cực kỳ hào phóng của đồng minh Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu, đặc biệt trong lãnh vực vũ khí. Thế nhưng, trong ngày 30/09/2023, Kiev đã liên tiếp bị hai vố đau, với hai sự kiện không liên quan gì đến nhau nhưng lại có thể cùng chung hệ quả : giảm bớt nguồn chi viện vũ khí mà Ukraine rất cần để đánh lại Nga.

Kevin McCarthy, lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ Viện Mỹ, trả lời báo giới, tại Washington, ngày 29/09/2023. Reuters – Jonathan Ernst

Vố đau đầu tiên và có thể được cảm nhận rõ nhất đến từ Washington, với sự kiện Quốc hội lưỡng viện Hoa Kỳ ngày 30/09/2023 đã cấp tốc thông qua một biện pháp khẩn cấp nhằm giúp chính quyền Mỹ tránh được tình trạng bị tê liệt vì không còn ngân sách vận hành kể từ ngày 01/10.

Văn bản được Quốc hội Mỹ thông qua quy định rằng chính quyền Mỹ tiếp tục được tài trợ để hoạt động, nhưng chỉ tạm thời trong 45 ngày. Để đạt được thỏa thuận đó, trước thái độ khăng khăng của một vài dân biểu cực đoan trong đảng Cộng hòa, không chấp nhận ghi vấn đề viện trợ cho Ukraine vào ngân sách, đảng Dân chủ cũng như Nhà Trắng đã phải đồng ý loại bỏ khỏi thỏa thuận các khoản viện trợ tài chính và quân sự mới cho Ukraine để cho văn kiện được thông qua.

Bị loại bỏ trong luật tài chính tạm thời, liệu các khoản viện trợ mới của Mỹ cho Ukraine có được thông qua bằng ngả khác hay không ? Trong những ngày sắp tới, một dự luật riêng biệt sẽ được đệ trình, dự trù cấp thêm cho Kiev 24 tỷ đô la viện trợ quân sự và nhân đạo.

Vấn đề sẽ lại được đặt ra một lần nữa với nhóm dân biểu cực đoan trong đảng Cộng hòa thuộc giới đi theo cựu tổng thống Trump, vốn đã thề quyết là sẽ ngăn chặn bất kỳ khoản viện trợ mới nào cho Ukraine, cho rằng những khoản tiền này nên dùng cho việc quản lý cuộc khủng hoảng di cư ngay tại Hoa Kỳ. Câu hỏi đặt ra là liệu nhóm dân biểu này có đủ sức bác bỏ dự luật riêng biệt đó hay không.

Tình hình đối với Ukraine còn phức tạp hơn nữa trong bối cảnh cuộc bỏ phiếu hôm thứ Bảy vừa qua tại Quốc hội Hoa Kỳ còn cho thấy là một số người trong đảng Dân chủ cũng sẵn sàng "hy sinh" Ukraine.

Ngoài ra, Kiev cũng lo ngại trước nguy cơ cựu tổng thống Mỹ Donald Trump, một người từng ca ngợi Vladimir Putin và không mặn mà lắm với Ukraine, trở lại nắm quyền sau cuộc bầu cử vào cuối năm 2024 và thay đổi thái độ của Washington đối với Kiev.

Vố đau thứ hai đối với Ukraine chính là việc đồng minh Slovakia có thể thay đổi thái độ sau cuộc bầu cử Quốc hội ngày 30/09 vừa qua.

Tại nước láng giềng này, đảng dân túy cánh tả Smer-SD đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp. Dưới quyền lãnh đạo của cựu thủ tướng Robert Fico, đảng nổi tiếng là thân Moskva đã tuyên bố trong chiến dịch tranh cử rằng Slovakia sẽ không gửi "hy sinh"một viên đạn nào" tới Ukraine và kêu gọi quan hệ tốt hơn với Nga.

Theo một số nhà phân tích, một khi lên cầm quyền, chính phủ Fico có thể thay đổi hoàn toàn chính sách đối ngoại của Slovakia. Báo Pháp Le Monde nhận xét : Toàn bộ chiến dịch tranh cử của ông Fico trong thời gian qua đã dựa trên những hứa hẹn điều chỉnh chính sách đối ngoại của quốc gia Trung Âu này đi theo đường lối của nước láng giềng Hungary, từ việc "từ chối viện trợ quân sự cho Ukraine" vì điều đó "chỉ kéo dài xung đột", cho đến phản đối "các lệnh trừng phạt gây hại cho Châu Âu hơn là Nga" hoặc "bình thường hóa quan hệ" với Moskva.

Dù ông Fico đảm bảo rằng ông vẫn muốn Slovakia tiếp tục là thành viên của Liên Âu và NATO, nhưng việc ông trở lại nắm quyền có khả năng chấm dứt chính sách thân Ukraine của chính phủ sắp mãn nhiệm, một chính sách đã đi xa đến mức sẵn sàng cung cấp MiG-29 của quân đội Slovakia cho Ukraine.

Trọng Nghĩa

************************

Slovakia : Thủ tướng tương lai tái khẳng định chủ trương không cấp vũ khí cho Ukraine

Trọng Nghĩa, RFI, 02/10/2023

Tại Slovakia, sau chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội của đảng Smer-SD, vào hôm nay 02/10/2023, lãnh đạo đảng này là cựu thủ tướng Robert Fico đã được tổng thống Zuzana Caputova trao quyền thành lập chính phủ mới. Là người nổi tiếng thân Moskva và chống lại việc chi viện quân sự cho láng giềng Ukraine đang bị Nga xâm lược, ngay từ hôm qua, Robert Fico, người gần như chắc chắn sẽ trở lại làm thủ tướng Slovakia, đã không ngần ngại tái khẳng định các chủ trương được cho là thân Nga.

Lãnh đạo đảng Smer-SSD Robert Fico (G) phát biểu trong cuộc họp báo tại Bratislava sau cuộc bầu cử Quốc hội Slovakia, ngày 01/10/2023. Reuters – Radovan Stoklasa

Theo hãng tin Pháp AFP, phát biểu với các nhà báo vào hôm qua sau khi có kết quả rõ rệt về chiến thắng của đảng Smer-SD, ông Robert Fico đã khẳng định ngay : "Đất nước và người dân Slovakia có những vấn đề quan trọng hơn là quan hệ với Ukraine".

Là người đã vận động tranh cử với những lời kêu gọi cải thiện quan hệ với Nga, đồng thời cam kết đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine, với khẩu hiệu gây sốc - "không một viên đạn nào cho Ukraine", nhân vật này cho biết quan điểm của ông "không thay đổi".

Theo ông Fico, lập trường của đảng Smer-SD là "sẵn sàng giúp đỡ Ukraine về mặt nhân đạo… sẵn sàng giúp đỡ việc tái thiết Nhà nước", nhưng không sẵn sàng trang bị vũ khí cho Ukraine.

Theo nhật báo Anh The Guardian, lập trường thân Moskva của người được chỉ định lập chính phủ Slovakia, đã làm dấy lên lo ngại là ông sẽ cùng với thủ tướng Hungary Viktor Orban, môt lãnh đạo thân Nga khác, thách thức sự đồng thuận của Liên Hiệp Châu Âu trong việc hỗ trợ Ukraine.

Theo hãng tin Pháp AFP, trong cuộc bầu cử Quốc hội ngày 30/09 vừa qua, đảng cánh tả Smer-SD đã về đầu, giành được tổng cộng 42 trên tổng số 150 ghế dân biểu. Để thành lập chính phủ, đảng này có thể liên minh với đảng trung tả Hlas-SD, có 27 ghế trong Quốc hội mới, và đảng cực hữu SNS có 10 ghế. Liên minh của ba đảng này như vậy sẽ chiếm được 79 ghế, đủ đa số để cầm quyền.

Chính quyền Kiev dĩ nhiên rất lo ngại trước việc một người thân Moskva lên cầm quyền tại một nước cho đến nay đã tích cực hỗ trợ cho cuộc chiến chống Nga. Slovakia thuộc diện các nước tài trợ nhiều nhất cho Ukraine, tính theo tỷ lệ với GDP.

Phản ứng sau chiến thắng của đảng thân Nga Smer SD trong cuộc bầu cử Quốc hội Slovakia, ngoại trưởng Ukraine vào hôm nay đã tỏ thái độ rất thận trọng, tuyên bố "tôn trọng sự lựa chọn của người dân Slovakia", đồng thời cho rằng hiện vẫn còn quá sớm để dự đoán về tương lại quan hệ giữa hai nước.

Trọng Nghĩa

***************************

Slovakia : Đảng thân Nga giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Quốc hội

Trọng Nghĩa, RFI, 01/10/2023

Theo kết quả kiểm phiếu gần như là đầy đủ, đảng dân túy Slovakia Smer-SD, phản đối viện trợ cho Ukraine, đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp vào hôm qua 30/09/2023 ở Slovakia. Lãnh đạo đảng này cựu thủ tướng Robert Fico có nhiều triển vọng trở lại nắm quyền.

Cựu thủ tướng Slovakia Robert Fico (thứ hai từ trái qua) mừng chiến thắng của đảng Smer-SD trong cuộc bầu cử lập pháp hôm 01/10/2023, tại Bratislava. AFP – Tomas Benedikovic

Theo hãng tin Anh Reuters, kết quả của 99,98% phiếu đã kiểm cho thấy là đảng Smer-SD của ông Robert Fico đã giành được 22,94% phiếu bầu, dẫn trước đảng Tiến Bộ Slovakia thuộc cánh trung, chỉ được 17,96% cử tri ủng hộ. Về thứ ba là đảng trung tả Hlas, được 14,70% số phiếu.

Cựu thủ tướng cánh tả Robert Fico, người được tổng thống Nga Vladimir Putin ủng hộ, nhờ đó đã giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử lập pháp này. Nhưng không có đa số tuyệt đối, ông sẽ phải tìm đồng minh để thành công trong việc thành lập chính phủ.

Cuộc bỏ phiếu ở đất nước 5,4 triệu dân này, một thành viên của Liên Hiệp Châu Âu và khối NATO, được coi là mang tính quyết định, để biết liệu Slovakia có thể tiếp tục con đường thân phương Tây hay hướng nhiều hơn về phía Nga.

Vào lúc Slovakia cho đến nay là một trong những nước ủng hộ chính của Ukraine thì đảng Smer-SD theo chủ nghĩa dân túy, có thiện cảm nhiều hơn với nước Nga của Vladimir Putin và không giấu giếm ý định hủy bỏ các khoản viện trợ cho nước láng giềng đã bị Nga xâm lược từ tháng 2 năm 2022.

Theo thông tín viên RFI Alexis Rosenzweig, phụ trách khu vực, thì ông Robert Fico, người có nhiều triển vọng nhất để trở lại nắm quyền tại Slovakia, bị coi là một "Viktor Orban thứ hai", thân thiện với Moskva và phản đối mọi viện trợ cho Kiev. Từ Praha, Thông tín viên RFI tường trình :

"Vào sáng hôm nay, Chủ Nhật, đài truyền hình Slovakia rốt cuộc đã công bố kết quả chúng cuộc của cuộc bầu cử. Bất chấp nhiều vụ tham nhũng khác nhau và tiếng tăm không mất tôt, ông Robert Fico vẫn là người chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu.

Đây là một sự trở lại nắm quyền rất rõ nét đối với người đã lãnh đạo chính phủ Slovakia trong mười năm và đã khẳng định trong chiến dịch tranh cử rằng ông sẽ đình chỉ mọi viện trợ quân sự cho láng giêng Ukraine, một nước bị ông tố cáo là đã kích động chiến tranh vào năm 2014 và không muốn thấy gia nhập NATO.

Để thành lập một liên minh chính phủ, ông Robert Fico và đảng Smer-SD có thể đặc biệt tin tưởng vào đảng cực hữu, đảng từng liên minh với ông trong quá khứ, điều đã khiến ông tạm thời bị loại ra khỏi Đảng Xã Hội Châu Âu.

Đối với nhiều nhà phân tích, ông Fico là một "Viktor Orban thứ hai". Giống như thủ tướng Hungary, ông có lập trường còn hơn là thân thiện với Moskva".

Trọng Nghĩa

Ukraine : Chiến tranh giao thông hào và viễn cảnh trường kỳ kháng chiến

Le Monde ngày 02/10/2023 cho biết "Trên mặt trận, chiến tranh giao thông hào đã quay lại". Để xuyên qua phòng tuyến Nga, lực lượng Ukraine bỏ lại các xe bọc thép, ưu tiên chiến đấu bằng bộ binh. Đứng trước thách thức của thời gian, không còn ảo tưởng đánh nhanh thắng nhanh, Kiev chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh lâu dài.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đặt hoa tại Bức tường tưởng nhớ những chiến binh Ukraine đã hy sinh, nhân Ngày của những người bảo vệ Ukraine, 01/10/2023 tại Kiev via Reuters – Ukrainian Presidential Press Ser

Không phi pháo hay xe tăng, chỉ có những trận xáp lá cà

Từ nhiều tuần qua, các video chiến trường do drone quay được, đăng trên mạng xã hội cho thấy những cảnh giống nhau trên chiến tuyến từ Zaporijia cho đến Donetsk, là những nơi đụng độ ác liệt nhất. Những toán quân Ukraine tiến gần các chiến hào Nga, những loạt súng giòn giã, những trận đánh gần như xáp lá cà. Không hề có yểm trợ của không lực hay thiết giáp. Một cách có phương pháp, những chiến binh của Kiev tiễu trừ thành lũy địch theo từng giao thông hào một, đồng thời cố tránh thiệt hại.

Trong khi chiến tranh hiện đại từ nhiều thập niên qua vẫn là những trận chiến từ xa với không quân và pháo binh, cuộc phản công của Kiev chú trọng dùng bộ binh để tiến lên. Thibault Fouillet, Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc phòng giải thích, người Ukraine áp dụng lại chiến tranh giao thông hào, với chiến thuật giống như Strumtruppen của quân Đức thời Đệ nhất Thế chiến, sử dụng những người lính tinh nhuệ làm xung kích.

Ban đầu, giới quân sự phương Tây đặt cược vào thiết giáp, chiến thuật mang lại thành công cho NATO trong những cuộc xung đột gần đây, nhất là ở Iraq năm 2003 ; nhưng rốt cuộc không hiệu quả trước chiến tuyến "Surovikin". Một nguồn tin quân sự Pháp lấy làm tiếc khi "Ukraine tiến lên theo từng đoàn mà không chuẩn bị pháo binh lẫn hỏa mù để giấu vị trí". Theo một ước lượng phương Tây, những đơn vị đợt đầu đã bị thiệt hại đến 20%.

Ukraine tái chiếm được một số nơi nhờ chủ động đổi chiến thuật

Kết quả là đến mùa hè bộ tham mưu Kiev đã từ bỏ những trận hiệp đồng tác chiến cần phối hợp giữa pháo binh, thiết giáp, công binh và bộ binh, quay lại với sở trường lâu nay. Giám đốc tình báo quân đội Kyrylo Budanov xác nhận hiện nay những trận đánh chủ yếu bằng bộ binh, xe thiết giáp chỉ dùng để sơ tán hay chuyển quân khẩn cấp đến một địa điểm cụ thể.

Họ không có chọn lựa nào khác, khi một số khu vực cứ mỗi mét vuông có đến năm quả mìn chống tăng, các drone Nga thường xuyên lượn trên đầu. Ông Fouillet cũng khẳng định khi địch thủ không chuẩn bị, có thể dựa vào tốc độ và tính cơ động của chiến xa, nhưng khi mặt trận đóng băng và được phòng thủ kiên cố thì rủi ro quá lớn. Không chỉ xe tăng hạng nặng bị tạm thời "nghỉ hưu" mà cả những model loại nhẹ.

Trước sự ngạc nhiên của phương Tây, chiến thuật này đã giúp Kiev tái chiếm nhiều vùng đất trong những tuần qua, từ Orikhiv cho tới Bakhmut. Đặc biệt tại Verbove, phòng tuyến thứ nhì của Nga đã bị chọc thủng. Theo đà này, Ukraine hy vọng mở đường đến Tokmak và nhất là Melitopol. Nhưng như vậy chỉ có bộ binh là chưa đủ, theo các chuyên gia. Đến một lúc nào đó, Ukraine phải đưa thiết giáp xung trận ở những trọng tâm để có thể tiến sâu.

Theo Thibault Fouillet, khuyết điểm của chiến thuật Kiev là gặm nhấm dần mà không khai thác những lỗ hổng đã phá được. Người Ukraine ý thức được điều này, nhưng vấn đề là nguồn nhân lực hạn chế : Nga có đến 146 triệu dân còn Ukraine chỉ 42 triệu. Vì vậy Kiev đề nghị các đồng minh cung cấp những vũ khí mãnh lực lớn hơn như tiêm kích F-16 hay hỏa tiễn tầm xa 300 kilomet ATACMS, để thay đổi thế trận. Ông Budanov nói : "Chúng tôi không thể tiếp tục một đấu một".

Thách thức của một cuộc chiến dài hơi

Le Monde cũng nhận thấy Ukraine đang đứng trước thử thách của thời gian. Giai đoạn đầu của cuộc chiến đầy những bất ngờ, che khuất nhịp độ chiến tranh quy ước cổ điển, với những trận đánh chiếm từng mét đất. Không còn ảo tưởng đánh nhanh thắng nhanh, nay Kiev chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh lâu dài. Một trong những người sáng suốt nhất chính là tổng tham mưu trưởng quân đội, tướng Valeri Zalujny, từ lâu đã cảnh báo cuộc chiến có thể kéo dài, nhưng ít người chịu hiểu. Ông không loại trừ khả năng Putin có thể đánh chiếm thủ đô Kiev lần nữa. Và mục tiêu giành lại toàn bộ lãnh thổ như biên giới năm 1991, nếu không ngoài tầm với, thì cũng đòi hỏi nỗ lực vượt bực và cần thời gian.

Cuộc xâm lăng bắt đầu vào ngày 24/02/2022 nhưng trước đó quân đội Nga đã chuẩn bị từ 2014 với việc chiếm Crimea và tấn công Donbass, như vậy thật ra chiến tranh đã hiện diện từ 10 năm qua. Phía Ukraine, sau khi giải phóng Kiev đã ý thức được hai thực tế. Một mặt, vụ quân Nga thảm sát thường dân khiến không thể thương thảo được với Vladimir Putin. Mặt khác, Nga dù mạnh vẫn có thể bị đánh bại trên chiến trường. Niềm tin này được củng cố hôm 11/11/2022 khi giải phóng Kherson. Từ "hiệu ứng Bucha" đến "hiệu ứng Kherson", chiến tranh cho thấy sẽ còn kéo dài. Tờ báo nhắc nhở, những ai chỉ trích cuộc phản công là chậm chạp, đừng quên rằng trước khi có được chiến thắng Kherson, đã diễn ra nhiều tháng trời chiến đấu gian khổ, giành giựt từng ngôi làng một. Rốt cuộc quân Nga phải rút khỏi thành phố, đơn giản là nhờ đặc điểm địa lý : Kherson nằm bên dòng sông Dniepr, lính Nga có nguy cơ bị vây hãm.

Armenia, nạn nhân gián tiếp của cuộc xâm lăng Ukraine

Về sự kiện Thượng Karabakh phải đầu hàng trước quân Azerbaijan, Le Monde cho đây là "Một kết thúc bi thảm nhưng đã được báo trước". Việc phong tỏa hành lang Latchine, con đường duy nhất nối Thượng Karabakh với Armenia cho thấy quyết tâm của Baku ; còn 2.000 lính Nga đóng tại đây không hề động ngón tay để giải tỏa hay ít nhất là bảo vệ dân chúng. Les Echos nhận thấy "Armenia là nạn nhân liên đới của chiến tranh ở Ukraine". 

Đành rằng phương Tây phải tập trung cho mặt trận này, nhưng với cái giá là từ bỏ việc bảo vệ một sự thăng bằng "phải đạo" giữa Armenia và Azerbaijan. Làm thế nào giải thích sự khác biệt giữa việc can thiệp vào Kosovo cách đây gần 25 năm, và thái độ thụ động ở Nam Kavkaz ngày nay ? Dù những hình ảnh rất giống nhau, ngoại trừ người tị nạn Thượng Karabakh chen chúc trong những chiếc xe buýt và xe hơi còn người Kosovo trong xe lửa. Thêm một lần nữa, vũ lực đã đè bẹp mọi hy vọng thương thuyết.

Có thể nghĩ rằng Moskva đã bật đèn xanh cho Baku khi tổng thống Azerbaijan cho phong tỏa ngặt nghèo Thượng Karabakh. Với cuộc xâm lăng Ukraine, Azerbaijan trở thành con đường chính của Nga đi xuống phía nam. Tuy Moskva khoe khoang vai trò bảo vệ những người Công giáo phương đông và Chính thống giáo, về địa chính trị và địa kinh tế, Armenia Công giáo chẳng là gì so với Azerbaijan Hồi giáo.

Vận mệnh quốc gia và năng lực lãnh đạo

Ở Nam Kavkaz, phương Tây mơ một thỏa thuận theo mô hình Balkan, với lực lượng gìn giữ hòa bình trung lập, tòa án xét xử tội phạm chiến tranh, quyền tự quyết chính trị và chung sống hòa bình giữa đôi bên. Những gì vừa diễn ra trước mắt chúng ta đầy bi kịch, nhưng phải chăng đây là bước đầu tiên hướng về một thế giới hoang dã, hay là một thảm họa đã được báo trước ?

Làm thế nào có thể gọi người Armenia là "ly khai", khi họ sinh sống tại quê cha đất tổ từ nhiều đời, trên vùng đất được coi là "cái nôi của Armenia" ? Công giáo hiện diện tại đây ít nhất từ thế kỷ V, chỉ bấy nhiêu cũng đủ chứng tỏ quyền được tự trị của Thượng Karabakh. Những người bôn-sê-vich công nhận điều này, năm 1921 đã trao quy chế tự trị cho cộng đồng người Armenia trong Azerbaijan thuộc Liên Xô cũ.

Azerbaijan liệu có dừng ở đây, khi phía sau là Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, còn phương Tây thì thờ ơ ? Armenia có thể là mục tiêu sắp tới, không có chọn lựa nào khác là xích lại gần Liên Hiệp Châu Âu, cũng đang lệ thuộc Azerbaijan về khí đốt. Bị Nga phản bội, bị phương Tây bỏ rơi, chỉ là một con cờ trên ván cờ của Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia còn là nạn nhân của nhiều tính toán sai lầm từ các nhà lãnh đạo.

Có những quốc gia mà địa lý và lịch sử bi kịch hơn những nước khác, và không phải lúc nào cũng có những người lãnh đạo xứng tầm. Les Echos kết luận, Thượng Karabakh không còn hiện hữu, cần phải làm mọi cách để Armenia không cùng chung số phận. Cuộc xâm lăng Ukraine đã mở ra chiếc hộp Pandore về sử dụng bạo lực như một giải pháp tất nhiên.

Khủng hoảng địa ốc Trung Quốc : Đủ loại quà tặng để dẫn dụ người mua

Tại Châu Á, Le Monde cho biết người dân Hoa lục bị ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng địa ốc, các công ty kinh doanh bất động sản liên tục trưng ra những món quà giá trị để thu hút người mua nhà. Thông tín viên của tờ báo tại Thượng Hải mô tả, trong một sảnh bán hàng rộng mênh mông với những bức tường bằng cẩm thạch giả, chiếc xe hơi điện hiệu Wuling màu kem ngự trên nền lót đầy giấy óng ánh vàng, giữa hai băng-rôn đỏ chót. Bên cạnh là một nồi cơm điện, một máy lọc không khí, một tủ lạnh và một ấm điện lớn. Đó là những món quà dành cho khách mua căn hộ. Một nhân viên mặc đồ vét nói những món đồ trên trị giá 40.000 nhân dân tệ (5.175 euro) nhưng nếu không thích, có thể trả thẳng bằng tiền mặt.

Theo số liệu chính thức, các công ty địa ốc Trung Quốc trong tháng 8 còn tồn 313 triệu mét vuông nhà ở, tức khoảng 3,5 triệu căn hộ, tăng 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Khủng hoảng lan tới những vùng sâu vùng xa như ở ngoại ô Tây An, đặc phái viên Le Monde nhận thấy những công nhân xây dựng làm công nhật ngồi chờ người thuê với những tấm bảng ghi rõ chuyên môn của mình "thợ ống nước", "thợ điện", "khoan cắt"… Cạnh một khu nhà đang xây của Evergrande, một chủ tiệm hớt tóc đã sa thải 4/5 người thợ, một loạt cửa hàng trang trí nội thất đã đóng cửa. Một người bán hàng nói, ngay cả những người đã trả xong tiền mua nhà vẫn để trống, không trang bị đồ đạc.

Rệp, "personna non grata" ở Pháp

Nước Pháp và tình trạng bùng nổ lượng người xin tị nạn, Ukraine trước nguy cơ chiến tranh kéo dài, Covid câu chuyện không hồi kết, thương mại thế giới đứng trước vòng xoáy lịch sử là những chủ đề trên trang nhất báo Pháp hôm nay. Bên cạnh đó là cuộc biểu tình cả triệu người ở Ba Lan, nhân vật chống Ukraine có thể lên làm thủ tướng Slovakia, chính phủ Mỹ thoát "shutdown" vào phút chót.

Trên lãnh vực xã hội, loài rệp giường hôm nay được các báo chú ý, thậm chí chân dung còn ngự trên trang nhất của Libération với dòng tít lớn "Rệp, personna non grata" (nhân vật không được chào đón, từ ngữ dùng trong ngành ngoại giao).

Loài rệp đã tồn tại ít nhất 115 triệu năm. Người ta phát hiện rệp giường trong những ngôi mộ cổ Ai Cập đóng kín từ 3.500 năm qua, tìm thấy dấu vết của chúng ở Hy Lạp từ 400 năm trước Công nguyên, trong những bài viết của triết gia Aristote. Năm 2023 chuyển sang một giai đoạn mới : lũ rệp tràn ngập mạng xã hội. Từ mùa hè, cư dân mạng liên tục đăng những vụ bị rệp cắn trong rạp xi-nê, tàu cao tốc, métro ; với hình ảnh làm bằng chứng. Còn một năm nữa đến Thế vận hội Paris, rệp cũng chiếm những hàng tít lớn trên báo chí quốc tế.

Tòa đô chánh Paris kêu gọi Nhà nước coi đây là vấn đề nghiêm túc cho sức khỏe cộng đồng, có kế hoạch hành động thích đáng. Rệp đã lờn với thuốc trừ sâu, phát triển theo làn sóng du lịch quốc tế, cứ 10 gia đình thì có 1 bị rệp hoành hành. Các nạn nhân bị thương tổn kéo dài (mất ngủ, trầm cảm, phải dành một số tiền lớn để diệt rệp…). Trả lời Libération, nhà nghiên cứu về côn trùng Claudio Lazzari nhấn mạnh, loài rệp rất khó diệt trừ vì trốn rất kỹ và có thể nhịn đói từ 6 tháng đến 1 năm. Thật ra sự hiện diện của rệp không liên quan đến vấn đề vệ sinh. Le Figaro cho biết tại New York, trong số 24.000 vụ "báo động" nhà có rệp trong năm 2010 có hai nạn nhân : Bill và Hillary Clinton !

Thụy My

Crimea bị Ukraine oanh kích ác liệt, dân Nga bắt đầu nếm mùi chiến tranh

The Economist nhận thấy một năm rưỡi sau khi khởi động, cuộc chiến tranh của Putin đã lan đến Crimea. Ukraine dần dà giảm thiểu hỏa lực Nga trên bán đảo bị chiếm đóng. Dùng những drone tự chế mới và hỏa tiễn hành trình, Ukraine liên tục oanh kích, tìm cách cắt đường tiếp tế cho quân Nga. Trên biển, Kiev cố phá thế độc quyền của Moskva ở Hắc Hải, tấn công chiến hạm Nga ở bất kỳ nơi nào có thể.

Lính cứu hỏa Nga nói chuyện qua bộ đàm, phía sau là một kho chứa xăng dầu bốc cháy vì bị drone Ukraine tấn công. Ảnh chup tại Sevastopol, Crimea ngày 29/04/2023. AP

Vĩnh viễn mất đi mảnh đất quê hương từ 2.500 năm

Đặc phái viên L’Obs tả lại cuộc chạy trốn trong hoảng loạn và nước mắt của người dân Thượng Karabakh. Đó là hồi kết của bài kinh cầu hồn, phát súng ân huệ, phút cuối của quá trình hấp hối. Ngày 19/09, quân Azerbaijan tràn vào thủ phủ Stepanakert để "chống khủng bố" : 200 người chết, 400 người bị thương, trên 1.000 người mất tích. Hôm sau, nước cộng hòa độc lập Artsakh (tên chính thức của Thượng KaraBakhmut đầu hàng sau khi thương lượng trong tình thế dao kề cổ. Một người dân nói : "Cứ 6 người lính trang bị sơ sài của chúng tôi, có đến 300 ‘ninja’ trước mặt".

Những tràng súng bắn loạn xạ vào trường học, giáo đường, nhà cửa bị tịch thu, người bị thương không ai chăm sóc, người chết bị bỏ mặc, người sống sót câm lặng vì sợ hãi. Ani, 25 tuổi tóm tắt : "Ở đây, ngay cả hỗn loạn cũng diễn ra trong im lặng". Họ chỉ còn là những chiếc bóng âm thầm, từ nay phải chia lìa mảnh đất quê hương. Một người di tản nghẹn ngào : "Tất cả đều ở đó, cha mẹ, ông bà, nhà cửa, gia súc của chúng tôi, những đám cưới, những đám tang". Người Armenia đã sinh sống ở Thượng Karabakh suốt từ 2.500 năm qua. Nhưng họ đành hạ vũ khí trong nước mắt.

Thượng Karabakh, cuộc chiến tranh đơn côi nhất thế giới

Về số phận của Thượng Karabakh vừa bị Baku bức tử, sau cuộc chiến được Courrier International gọi là "trận chiến đơn côi nhất thế giới", Le Point bất bình "Những Churchill, những De Gaulle đâu rồi ?". Bi kịch Armenia cho thấy sự hèn nhát của những người đang lãnh đạo thế giới, đã nhắm mắt làm ngơ trước tội ác của Azerbaijan.

Trước hết, nhà độc tài Aliev với vô số tội ác chiến tranh, đồng đạo của một lãnh tụ Hồi giáo khác là Erdogan, đã biến nước cộng hòa tự trị nhỏ bé Artsakh thành một trại tử thần. Trong hơn 9 tháng trời, 120.000 dân Armenia bị phong tỏa không còn thực phẩm, thuốc men, nói chung chẳng có gì cả. Tiếp theo, bực tức trước sức chịu đựng của họ, ngày 19/09 ông ta quyết định tiến đánh lãnh thổ này, không quên bắt giam những người Armenia bị gọi là "khủng bố", nếu không tàn sát họ.

Sau vụ Azerbaijan thảm sát 20.000 người Armenia tại Shushi năm 1920, Stalin với trò chơi vẽ lại biên giới của ông ta, đã cắt Thượng Karabakh tức Artsakh, tỉnh thứ mười của Armenia cho nhập vào Azerbaijan ; rồi hai năm sau đó lại cho tự trị. Người Armenia còn bị sát hại hàng loạt ở Sumgait năm 1988 rồi Baku năm 1991. Sau khi chế độ cộng sản sụp đổ, Artsakh tuyên bố độc lập. Câu chuyện có thể dừng lại ở đó nếu Erdogan gần đây không quyết định liên minh với Aliev, hai nước có cùng "nền văn minh Thổ Nhĩ Kỳ".

Quốc tế bênh vực Bosnia Hồi giáo, nhưng bỏ rơi Armenia Công giáo

Năm 2020 Azerbaijan (10 triệu dân) cộng với Thổ Nhĩ Kỳ (85 triệu dân) đã thắng chớp nhoáng khi Armenia (3 triệu dân) đến cứu người anh em Artsakh. Giờ đây Armenia có thể là nạn nhân sắp tới để hoàn tất công cuộc diệt chủng của Thổ Nhĩ Kỳ năm 1915. Hơn nữa đất nước nhỏ bé này không còn được Nga bảo hộ : Putin quá cần Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan trong cuộc chiến với Ukraine. Rõ ràng Sa hoàng đỏ đã bán đứng Armenia cho những tên đao phủ !

Trước mối đe dọa thanh lọc chủng tộc và tôn giáo, thế giới đã đứng sau lưng Bosnia Hồi giáo vào đầu thập niên 90. Thế nhưng tại sao lại bỏ rơi Armenia ? Là ốc đảo Công giáo giữa một biển Hồi giáo, không còn ai quan tâm đến xứ sở này kể cả Giáo hoàng Francis. Ngược với các nhà lãnh đạo khác, tổng thống Emmanuel Macron nhiệt tình bênh vực Armenia, nhưng khi ông quyết định hành động thì xung quanh chẳng còn ai.

Erdogan và Aliev ca khúc khải hoàn

Trong một bài viết khác, Le Point đặt câu hỏi "Ai sẽ chận lại cuộc diễn binh khải hoàn của Erdogan ?". Nhà độc tài gặt hái được nhiều thắng lợi để trưng ra nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ ngày 29/10. Từ Kazkav đến Cyprus, từ Libya đến Balkan, ông ta dấn lên những con cờ, tuyên bố khởi đầu "thế kỷ Thổ Nhĩ Kỳ". Ankara trang bị và huấn luyện cho quân đội Azerbaijan. Erdogan và Aliev đều biết lợi dụng tình thế.

Cuộc xâm lăng Ukraine của Putin đã phá vỡ điều cấm kỵ thay đổi biên giới bằng vũ lực, cho thấy sự hạn chế của quân đội Nga mà Armenia đang dựa vào. Thủ tướng Nikol Pachinian quay sang phương Tây nhưng đã trễ. Châu Âu chịu một phần trách nhiệm về bi kịch. Nhờ được hỗ trợ khai thác dầu khí, nền kinh tế Azerbaijan vốn tương đương với Armenia trước khi Liên Xô sụp đổ, đã tăng gấp mười. Châu Âu cho rằng khí đốt Azerbaijan dễ chấp nhận hơn Nga, trong khi đây cũng là một trong những nước tệ hại về nhân quyền. Liệu EU có sẵn sàng ngừng ve vãn Aliev, trừng phạt Baku và gởi quan sát viên đến Armenia hay không ?

Nếu Thổ Nhĩ Kỳ xâm lăng, ai sẽ cứu Armenia ?

L’Express nhận thấy "Bị trói tay chân, Châu Âu không thể đến cứu Armenia". Nếu một ít xe hơi thoát được Thượng Karabakh để đến Armenia, hàng mấy chục ngàn người dân lo sợ bị chế độ Azerbaijan tàn sát. Tổng thống Pháp, thủ tướng Đức, chủ tịch Nghị Viện Châu Âu đều bày tỏ nỗi lo "thanh lọc chủng tộc" tại vùng đất nay chuyển sang tay Baku. Sự quan ngại còn dành cho chính Armenia. Nếu Aliev thừa thắng xâm lăng luôn cả nước này, ai có thể ngăn cản ? Chẳng có mấy ai.

Theo ông Jean-Luc Théus, cựu tùy viên quân sự ở Kavkaz, Armenia là vùng đất hẻo lánh khó vào. Nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ này lại nằm giữa ba quốc gia độc tài (Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan) đang tạo thành một liên minh không tuyên bố. Và quan hệ thương mại, quân sự giữa Erevan với Moskva, cho dù thủ tướng Pachinian đã đặt lại vấn đề, là trở ngại cho những ủng hộ từ phương Tây. Hơn nữa để thay thế khí đốt Nga, 27 nước EU đã ký thỏa thuận mua của Azerbaijan tháng 2/2023, trở thành khách hàng lớn nhất của chế độ Baku.

Crimea bắt đầu nếm mùi chiến tranh

Trên chiến trường Ukraine, The Economist nhận thấy "Chiến tranh đã lan sang Crimea". Chậm nhưng có phương pháp, Ukraine đã giảm thiểu hỏa lực Nga trên bán đảo bị chiếm đóng. Hôm 22/09, hai hỏa tiễn Ukraine đã phá hủy tổng hành dinh Hạm đội Hắc Hải, trong lúc các sĩ quan cao cấp Nga đang họp. Moskva cố gắng kiểm duyệt tin tức nhưng không xuể, cư dân mạng mỉa mai : "Ngày thứ 576 của cuộc chiến ba ngày để chiếm Kiev", "Những lằn ranh đỏ đâu rồi ?". Chính quyền bắt đầu cho kéo còi báo động oanh kích, một điều xưa nay vẫn né tránh.

Một năm rưỡi sau khi khởi động, cuộc chiến tranh của Vladimir Putin đã lan đến Crimea. Từ đầu mùa hè, Ukraine đã tăng cường mạnh mẽ những vụ oanh kích vào bán đảo. Dùng những drone tự chế mới và hỏa tiễn hành trình, Kiev tấn công vào các căn cứ quân sự và sở chỉ huy. Ngày 13/09, một tàu đổ bộ cùng với một trong số sáu tàu ngầm lớp Kilo có thể phóng hỏa tiễn vào duyên hải Ukraine đã bị phá hủy. Một ngày sau, hệ thống phòng không S-400 trị giá hơn 1 tỉ đô la cũng bị tiêu diệt. Và hôm 23/09 sau vụ tấn công tổng hành dinh, thêm một loạt hỏa tiễn hành trình khác đánh vào một bến cảng ở Sevastopol ; song song đó là cuộc phản công trên bộ ở Zaporijia, đông bắc Crimea.

Tất cả những thành công của Ukraine trong việc làm suy yếu sức mạnh không quân, tuyến đường sắt và hậu cần đều nhằm hạn chế tiếp tế cho quân Nga ở Crimea. Trên biển, Kiev cố phá thế độc quyền của Moskva ở Hắc Hải, tái kiểm soát những đường hàng hải quan trọng. Ukraine tiêu diệt chiến hạm Nga ở bất kỳ nơi nào có thể, hoặc đẩy lùi ra xa để khó thể tấn công các thành phố, tuyến giao thông. Bắt đầu từ tháng 4/2022 với việc dùng hỏa tiễn Neptune tự chế đưa soái hạm Moskva chìm sâu xuống đáy biển, và từ đó đến nay Kiev đã đánh đắm hoặc làm hư hại 19 chiến hạm Nga.

Kinh tế Ukraine trông cậy vào việc giữ an toàn cho hành lang hàng hải đi và về Odessa mở từ tháng 8 sau khi Nga từ chối gia hạn thỏa thuận ngũ cốc. Mới đầu các chiến hạm Nga đe dọa, nhưng nay chúng hiếm khi đi vào tây bắc Hắc Hải – một thành công lớn lao cho Hải quân Ukraine vốn chỉ có mỗi một chiến hạm hoạt động được. John Foreman, cựu tùy viên quân sự Anh cho rằng việc Kiev sử dụng đội ngũ drone hải chiến, hỏa tiễn và pháo binh là một chiến lược cổ điển để "cấm biển" như Hải quân Hoàng gia Anh đã vấp phải trong quá khứ.

Nhiều loại drone, hỏa tiễn nhắm vào "gót chân Achille" của Nga

Các nhà chiến lược Ukraine luôn coi Crimea là gót chân Achille của Nga : tuy thiết yếu nhưng dễ bị cắt đứt khỏi đất liền. Tổng tham mưu trưởng Ukraine Valery Zaluzhny nhấn mạnh cần làm cho cuộc sống ở Crimea trở nên khó chịu đựng hơn. Sắp tới sẽ có thêm nhiều drone mới, bên cạnh loại "Sea Baby" đã đánh vào cầu Kerch, gần đây còn xuất hiện "Marichka", một loại ngư lôi có sức công phá 450 ký. Hỏa tiễn hành trình có Storm Shadow, Scalp của Anh, Pháp, một phiên bản địa-địa khác của Neptune ; đồng thời chuẩn bị triển khai những loại mới tương đương Kalibr và Kh-101 của Nga.

Chuyên gia Hanna Shelest ở Odessa cho biết chẳng phải tìm đâu xa, vì Ukraine vốn là cường quốc hỏa tiễn. Có một số dự án trước 2014 bị xếp xó vì thiếu tiền và trong một số trường hợp do bị phá hoại, tài liệu biến mất. Chế tạo một hỏa tiễn mới thường mất mười năm, nhưng dùng các mẫu cũ sẽ nhanh hơn rất nhiều. Những hỏa tiễn ATACMS được tổng thống Joe Biden hứa hẹn tuần rồi sẽ giúp mở rộng phạm vi tấn công.

Nga đã dời một số tàu đến các cảng an toàn hơn như Novorossiysk ở phía bên kia Hắc Hải, nhưng tầm quan trọng về tâm lý của Crimea khiến Putin cố bám trụ. Ukraine đã thành công đáng kể trong việc làm thay đổi cán cân lực lượng hải quân, tuy Nga vẫn còn chiếm thế thượng phong. Từ tỉ lệ 12 trên 1 vào đầu cuộc xâm lăng, nay chỉ còn 4 trên 1.

Không chỉ ở Crimea, L’Express cho biết "Giữa Belgorod và Moskva, người Nga đối mặt với các drone". Khi ồ ạt cho máy bay không người lái xuất kích, Ukraine muốn dân Nga nhận ra thực tế chiến tranh. Vùng biên giới Belgorod thường xuyên bị tấn công, và cả thủ đô nước Nga, nhưng sau mỗi vụ oanh kích chính quyền vội vã xóa đi dấu vết.

Đồng rúp lao dốc

Về kinh tế, cái giá của chiến tranh bắt đầu cảm nhận được tại Nga. The Economist nhận xét trong năm qua, ít có đồng tiền nào tệ hại hơn đồng rúp của Nga.Tháng 9 năm ngoái, một đô la Mỹ đổi được 60 rúp, nay là gần 100 rúp. Sự mất giá liên tục này vừa mang tính biểu tượng đối với người dân bình thường, vừa là nguyên nhân gây căng thẳng trong bộ máy nhà nước. Sự đồng thuận giữa Ngân hàng Trung ương và Bộ Tài chánh không còn nữa.

Nga có thể dùng dự trữ ngoại hối để can thiệp vào thị trường tiền tệ, nhưng phân nửa trong số 576 tỉ đô la đã bị phương Tây đóng băng, muốn sử dụng số còn lại cũng khó khăn vì hầu hết các định chế đều bị trừng phạt. Vả lại số dự trữ vốn đã giảm 20% trước chiến tranh cũng chỉ có thể cứu được đồng rúp trong một thời gian ngắn. Putin có thể cắt giảm chi tiêu quân sự, nhưng kế hoạch 2024 cho thấy ông ta không quan tâm đến việc này.

Trên hoang tàn đổ nát, Ukraine vẫn hy vọng gia nhập EU

Cuộc xâm lăng Ukraine còn là lý do thuyết phục để mở rộng và cải thiện Liên Hiệp Châu Âu, với 9 quốc gia đang là ứng cử viên, trong đó có Ukraine. Nỗi kinh hoàng của hai trận đại chiến thế giới đã thúc đẩy Pháp, Đức và phương Tây hợp sức, thành lập tổ chức bây giờ là Liên Hiệp Châu Âu. Bảy mươi năm sau, chiến tranh quay lại với châu lục. Những hoang tàn của Ukraine đã gây xúc động cho những quốc gia sáng lập EU. Tham gia câu lạc bộ của những nền dân chủ, hòa bình và thịnh vượng đặt đất nước bị chiến tranh tàn phá và các nước vùng Balkan, Georgia, Moldova vào một con đường mới đầy hứa hẹn.

Với bản thân EU còn là sự kiện lịch sử, đánh dấu hồi kết của một tiến trình được bắt đầu bằng chiến thắng trước phát-xít. Tuy nhiên cách vận hành sẽ phải thay đổi. Theo The Economist, EU nên đưa ra cam kết, nếu các ứng viên thực hiện đủ những cải cách cần thiết sẽ được gia nhập. Thứ hai, một khi từ 27 nước mở rộng lên 36, không thể tiếp tục để cho một chính phủ duy nhất phủ quyết một chủ trương của toàn khối. Cuối cùng, phải có cơ chế trừng phạt những nước vi phạm những thỏa thuận mà họ đã ký kết.

Đón nhận một loạt thành viên mới là rất khó khăn, nhưng từ 2004 đến 2007, EU đã kết nạp hàng chục nước đa số thuộc Liên Xô cũ, những gì tưởng chừng bất khả đã làm được. Nếu Châu Âu muốn được coi là thế lực quan trọng trên thế giới, cần chứng tỏ mình có khả năng hành động. Tương tự, L’Obs cũng đặt vấn đề "Liên Hiệp Châu Âu có nên tiếp nhận các quốc gia mới ?". Bà Laurence Boone, quốc vụ khanh phụ trách các vấn đề Châu Âu cho bối cảnh thế giới đã thay đổi, và nay để chống lại ý đồ can thiệp của các chế độ độc tài như Nga, khi mở rộng, Liên Hiệp Châu Âu sẽ tăng thêm sức mạnh.

Trung Quốc : Chính trị kìm hãm tăng trưởng

Hồ sơ Le Point tuần này dành cho "Những người Pháp mà thế giới muốn có", những khuôn mặt xuất sắc trong khoa học, công nghệ, kinh tế, y tế, ẩm thực, thời trang, nghệ thuật… L’Express nói về tỉ phú Kretinsky, người đã mua lại nhiều thương hiệu nổi tiếng của Pháp. L’Obs phân tích "Quyền lực thực sự của cảnh sát" qua lời kể của những cựu bộ trưởng Nội Vụ. Courrier International quan tâm đến giấc ngủ, đã trở thành nỗi ám ảnh trong các xã hội phương Tây phải đối mặt với nạn mất ngủ triền miên. The Economist chọn ảnh bìa là màu cờ xanh với những ngôi sao vàng của EU, chạy tựa "Vì sao Liên Hiệp Châu Âu cần phải mở rộng"

Nhìn sang Châu Á, The Economist cho rằng "Chính trị đã cản trở nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế của Trung Quốc". Cách đây mười năm, trên 200 ủy viên trung ương đảng họp đại hội ở Bắc Kinh đã quyết định trao cho thị trường vai trò chủ đạo trong việc phân bổ nguồn lực chứ không phải Nhà nước. Nhưng việc Tập Cận Bình không tôn trọng cam kết này là phần lớn nguyên nhân của sự thất vọng về kinh tế Trung Quốc trong thập niên qua.

Người tiêu dùng đã mất niềm tin sau thời kỳ bị phong tỏa trong đại dịch, không còn muốn vung tiền đầu tư mà đem gởi tiết kiệm. Họ đặc biệt thận trọng trong việc mua bất động sản, vốn là trụ cột của nền kinh tế, khiến nhiều nhà kinh doanh địa ốc vỡ nợ. Tại đa số quốc gia, Ngân hàng Trung ương là định chế phải can thiệp đầu tiên, nhưng ở Hoa lục chỉ có mỗi một "nhạc trưởng" là ông Tập. Theo truyền thống, trách nhiệm kinh tế dành cho thủ tướng. Thời kỳ khủng hoảng tài chánh Châu Á năm 1998, Chu Dung Cơ (Zhu Rongji) đã vực dậy được lòng tin khi hứa giữ tăng trưởng ở mức 8%. Nhưng thủ tướng hiện nay là Lý Cường (Li Qiang) do Tập Cận Bình đưa lên hoàn toàn lệ thuộc vào hoàng đế đỏ.

Đi tìm giấc mộng Trung Hoa

Trên Le Monde Diplomatique số tháng 10, nhà nghiên cứu người Canada David Ownby cất công tìm hiểu giới trí thức Hoa lục cảm nhận như thế nào về ba năm bị phong tỏa khắc nghiệt. Trước đây bay thẳng từ Montréal đến Bắc Kinh chỉ mất 12 tiếng đồng hồ, nhưng nay đường bay này đã biến mất. Ông phải bay vòng Montréal-Toronto-Zurich-Hồng Kông mất hơn 30 giờ. Ownby gặp được tất cả những trí thức muốn gặp kể cả những người lâu nay chỉ liên lạc trên mạng. Họ không phải là bút nô của chế độ cũng không là nhà ly khai, chỉ là chủ trương đa chiều, tự do tư tưởng, mà họ cho là một phần của "giấc mơ Trung Hoa". Thế nhưng quan điểm của Tập Cận Bình ngược lại, không chấp nhận phản biện.

Nhìn bên ngoài, Trung Quốc vẫn bình thường, cuộc sống vẫn tấp nập. Nhưng phía sau bộ mặt có vẻ năng động này, ông phát hiện một Trung Quốc u ám hơn nhiều. Di chứng của chính sách "zero Covid" vô cùng sâu đậm. Năm đầu chừng như ngăn chặn được virus, năm thứ hai xuất hiện những nhược điểm nhưng vẫn tiếp tục, năm thứ ba kiểm soát ngặt nghèo chưa từng thấy rồi bỗng đột ngột mở tung cửa ngay trong mùa đông, bất chấp hàng trăm ngàn người bị chết oan ức...

Một hôm tại Bắc Kinh, Ownby gặp nhà báo X và biên tập viên Y đều ở độ tuổi ba mươi. Sau khi đóng cửa nhà cẩn thận, họ trút nỗi phẫn nộ : cứ ngỡ rằng chính quyền quan tâm, nhưng thực ra họ chẳng ngó ngàng đến việc dân sống hay chết. Hóa ra zero Covid chỉ để đánh bóng hình ảnh của ông Tập. Hôm sau, một giảng viên đại học xác nhận có cùng ý kiến, nói rằng mọi người đều bị chấn thương theo nhiều mức độ khác nhau, một vết thương đau đớn khó liền sẹo, nhất là với những người có tuổi. Hầu hết trí thức Hoa lục cho rằng đó là "ngày 4 tháng 6 của chúng tôi", hàm ý vụ thảm sát Thiên An Môn ngày 04/06/1989. Một người bạn chủ trương tự do cho biết một số người cực đoan hơn còn ủng hộ ông Donald Trump, hy vọng một cuộc chiến tranh với Đài Loan sẽ làm đảng cộng sản sụp đổ.

Thụy My

Chiến tranh ở Ukraine : Bulgaria từ lâu đã bí mật chuyển vũ khí cho Kiev

Les Echos hôm 26/09/2023 có bài điều tra cho biết Bulgaria là nước ủng hộ Kiev một cách bí mật và thiết thực. Quốc gia này thừa hưởng một kho đạn dược lớn thời Liên Xô phù hợp với vũ khí của Ukraine, đồng thời còn là nhà cung cấp nhiên liệu.

Các xe thiết giáp trong cuộc tập trận "Noble Blueprint 2023" của NATO tại căn cứ quân sự Novo Selo ở Bulgaria ngày 26/09/2023. Reuters – Stoyan Nenov

100 thiết giáp đầu tiên cho Ukraine

Hôm 21/07, một tuần sau chuyến thăm Sofia của tổng thống Volodymyr Zelensky, Quốc hội Bulgaria thông qua với số phiếu 148/52 việc gởi 100 xe thiết giáp BTR-60PB cho Kiev, mở đường cho việc chuyển giao trực tiếp thiết bị quân sự đầu tiên kể từ đầu cuộc xâm lăng. Thông cáo nói rằng số xe mua của Liên Xô trong thập niên 80 "không còn cần thiết", nhưng có thể giúp được Ukraine "trong cuộc chiến bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ".

Quyết định này được hầu hết các nhà quan sát hoan nghênh, coi đây là sự dứt khoát với chính sách của các chính phủ tiền nhiệm : cho đến lúc đó, chỉ có Bulgaria và Hungary từ chối giao thẳng vũ khí cho Ukraine. Phải đợi đến ngày 06/06, sau hai năm bất ổn và năm cuộc bầu cử Quốc hội, một chính quyền liên minh mới lên nắm quyền gồm hai đảng thân Châu Âu (GERB và PP-DB), Sofia mới có cùng lập trường với những nước khác trong Liên Hiệp Châu Âu (EU). Nhà nghiên cứu Mark Voyger ở Washington nhận định đây là một thay đổi rất quan trọng.

Là thành viên cũ của Hiệp ước Warszawa, sau khi chế độ cộng sản sụp đổ, Bulgaria có được kho vũ khí dự trữ lớn và kỹ nghệ quốc phòng đáng kể. Tuy không phải là công nghệ cao, nhưng đủ để cung ứng đạn dược theo tiêu chí xô-viết mà Ukraine đang rất cần. Những loại súng và chiến xa của Kiev hầu hết từ thời Liên Xô, đạn dược đã gần cạn sau một năm rưỡi chiến tranh với cường độ cao.

Hai tỉ đô la vũ khí thông qua nước thứ ba

Việc gởi 100 chiến xa tuy mang tính biểu tượng cao, nhưng theo điều tra của nhật báo Đức Die Welt, chỉ là phần nổi của băng sơn. Ngoài mặt tỏ ra trung lập, nhưng thực ra chính phủ Bulgaria đã bí mật bán vũ khí cho một nước thứ ba là thành viên NATO để chuyển cho Ukraine. Trong số các trung gian chính, có Cộng hòa Czech, đã giao xe tăng, giàn phóng rốc-kết đa nòng và pháo cho quân đội Ukraine.

Tổng cộng trên hai tỉ đô la thiết bị đã được Bulgaria xuất khẩu bằng đường bộ hoặc đường hàng không qua Ba Lan, Romania và Hungary. Ông Kiril Petkov, cựu thủ tướng Bulgaria ước tính 1/3 số đạn mà quân đội của Kiev cần vào đầu cuộc chiến là từ Sofia, thông tin này được cựu ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba xác nhận.

Ngoài vũ khí, đạn dược, Bulgaria còn là một trong những nguồn cung cấp chính diesel, có thể lên đến 40% nhu cầu. Dầu thô nhập từ Nga nhờ một lỗ hổng trong các biện pháp trừng phạt, trước hết được lọc tại một trạm ở Hắc Hải của công ty Nga Lukoil rồi mới chuyển sang Ukraine. Thủ thuật này nhằm tránh né sự chống đối của đảng Xã hội và tổng thống Rumen Radev rất thân Nga. Ông Radev mới đây còn tố cáo Ukraine "ngoan cố tiếp tục chiến đấu", cho thấy lập trường trái hẳn với tân thủ tướng Nikolai Denkov, đã đáp trả "Những ai thúc đẩy cuộc chiến này chính là những người thân cận của Putin".

Nguy cơ bị "thế lực xấu" trả đũa

Cũng như chính quyền, xã hội Bulgaria cũng chia rẽ : đa số phản đối chuyển giao vũ khí tuy 76% ủng hộ viện trợ nhân đạo cho Ukraine. Ông Voyger giải thích, Bulgaria luôn được coi là mắt xích yếu ở sườn phía đông NATO, do sự xâm nhập sâu sắc của Nga. Tuy nhiên ảnh hưởng này đã giảm xuống, cuộc xâm lăng đã làm cho nhiều người sáng mắt. Hôm Volodymyr Zelensky thăm Sofia, Quốc hội Bulgaria thông qua tuyên bố ủng hộ Ukraine gia nhập NATO một khi chiến tranh kết thúc.

Tuy không đạt được đồng thuận, nhưng hợp tác quân sự với Kiev rất có lợi cho Bulgaria, một trong những nước nghèo nhất Châu Âu. Ngoài thu nhập từ việc sản xuất và bán vũ khí, quân đội Bulgaria còn được hưởng chương trình hiện đại hóa như "Ringtausch" của Đức, giúp những nước gởi xe tăng, thiết giáp cho Kiev được nhận miễn phí các vũ khí hiện đại để đền bù. Tháng 12 năm ngoái Hoa Kỳ đã đề nghị một cơ chế tương tự về hệ thống phòng không.

Dù vậy, khi chính thức hóa việc ủng hộ Ukraine, Bulgaria có nguy cơ bị Moskva trả đũa, trong lúc quan hệ đôi bên đã nhạt dần. Theo chuyên gia Mark Voyger, có thể là phá hoại năng lực quốc phòng hay tấn công tin học. Hôm 25/06, vài ngày sau khi chính phủ Bulgaria loan báo ý định tham gia sáng kiến Châu Âu nhằm cung cấp đạn dược cho Kiev, một vụ nổ đã phá hủy các kho trữ đạn ở miền đông. Những kho này thuộc sở hữu của nhà buôn vũ khí Emilian Gebrev, từng bị mưu toan ám sát bằng chất độc Novitchok năm 2015. Thủ tướng Nikolai Denkov quy trách nhiệm cho những "thế lực xấu" nhưng không chỉ đích danh.

Cuộc chạy trốn ngậm ngùi của cả trăm ngàn dân Thượng Karabakh

Nhìn sang Thượng Karabakh (120.000 dân), các báo đều có những bài phóng sự và bình luận. La Croix đăng ảnh trang nhất một bà cụ đang ngồi ủ rũ, chạy tựa "Thượng Karabakh, cuộc chạy trốn". Le Figaro nhận thấy "Sau thất bại, người Armenia ở Thượng Karabakh lên đường lưu vong", Les Echos cho rằng "Azerbaijan bắt đầu nuốt chửng Thượng Karabakh". Đối với Le Monde, "Châu Âu bất đồng trước Azerbaijan".

Sau khi cắt đứt mọi nguồn tiếp tế suốt 9 tháng tại hành lang Latchine của Thượng Karabakh, Azerbaijan tấn công hôm 18/09 làm hơn 200 người chết, và đội quân Armenia nhỏ bé ở đây phải đầu hàng. Người dân lũ lượt chạy sang Armenia vì sợ bị đàn áp, bỏ lại nhà cửa, toàn bộ tài sản và mồ mả người thân, họ cay đắng và bất mãn vì bị bỏ rơi. Dòng xe hơi, xe tải bất tận trên mui chất đầy hành lý, nệm…

Từ 21/09, thủ tướng Nikol Pachinian loan báo chuẩn bị chỗ ở cho 40.000 người chạy loạn. Ở tuyến đầu là vùng Siunik sát với hành lang Latchin, cho biết có thể đón 10.000 người tạm cư tại sân vận động, trường học, nhà hát, khách sạn… Nhiều dân làng cũng sẵn lòng cho người tị nạn ở nhờ như hồi năm 2020. Dân biểu Châu Âu Nathalie Loiseau nói trước Nghị Viện hôm 20/09 : "Châu Âu đã bất lực không thể ngăn trở một cuộc tấn công diễn ra ngay trước mắt mình".

Thùng thuốc súng Nakhchivan

La Croix giải thích "Vì sao sau Thượng Karabakh, mọi cái nhìn hướng về Nakhchivan ?". Hôm qua tổng thống Azerbaijan Ilham Aliev đã gặp gỡ đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại vùng đất hẻo lánh này, và Armenia lo ngại một cuộc chiến tranh mới. Trong cuộc trả lời phỏng vấn trên truyền hình tối Chủ nhật 24/09, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã cảnh báo rất rõ ràng : "Pháp rất lưu tâm đến toàn vẹn lãnh thổ của Armenia". Đây là thông điệp gởi tới ông Aliev, vừa cùng với Erdogan khánh thành một căn cứ quân sự ở Nakhchivan.

Vùng núi non rộng 5.500 km2, tương đương một tỉnh của Pháp, năm 1921 được Stalin coi là một nước cộng hòa tự trị thuộc Liên Xô, rồi lại cho nhập vào Azerbaijan năm 1923, có khoảng 400.000 dân. Từ lâu Baku vẫn mơ có được một con đường bộ đi xuyên qua Armenia để đến đây, khoảng cách chỉ 35 kilomet đường chim bay. Trong thỏa thuận ngưng bắn năm 2020, Armenia chấp nhận trên nguyên tắc, nhưng tổng thống Azerbaijan đầy tham vọng còn muốn con đường này là một "hành lang" không đặt dưới pháp luật Armenia.

Báo chí Thổ Nhĩ Kỳ chưa chi đã đặt tên là "hành lang Zangezur". Con đường chạy dọc theo biên giới Iran ở miền nam Armenia xuyên qua thành phố Meghri, mà 12.000 cư dân đã cảm thấy bị đe dọa. Nếu sáp nhập bằng vũ lực sẽ là thách thức cho cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên Teheran không muốn có hành lang này. Iran có một thiểu số người Armenia sinh sống, và có quan hệ thương mại với Yerevan.

Để có một chọn lựa khác, tháng 8 Tehran đã ký bản ghi nhớ với Baku cho mở một con đường giữa Azerbaijan và Nakhchivan, chạy qua lãnh thổ Iran khoảng 5 kilomet, phải xây nhiều chiếc cầu và đặt dưới sự kiểm soát của Iran. Những điều kiện như vậy chưa chắc thỏa mãn được Ilham Aliev, vốn đang cảm thấy mọc thêm đôi cánh sau khi chiếm Thượng Karabakh.

Vùng đất Công giáo từ thế kỷ V sắp bị xóa sổ

Le Figaro đặt câu hỏi "Liệu Phương Tây có hy sinh Armenia ?". Việc sử dụng vũ lực đã vi phạm thỏa thuận ngưng bắn ba bên ngày 10/11/2020 được các lãnh đạo Azerbaijan, Armenia và Nga ký kết : nhưng cả Armenia lẫn Nga đều không ra tay cứu giúp Thượng Karabakh. Thủ tướng Nikol Pachinian cho rằng đành phải hy sinh vùng đất anh em, còn Vladimir Putin đã cay nghiệt tính toán, ưu tiên cho quan hệ với Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ hơn là Armenia đáng thương.

Thế là một vùng đất Công giáo từ thế kỷ thứ V sẽ bị xóa sổ trên bản đồ, trong sự thờ ơ hay nước mắt cá sấu của phương Tây. BBC cho biết một giáo đường ở một khu vực Thượng Karabakh bị Azerbaijan chiếm hồi năm 2020 đã hoàn toàn bị san bằng. Chiến lược của chính quyền Baku là xóa bỏ tất cả mọi dấu vết xưa cũ của Armenia trên những vùng đất chiếm được bằng vũ lực.

Armenia là một nước nghèo 2,5 triệu dân nằm ở vị trí hẻo lánh, Azerbaijan có số dân đông gấp bốn lần và giàu gấp mười lần nhờ dầu khí : được Thổ Nhĩ Kỳ 85 triệu dân hỗ trợ về quân sự và chính trị, có quan hệ hữu nghị với Israel. Nếu mai đây Armenia bị Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ, vốn chưa bao giờ công nhận nạn diệt chủng Armenia năm 1915, tấn công : phương Tây sẽ phản ứng thế nào ? Khoanh tay đứng nhìn như đã để yên cho Thổ Nhĩ Kỳ chiếm phía bắc đảo Chypre vào mùa hè 1974 ? Trừng phạt kẻ xâm lăng như đối với Nga, chuyển giao vũ khí tân tiến cho Armenia như với Ukraine ?

Sự thờ ơ của phương Tây đối với số phận người Công giáo phương Đông là không có gì mới. Năm 1975, Pháp và Mỹ đã bỏ rơi người Công giáo Liban khi họ bị người Palestine tấn công. Năm 2003, tổng thống Bush đưa quân sang Iraq, tình trạng hỗn loạn sau đó khiến 4/5 cư dân thuộc một trong những cộng đồng Công giáo cổ xưa nhất ở phương Đông phải lưu vong. Với chủ nghĩa tiêu thụ, quên đi lịch sử, phương Tây hầu như không còn tự coi mình là Công giáo. Nhưng như vậy những kẻ thù lại hoan hỉ mỗi lần một vùng đất Công giáo truyền thống bị xóa đi trên bản đồ.

Niger : Thất bại và ảo tưởng

Về việc Pháp liên tiếp rút khỏi Châu Phi, xã luận của Le Figaro nói về "Cái giá của thất bại". Khi Paris can thiệp vào Mali tháng 1/2013 để chận đoàn quân thánh chiến tiến vào Bamako, ai có thể tưởng tượng rằng mười năm sau Pháp lại bị xua đuổi khỏi vùng Sahel ? Về quân sự, Pháp đã có một số thành công, bảo đảm an ninh cho một phần vùng sa mạc mênh mông, nhưng không diệt trừ được các nhóm vũ trang và ngăn cản những vụ đảo chánh (Mali, Ghinê, Burkina Faso, Niger, Gabon).

Bị đội ngũ dư luận viên của Wagner ra sức bôi lọ, hình ảnh của Pháp bị xấu hẳn đi. Trong khi đó Nga, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ thủ lợi mà chẳng cần hỗ trợ để giữ an ninh cũng như giúp xóa đói giảm nghèo. Với ý đồ tốt, Paris lại thất bại ở Châu Phi. Mức độ trầm trọng sẽ ước lượng được theo với số di dân từ những nước này đổ vào, hay khi xuất hiện một tổ chức nhà nước Hồi giáo mới buộc Pháp phải quay trở lại.

Trong bài "Niger : Ảo ảnh", La Croix cay đắng đếm, như vậy đã là ba : sau Mali và Burkina Faso, Pháp lại bị đuổi khỏi Niger. Một nước Pháp thảm hại trước một Niger ca khúc khải hoàn, đó là hình ảnh mà những người đảo chánh muốn mang lại, tự khen ngợi "một giai đoạn mới hướng về chủ quyền". Nhưng tình trạng Niger vô cùng bấp bênh, phe đảo chánh bị cô lập, có được rất ít ủng hộ của quốc tế dù đã ký thỏa thuận phòng vệ với Mali, Burkina Faso - cũng là hai chính phủ nắm quyền nhờ đảo chánh. Liên Hiệp Châu Phi, Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ… đều đòi hỏi quay lại với trật tự Hiến Pháp.

Thụy My

Ukraine gia tăng oanh kích Crimea, tư lệnh Hạm đội Hắc Hải tử thương

La Croix hôm nay 25/09/2023, nhận xét Kiev đang "đẩy mạnh áp lực lên Crimea bị chiếm đóng" qua một loạt cuộc oanh kích ngoạn mục, hy vọng gây rối loạn cho quân Nga. Le Figaro cập nhật tình hình với thông báo của Ukraine : đô đốc Viktor Sokolov, tư lệnh Hạm đội Hắc Hải đã tử thương trong vụ tấn công vào tổng hành dinh hôm thứ Sáu. Đây là sĩ quan cao cấp nhất trong số những tướng lãnh Nga bị thiệt mạng kể từ đầu cuộc xâm lăng.

Ảnh tổng hành dinh Hạm đội Hắc Hải ở Sevastopol, Crimea, bị hỏa tiễn của Ukraine tấn công  hôm thứ Bảy 23/09/2023 / AP

Crimea bị oanh kích liên tục, chiến hạm Nga vắng dần

Người ta vẫn chưa biết rõ kết quả vụ không kích đã xé toang tổng hành dinh Hạm đội Hắc Hải ở Sevastopol trên bán đảo Crimea hôm 23/09. Nga nói có một quân nhân mất tích, nhưng Ukraine cho biết "quân chiếm đóng có mấy chục người chết và bị thương, trong đó có các chỉ huy cao cấp của hạm đội" đã họp lại vào hôm đó trong tòa nhà. Điều chắc chắn là hai hỏa tiễn hành trình loại Storm Shadow (hay Scalp) của Anh và Pháp đã tránh được hệ thống phòng không S-400 của Nga để tấn công địa điểm chiến lược này, tạo ra một cuộn khói đen khổng lồ.

Đây là lần thứ hai trong vòng mười ngày, hậu cứ của Nga bị đánh vào ngay trung tâm. Hôm 13/09, cũng các hỏa tiễn hành trình đã gây ra một vụ hỏa hoạn lớn ở nhà máy đóng tàu Sevastopol, nơi hai tàu Nga đang đậu. Vỏ của chiếc tàu ngầm Rostov trên sông Đông bị xuyên thủng đến nỗi việc sửa chữa phải mất "nhiều năm trời", theo tình báo Anh. Còn tàu đổ bộ Minsk và nhà máy đóng tàu cũng bị hư hại nặng, bị tê liệt nhiều tháng.

Những cuộc oanh kích này làm Hạm đội Hắc Hải càng yếu đi, sau khi soái hạm Moskva đã bị đánh chìm xuống đáy biển vào mùa xuân 2022, cũng như một số tàu khác kém quan trọng hơn. Ụ tàu bị phá hủy khiến một bộ phận hạm đội không hoạt động được, hạn chế việc đổ bộ và phóng hỏa tiễn từ Hắc Hải. Trong khi mỗi chiến hạm bị loại khỏi vòng chiến đều không thể thay thế được do Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng các eo biển Bosphorus và Dardanelles đối với tàu quân sự từ đầu cuộc xâm lăng.

Ukraine "nói là làm" và những dấu hiệu lạc quan

Crimea vốn là hậu cứ của quân Nga để tấn công miền nam Ukraine. Chuyên gia Stéphane Audrand nhận xét : "Việc vô hiệu hóa Crimea diễn tiến tốt đẹp nhờ các hỏa tiễn hành trình, drone trên không và drone biển. Bán đảo này nằm ở vị trí lý tưởng, kiểm soát được toàn bộ vùng bồn trũng của Hắc Hải, khóa chặt biển Azov và khiến cho việc ra khỏi vùng duyên hải Ukraine rất nguy hiểm".

Tại Crimea tập trung trên 200 cơ sở quân sự của quân Nga chiếm đóng, đe dọa thường xuyên không phận Ukraine. Cũng từ bán đảo này, vô số hỏa tiễn hành trình trên biển và trên không được bắn đi, những chuyến hàng tiếp tế cho quân Nga đang đối đầu với Ukraine ở Zaporijia. Nhà phân tích kết luận : "Nếu những chuyến xe lửa và xe tải không đến được, mọi lực lượng Nga đều bị bóp nghẹt".

Giả thiết này, theo La Croix, trước mắt khó thể xảy ra. Nhưng tờ Corriere della Sera của Ý nhắc lại, Zelensky đã hứa tấn công vào Crimea và giám đốc tình báo quân đội Budanov báo trước những vụ tấn công chiều sâu. Kiev chứng tỏ nói là làm, và những cuộc oanh kích trở nên thường xuyên, chính xác hơn.

Les Echos cho rằng "Kiev đã ghi điểm" qua vụ tấn công ấn tượng giữa thanh thiên bạch nhật, chứng tỏ không có mục tiêu nào của Nga trên lãnh thổ Ukraine được an toàn. Bên cạnh đó việc Nhà Trắng sau nhiều tháng do dự đã đồng ý cấp hỏa tiễn tầm xa ATACMS, cùng với khoảng 30 chiến xa Abrams M1 sẽ được triển khai trong những ngày tới tại Ukraine, là những dấu hiệu đầy lạc quan.

Tư lệnh Hạm đội Hắc Hải bị tiêu diệt : Tin gây chấn động

Trang web Le Figaro hôm nay cập nhật tình hình, nhấn mạnh rằng tính biểu tượng của cuộc oanh kích hôm thứ Sáu vào tổng hành dinh Hạm đội Hắc Hải đã được khoác thêm tầm vóc mới, với thông báo của Ukraine : đô đốc Viktor Sokolov, tư lệnh Hạm đội đã tử thương trong vụ này.Đây là sĩ quan cao cấp nhất trong số những tướng lãnh Nga bị thiệt mạng kể từ đầu cuộc xâm lăng. Moskva chưa xác nhận thông tin này. Theo dân biểu Andrei Gurulev, sáu tướng Nga đã tử trận từ tháng 2/2022.

Kiev cho biết đã phóng hỏa tiễn vào Sevastopol vào lúc đang diễn ra "một cuộc họp các lãnh đạo của hải quân Nga", có sự tham dự của đô đốc Sokolov. Năm nay 61 tuổi, sinh tại Moldova, ông được bổ nhiệm làm tư lệnh Hạm đội Hắc Hải vào tháng 9/2022. Thông tín viên tờ báo dẫn các nguồn tin phương Tây khẳng định việc tấn công các địa điểm dân sự của Ukraine là quyết định cá nhân của Sokolov, do vậy ông ta có thể bị truy tố vì tội ác chiến tranh.

Tốt nghiệp trường Hải quân cao cấp Frounzé, Sokolov khởi đầu binh nghiệp trên các chiến hạm phóng ngư lôi và phá mìn, rồi sang Hạm đội Thái Bình Dương. Khi trở thành phó đô đốc Hạm đội Hắc Hải, Sokolov chỉ huy một chiến dịch ở Địa Trung Hải ngoài khơi Syria, có sự tham gia của hàng không mẫu hạm duy nhất của Nga là chiếc Đô đốc Kuznetsov. Sự kiện ông ta bị tử thương cùng với những cộng sự thân tín nhất cho thấy Ukraine có được những tin tình báo quan trọng, gây tác động tâm lý nặng nề cho quân Nga ở Crimea – vốn thường xuyên là mục tiêu tấn công của drone và hỏa tiễn, tuy khó thể làm xoay chuyển hẳn thế trận.

Trung Quốc áp đặt trật tự luật pháp theo "tư tưởng Tập Cận Bình"

Nhìn sang Châu Á, trang Ý kiến của Le Monde đăng bài viết của luật gia Isabelle Feng, nói về "Một trật tự luật pháp Trung Quốc". Tác giả nhấn mạnh đến việc Bắc Kinh ra sức áp đặt các tiêu chí của mình về pháp lý, nhưng có nguy cơ làm các doanh nghiệp phương Tây bỏ chạy khỏi Hoa lục. Kể từ ngày 01/01/2024, các công ty ngoại quốc có thể bị khởi tố trước các tòa án Trung Quốc, cả thể nhân lẫn pháp nhân – một giai đoạn quan trọng của "Nhà nước pháp quyền được tư tưởng Tập Cận Bình chỉ đạo". Cuộc chiến với Hoa Kỳ từ kinh tế rồi công nghệ nay tiến đến luật pháp.

Ngày 26/02, Đảng và Nhà nước long trọng đưa ra một chỉ thị chung, mang tên "Làm thế nào củng cố giáo dục và chủ thuyết luật pháp trong kỷ nguyên mới". Trong đó tên Tập Cận Bình được nhắc đến rất nhiều lần, việc Hiến pháp bảo đảm các quyền căn bản, tam quyền phân lập và độc lập tư pháp bị coi là "những ý tưởng sai lạc của phương Tây". Trung Quốc phải xây dựng trật tự pháp lý mác-xít "đỏ" và xúc tiến tư tưởng Tập Cận Bình, lập ra trật tự tầm cỡ thế giới "mang đặc thù Trung Hoa" trước năm 2035… Bởi vì Bắc Kinh không muốn đạo luật "made in China" chỉ được áp dụng bên trong biên giới.

Luật gia Feng nhắc lại, nếu thời Mao nghề luật sư bị cấm, các tòa án bị dẹp bỏ : thì khi tham gia vào xu hướng toàn cầu hóa từ 2001, Trung Quốc đã chấp nhận khái niệm Nhà nước pháp quyền của Âu Mỹ. Nhưng với việc ông Tập lên nắm quyền, từ 2012 các luật sư phải tuyên thệ trung thành với đảng. Điều kiện làm việc của giới luật sư trở nên khó khăn đến nỗi hoạt động "Ngày dành cho các luật sư đang gặp nguy hiểm" tổ chức tại Paris năm 2017 được dành trọn cho Trung Quốc.

Trong khi kinh tế đang chậm lại, chiến lược "de-risking" (giảm lệ thuộc kinh tế vào Bắc Kinh) có thể chuyển sang "decoupling" (tách rời hẳn với Hoa lục). Cũng trên Le Monde, chuyên gia Nhan Tuệ Hân (Huai Shing Yen) của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Pháp chế ở Đài Loan lưu ý về "Một sự sắp xếp lại chuỗi cung ứng thế giới". Trong đó một số lãnh vực thiết yếu như chất bán dẫn hay trí thông minh nhân tạo, các nước dân chủ ưu tiên cho việc lập chuỗi cung ứng không có Trung Quốc tham gia.

Di dân, sinh thái : Tựa chính báo Pháp

Dư âm chuyến thăm của Đức giáo hoàng Francis và thời sự nước Pháp chiếm trang nhất các báo Paris hôm nay. Le Monde đưa tít "Di dân : Giáo hoàng kêu gọi chống lại sự vô cảm". Ngay ngày đầu chuyến thăm Marseille, người đứng đầu Giáo hội Công giáo đã có bài phát biểu xúc động, cổ vũ Châu Âu và nhân loại "hành động" trước bi kịch "làm Đại Tây Dương nhuốm máu", những người có nguy cơ chết đuối cần phải được cứu vớt, đó là "nghĩa vụ nhân đạo và văn minh". La Croix nhấn mạnh "Tại Marseille, tiếng kêu vang vọng cho tình huynh đệ" : Trong 26 tiếng đồng hồ lưu lại trên thành phố cảng, Giáo hoàng Francis liên tục đưa ra những lời kêu gọi cho các nhà lãnh đạo Châu Âu.

Le Figaro nói về "Dự luật nhập cư : Darmanin dưới áp lực". Trong khi Châu Âu phải chịu đựng làn sóng di dân mới, bộ trưởng nội vụ bị kẹt giữa một đảng cầm quyền đang chia rẽ và cánh hữu quyết thông qua dự luật. Les Echos chạy tựa "Macron bảo vệ cho "sinh thái tiến bộ"" với một kế hoạch chi tiết được công bố hôm nay, trong khi Libération chơi chữ "Kế hoạch hóa sinh thái : Xanh hay chưa chín ?"

Dân Pháp bỗng "ngoan" : Câu chuyện chiếc xe song mã và trái bí

Về thời sự Pháp quốc, xã luận của Le Figaro tóm tắt : Quốc vương Anh tại cung điện Versailles, Giáo hoàng đến Marseille, ngôi sao bóng bầu dục Pháp Antoine Dupont hồi phục và tham dự Cúp thế giới. Chẳng có thùng rác nào bị đốt trên đường phố Paris hay xe hơi bị cháy đen ở thành phố cảng, vùng ngoại ô bị khuấy động sau hồi còi kết thúc trận đấu. Nước Pháp trật tự hẳn, ít nhất là tại những địa điểm nêu trên.

Tuy chẳng phải là trên cả nước, và chỉ có một tuần lễ, nhưng cường quốc thứ sáu thế giới đã tổ chức được những ngày "lịch sử" này - nhất là trước đó chuyến công du đầu tiên của Charles III đã phải hủy bỏ vì lý do trật tự công cộng. Chuyến thăm của quốc vương và hoàng hậu Anh diễn ra tốt đẹp, không có những đám đông hô to "Macron hãy từ chức !" quả là phép lạ. Nguyên thủ Pháp ý thức được điều này, nên tranh thủ để nói chuyện trên truyền hình tối qua để chia sẻ với người dân niềm tự hào.

Tuy vậy ông Emmanuel Macron không phải là vua một nước quân chủ lập hiến, mà là tổng thống của nền cộng hòa. Đại diện cho quốc gia không đủ, mà còn phải lãnh đạo mọi việc. Niger, Ukraine, Armenia là những hồ sơ đang đè nặng trong khi tầm vóc ngoại giao của Pháp giảm sút. Về đối nội, kế hoạch sinh thái có thể gây tranh cãi - việc từ bỏ quyết định cho bán lỗ xăng dầu cho thấy Macron đã lường được - và vấn đề di dân. Tổng thống Pháp đang tận dụng bối cảnh thuận lợi, "trước khi chiếc xe song mã trở lại nguyên hình là trái bí".

Thụy My